Türkiye ve ABD Suriye Krizinde

Bu sözler Ağustos ortasında Başkan Obama'nın ağzından çıktı sayılır. Zira bizzat Obama'nın "IŞİD'le Mücadele Özel Temsilcisi" Brett McGurk söyledi. Kendisiyle Ankara ziyareti sırasında yaptığım mülakatta. Bahsettiği anlaşma da, görüşmemizden tam bir ay önce iki ülkenin imzaladığı İncirlik Mutabakatı.

*

İşte o günden sonra hem Türk, hem Amerikalı yetkililer Azez-Cerablus hattına ortak operasyonun an meselesi olduğunu söyleyip durdular.

Hatta bir ay önce konuştuğum bir Türk yetkili, operasyonun "birkaç gün içinde" yapılacağını söylemişti.

Peki ne oldu da McGurk'ün bahsettiği bu "kritik" operasyon hala yapılmadı?

AZEZ-CERABLUS OPERASYONU NEDEN RAFTA

Bunun bir sebebi elbette, düşürülen Rus uçağı sonrasında Türkiye'nin Suriye operasyonlarının tamamen durmuş olması. Rusya'nın Türk jetlerini vurma ihtimali nedeniyle.

Ancak asıl sebep bu değil. McGurk'ün o sözlerinden bu yana tam 6 ay geçti. Rusya krizi ise sadece bir ay önce patlak verdi. Dolayısıyla nedeni, çok daha öncesine dayanıyor.

Ve o nedeni McGurk'ün aynı mülakatta söylediği şu sözler ele veriyor: "Bu operasyonu nasıl yapacağız? Bu konuda henüz anlaşmadık. Bu çok karışık, zor bir konu."

*

Nedir bu kadar "karışık ve zor" olan? Bunu anlamak için, o mülakattan tam 6 sonra Ankara'dayım. Ve çok farklı kaynaklarla görüşüyorum.

Öncelikle, Ankara ve Washington Azez-Cerablus operasyonunu İncirlik Mutabakatı'nda en ufak detayına kadar kurgulamış.

Beklenen, ABD'den beklenen yeşil ışıkmış. Bu ışığı yakmamasının asıl sebebi ise, o operasyonda savaşacak muhalif gruplar üzerinde iki ülkenin anlaşamaması.

*

Türkiye kendi desteklediği muhalif grupları kullanmak isterken, ABD PYD'yi başat güç olarak görüyor.

McGurk "Bizim Suriye Kürtleriyle işimiz, onların IŞİD'le savaşı sürdüğü sürece devam edecek" diyerek bu duruşlarından vazgeçmeyeceklerini de apaçık belli etmişti.

TÜRKİYE'DEN TEK TARAFLI HAREKET İMASI

İşte bu sebeple operasyon hep ertelendi. Son aylarda IŞİD'in Türkiye'de yaptığı operasyonlar sıklaştıkça da, Ankara Washington'ı uyarmaya başladı.

Hatta McGurk'le yaptığım mülakattan tam bir hafta önce Obama yönetimine "bu bizim için ulusal güvenlik meselesi. Sizinle birlikte hareket etmeyi tercih ederiz, ancak siz harekete geçmeseniz de Türkiye'nin meşru müdafaa hakkı vardır" mesajı verildi.

Aynı mesaj G-20 Zirvesi'nde, Antalya'da Obama'ya tekrar iletildi.

İşte tırmanan bu ortamda patlak veren Rusya krizi sonrasında da, operasyon tamamen rafa kaldırıldı. Bu yüzden Ankara'ya göre Suriye konusu şu anda iki ülke arasında "krize dönüşmüş durumda".

*

Krizin bir diğer ayağı da, PYD'nin ilerleyişiyle ilgili. Zira Türk yetkililer, İncirlik Mutabakatı'nda PYD'nin Fırat'ın batısına geçmemesinde de uzlaşıldığını söylüyor. Oysaki bugün Türkiye'nin bu "kırmızı çizgisi" aşılmış durumda.

Yine, "sadece iki ülkenin karşılıklı mutabık kaldığı gruplarla çalışma" konusunda uzlaşılmıştı. Bunu McGurk bizzat mülakatta söylemişti. Ancak PYD malum, Ankara'nın onayladığı bir aktör değil.

RUS UÇAĞI NEDEN VURULDU

Peki Azez-Cerablus operasyonu tekrar ne zaman gündeme gelir? Ankara'nın buna verdiği yanıt net: "Rusya ile ilişkiler tekrar rayına oturunca."

O halde asıl soru şu: Türkiye'nin eli kolunu bu kadar bağlayacaksa, Rus uçağı neden düşürüldü?

Uçağı düştükten sonra Rusya "tehdit altındayım" diyerek Suriye'de etkinliğini bir anda muazzam arttırdı. Ankara'da bu yüzden "Rusya, uçağının düşürülmesini göze alarak kasıtlı sınır ihlallerinde bulunmuş olabilir" algısı hakim.

*

O zaman neden uçağını düşürerek Rusya'ya bu oyun planını gerçekleştirme fırsatı verildi?

Yetkililere göre bunun bir sebebi, "Bir sonraki gün 5 uçakla sınırımızdan girmeyeceği ne malumdu" sorusu. Diğer sebebi de, Rusya'nın Türkiye topraklarına girip radar sistemlerini kopyalama ve bunu sonra Suriye, İran gibi ülkelerle paylaşma ihtimali.

Dolayısıyla "evet uçağı vurmanın maliyeti ortada" deniyor.  Ama hemen ardından "vurmamanın maliyeti çok daha fazlaydı" diye ekleniyor.