Elektronik demokrasi

Beş saatlik bir yolculuktan sonra Almatı’ya indiğimizde son derece modern bir havaalanı ile karşılaşıyoruz. Alarko’nun yenilediği havaalanı geçen yıl açılmış... Kazakistan’ın yedi yıl öncesine kadar başkenti olan 1 milyonluk bu kentten dünyanın hemen hemen her önemli noktasına uçmak mümkün.

Bir anons; ‘Nazarlarına rahmet’; dikkatlerimiz için teşekkür ediyor.

Bir yıl öncesine kadar döviz girişlerinde zorunlu olan deklare işlemi artık kaldırılmış... Ancak, Kazakistan para birimi ‘Tenge’nin (1 Dolar-135 Tenge) dışarıya çıkarılması katiyen yasak; yabancı paralara karşı güçlü kılmak için.

Almatı kenti Aladağlar’ın eteklerinden bozkıra doğru uzanıyor. Her taraf yemyeşil... Aladağlar zaten Tanrı ve Altay Dağları’nın ‘kardeşi’ sayılıyor. Her üçünün buluştuğu zirvenin adı Hantengri... Kazakistan-Kızgızistan ve Çin’in Doğu Türkistan’ı (Uygur Özerk Bölgesi) sınırlarında Everest’ten sonra dünyanın ikinci büyük zirvesi.. Yolculuk arkadaşımız Servet Kabaklı, ‘Hantengri’deki buzulları, Tolstoy ‘Ebedi Karlar’ diye tarif eder... Bu zirveleri seyretmek ayrı bir rüya ve sonsuzluk duygusu verir insana’ diyor... Gizemli doğanın zorluklarını, zirvelerini, buralara birçok kez çıkan Nasuh Mahruki’den dinlemek gerekiyor.

ALMATI GÜCÜNÜ KORUYOR

Kazakistan’ın en büyük kenti Almatı, başkentliği 1997’de Astana’ya devretmesinden sonra biraz boynunun bükük kalmasına karşılık ekonomik gücünü ve siyasetteki yerini koruyor.

72 milletten insan var Almatı’da... Kazak Türkleri asli unsur olmak üzere Ruslar, Ukraynalılar, Özbek, Uygur ve Tatar Türkleri, Ahıska Türkleri, Almanlar, Koreliler, Moğollar, Tungan adı verilen Çinli Müslümanlar... Hepsi de Kazakistan vatandaşı... Rusların, son zamanlarda ülkeyi terk etmesi ve buna karşılık çeşitli teşviklerle doğumların artmasıyla Kazak nüfusu öne çıkmaya başlamış.

Ve Türkiye Türkleri... Kazakistan genelinde belki sayıları Ahmet Yesevi Üniversitesi’nde okuyanlar da dahil 10 bine yakın Türk yaşıyor Kazakistan’da... Türkiye’ye okumaya gidip dönenler bir ‘Türk kolonisi’ oluşturmuş. Hemen her caddede bir Türk restoranı veya kafesine rastlıyorsunuz.... Tekstil ve inşaat sektöründe Türk firmaların ağırlığı var.

Almatı’nın en büyük oteli Ankara Oteli’ni de; müteahhit Ahmet Hamdi Ayan inşa etmiş.

500 bin nüfusa ulaşan Astana’da, geç kalınmakla birlikte yeni büyükelçiliğimizin inşaatının önümüzdeki yıl başlayacağı belirtildi.

Kazakistan’da bugün parlamento seçimleri yapılıyor. Sovyetler’in dağılmasıyla 13 yıl önce bağımsızlığına kavuşan Kazakistan, gerçekten demokrasi sınavlarını başarıyla geçmeye devam ediyor.

ALTERNATİFSİZ SEÇİM

Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in ülkesine yerleştirmek istediği ‘laik, çağdaş, dünyanın gelişmiş normlarına uygun’ bir yapı oluşturmak, ‘alternatifsiz seçim’ anlayışını egemen kılmak amacıyla bir yıl önce Seçim Yasası çıkartılmış... Çalışmalar, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Demokrasi Enstitüsü ve İnsan Hakları örgütlerinin ortak katkılarıyla hazırlanmış.

Parlamento yapısı, bizim 1961 Anayasası’yla getirilen ancak 12 Mart’ta kaldırılan parlamentolu bir yönetim sistemini öngörüyor. Fransa’dan alınan bu seçim sistemine göre; Millet Meclisi 77, Senato ise 66 üyeli...

Seçmenler, özgür iradeleriyle istedikleri yerden oy kullanabilecekler bugün... Bizdeki, taşıma oy vakasına bir önlem olabilir mi, uygulamayı izlemek lazım. Ayrıca dünyadaki tüm büyükelçiliklerde de oy kullanılabilecek. Bizde ise politikacılar bu uygulamayı bazı sakıncalar nedeniyle uygulamaya sokamıyor.

ELEKTRONİK OYLAMA

Seçim sürecinde partilerin rolleri artırıldı; televizyonda ilk kez tartışmalar yapıldı. En önemlisi de bugünkü oylamada üç büyük kentte elektronik ortamda oy kullanılacak olması.

Bu nedenle çeşitli ülkeler ve uluslararası kuruluşlardan 900’e yakın gözlemci bugün ülkenin dört bir tarafına yayılmış durumda... Türkiye’den de AKP-CHP’den, AGİT Parlamento Grubu’nu ve beş STK’yı temsilen, beş milletvekili olmak üzere 15 kişi ‘gözlemci’ olarak görev yapıyor. Bu isimler arasında MHP’li, Türk dünyası ile ilişkilerden sorumlu eski Devlet Bakanı Reşat Doğru da bulunuyor.

Kazakistan’ın nüfusu 15 milyon; bunun 9 milyonu sandık başına gidecek ve 12 partinin adaylarına oy verecek... Aday sayısı umulanın üzerinde; 623 gibi bir sayıya ulaşmış; bunlardan 370’inin bağımsız aday olması ilginç... Adayların % 76’sı Kazak, %16.5’i Rus, % 3’ü de Ukraynalı... Tüm adayların % 92’si yükseköğrenim mezunu; kadın aday oranı da % 17...

Adayların yaş ortalamasının 44 olması, ‘ağabey’ sayılan Türkiye’yi mahcup ediyor galiba.

25 yaşında öğrencilerin aday olması da dikkat çekiyor.

(Kazakların bu ağabey lafını artık hoş karşılamadıklarını hissetmek, bizim için pek şaşırtıcı olmadı... Buyurun size 13 yıllık bir cumhuriyet!..)

OY VER

Partilere gelirsek... Bugüne kadar ülkeyi, Nazarbayev’in kurmuş olduğu OTAN (Vatan) Partisi yönetiyor... Bugünkü seçimlerin lider partisinin yine OTAN olacağını herkes kabul ediyor. Nazarbayev’in kızı Dariga Nazarbayev’in ilk sınavını verecek ASAR Partisi seçim yarışında ‘Oy ver’ sloganını kullandı. OTAN ve ASAR’a karşı tek ciddi rakip olarak, bazı partilerle ittifak kuran AKYOL Partisi gözüktü. Ruhaniyet adlı bir partinin de seçimlere katılması dikkat çekti. Komünistler ve sosyal demokratların oy oranının % 7’ler civarında olabileceği sanılıyor.

Kazakistan’da bugün, önemli bir gün olarak kabul ediliyor.