Füreya sergisinde İzmirli seramikçiler

HARİKA ÇILGINLAR, ünlü Şakir Paşa Ailesi’nin sanatçı üyelerine verilen isimdir. 1855-1914 arasında yaşamış olan Şakir Paşa’nın İsmet Hanım ile evliliğinden Cevat Şakir, Hakiye, Suat, Fahrelnisa, Aliye isimli beş çocuğu oldu. Cevat Şakir bilindiği gibi Halikarnas Balıkçısı ismiyle büyük bir yazar, Fahrelnisa Zeyd ünlü bir ressam, Aliye Berger ise yine ünlü bir gravürcü olarak parladı.
Hakiye’nin, Emin Koral ile evliliğinden ilk Türk seramikçisi Füreya Koral doğdu. Fahrelnisa Zeyd’in çocukları ise ressam Nejat Devrim ve tiyatrocu Şirin Devrim’dir.İşte bu isimlerin çevresinde oluşan karizmatik akrabalık halkası, “Harika Çılgınlar” diye isimlendirilir..

Maçka’daki sergi
İstanbul Maçka Sanat Galerisi’nde yurdumun dört köşesinden 145 sanatçının katılımıyla açılan “Füreya 100 Yaşında” sergisini duyunca yerimden fırladım. Ortaköy’den bindiğim taksiyle Nişantaşı’na ulaştım. Dikilitaş civarında biraz gençliğimi hatırlayarak vakit harcadıktan sonra Abdi İpekçi Caddesi’ne kıvrılarak bu yıl 34. kuruluş yılını kutlayan Maçka Sanat Galerisi’ne ulaştım.
Galerinin yaratıcısı saygın sanat kadını Rabia Çaba’nın titiz çabalarıyla bir araya gelen sanatçılarımızın Füreya’nın anısına armağan ettikleri ve (11 Mayıs-5 Haziran) tarihleri arasında gerçekleşen “Kuş Evleri” konulu serginin içinde kayboldum, ortalık o kadar kalabalık, yapıtlar o kadar çeşitli ve sevimliydi ki..
Sanatçılar Osmanlı mimarisi içinde yer alan günümüzde unutulmuş kuş evlerini kendi üsluplarıyla 227 eserde yorumlamışlardı. Tüzün Kızılcan, Beril Anılanmert, Taylan Erder, Sevim Çizer, Sadi Diren, Candeğer Fortun, Ayfer Karamani, Mustafa Plevneli, Melike Abasıyanık Kurtuç, Ferhan Taylan gibi ustalar en önde parlıyordu.

İlk seramikçimiz

(1910- 2010) yılları arasında yaşayan ve kendisine 1991’de verilen devlet sanatçısı unvanını kabul etmeyen Füreya, 1947’de İsviçre’de başladığı seramik çalışmalarında ömrü boyunca eşsiz bir kariyer yarattı. Özellikle yüksek pişirimli, gözeneksiz sert seramik hamuruyla çalışan sanatçı, önceleri geleneksel çini sanatımızın etkisiyle duvar panoları yaptı.
1960’lardan sonra biçim araştırmalarına yöneldi, biçim-doku ilişkileri üzerine yoğunlaşarak dokusal değerleri öne çıkardı, seramiği mimarlıkla buluşturdu. 1970 ortalarında ev ve insan temalı seramik evler, mahalle, kapı dizileri yarattı.
1980 sonlarında pişmiş toprakla çalıştı. 1990’lar başında yürüyen insanlar adını verdiği pişmiş toprak heykelcikler yaptı. Kişiliğini yitiren insan figürü son ütopyası oldu, karın, göğüs ve kafatası içinde boşluklar olan insanı yansıttı. (Kaynak: Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Cilt:1)

İzmirli seramikçi

Ama İzmir’den sergiye katılan 31 sanatçımız en ilginç yapıtları yaratmıştı. İnsan boyunu aşan iki silindirin üzerine her biri ayrı mimari içerikte kuş evleri yaparak silindirleri kaplamıştı. Her seramik kuş evi, İzmir’deki kuş evli gerçek mekanları örnek almıştı. Buluşları bir estetik zeka örneği idi.. Hepsini içimden kutladım. Hepsi Tüzün Kızılcan’ın öğrencisi olan İzmirli seramikçiler şunlardı:

Tüzün Kızılcan, Yıldız Şima, Ayşim Tulgar, Hümeyra Bezciler, Nihal Akçura, Daniella Pekcan,
Nihal Yeşilturna, Demet Gürsoy, Güniz Tükel, Neşe Bengisu, Nazan Türker, Begüm Barkan, İpek Öner, Oya Kızılcan, Ruhsen Cankılıç, Dilek Kutluğ, İncila Öztop, İnci Karakaş, Özay Kara, Rana Tekin, Belgin Ergun, Muzaffer Ekmekçibaşı, Işıl Güleyen, Naile Göçen Çukurova, Belkıs Kutlay, Elçin Özkara, Hatice Çamtepe, Selma Yılancıoğlu, Çiğdem Soytürk, Aysel Özal, Ece Kızılcan..
(Not: “Füreya 100 Yaşında Sergisi” dolayısı ile İstanbul’daki Maçka Sanat Galerisi’nde izlediğim İzmirli sanatçıların ayrıntılı bilgilerini bana ulaştıran seramik sanatçısı Ayşim Tulgar’a teşekkür ederim.)

Füreya gençlik yıllarında
“Harika Çılgınlar” diye isimlendirilen “Şakir Paşa Aile-si”ne mensup ilk Türk seramikçisi Füreya Koral’ın (1910-1997) gençlik yıllarından bir enfes fotoğrafını izliyoruz.

İzmirlilerin ilginç buluşu
Sergiye katılan İzmirli seramikçiler toplu eserler yaratmış. Silindirler üzerine kuş evi yapıtlarını yerleştiren sanatçıların buluşu ilginçti. Silindir tepesine Karataş Sinegok’undan esinlenen kuş evi yapan Karşıyakalı Hümeyra’nın buluşu daha ilginçti.

145 sanatçı katıldı
Türkiye’nin dört köşesinden 145 sanatçının katıldığı ve Füreya anısına düzenlenen sergi, yılın seramik dalında en önemli buluşması olarak sanat tarihimize not düştü.

İzmirli seramikçiler
“Füreya 100 Yaşında” sergisine katılan İzmirli seramikçilerden bir gurup: Ayşim Tulgar, Tüzün Kızılcan, Işıl Güleyen, Selma Yılancıoğlu, Ruhsen Cankılıç, Naile Göçen Çukurova, İpek Öner.