Rusya ve Mısır Türkiye’den rol mü çalıyor

Aynı günlerde Suriyeli ılımlı muhaliflerin Türkiye ile birlikte baş destekçisi olan Katar, saf değiştirdi. Arası ne zamandır açık olan Mısır’la ve Körfez ülkeleriyle yakınlaştı.
Peki tüm bunlar bize ne söylüyor? Türkiye’yi nasıl etkiliyor?

*

ÖNCE Rusya girdi devreye. Suriye muhalefetinin 28 temsilcisini 26 Ocak’ta toplanmak üzere Moskova’ya davet etti. Amacı muhaliflerle rejim arasında diyalog kurmak. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ı yönetimde bırakmak istediğinden ise kimsenin kuşkusu yok.

*

AYNI hafta Suriyeli ılımlı muhalifler Kahire’de toplandılar. Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el Sisi’nin teknokrat bir geçiş hükümeti kurulmasını öneren plânını tartıştılar. Ve Mısır’ın çözüme daha fazla müdâhil olacağını umduklarını söylediler.
Hatırlamakta fayda var: Sisi darbeyle başa geldiğinde, Esad kendisini arayarak tebrik etmişti. 17 Aralık’ta da Esad’ın kuzeninin dahil olduğu 5 kişilik bir heyet, Kahire’ye gitti.
Bununla birlikte, Mısır ve Rusya’nın insiyatifleri birbirinden bağımsız görünmüyor. Mısır Dışişleri Bakanı, Suriye muhalefetinin Moskova’daki toplantıya katılacağını söyledi. Keza Mısır’ın bu toplantının hazırlıklarına yardım ettiği de basına yansıdı.

*

NE olup bittiğini anlamak için, ılımlı muhaliflerin çatı örgütü olan Suriye Ulusal Koalisyonu’nun sözcüsü Ubay Şahbandar ile görüşüyorum.
Ubay, Mısır’ın bölgede çok önemli bir rol oynadığını vurguluyor. Ve son zamanlarda Arap ülkeleri arasındaki yakınlaşmanın ve Suriye konusunda aralarındaki işbirliğinin arttığını söylüyor.
Peki bu, Türkiye’nin Suriye muhalefeti üzerindeki etkisini azaltır mı? “Mısır’ın oynadığı rol, bölgedeki hiçbir ülkenin rolünü dışlamıyor” diye cevaplıyor. Ona göre Türkiye’nin rolü, mültecilere yardım ve ‘eğit-donat’ programı kapsamında önemli.
Moskova’nın insiyatifini ise “sadece bir göz boyama, diplomatik tiyatro” diye nitelendiriyor. “Rusya önce Esad’a silah satmayı bıraksın ve Esad’ı dışlayan Cenevre Mutabakatı’nı kabul etsin” diyor.

*

BİR de dışarıdan, tarafsız bir sese kulak verelim. Suriye konusunda dünyanın en çok tanınan uzmanlarından Joshua Landis’i arıyorum. Landis, ABD’de bulunan Oklahama Üniversitesi’nin Ortadoğu Araştırmaları Merkezi’nin direktörü. Suriye savaşını takip edenlerin en önemli bilgi kaynaklarından olan “Syria Comment” blogunun da kurucusu.
Landis, Katar’ın Suriye muhalefeti üzerindeki etkisinin azaldığını, buna mukabil Suudi Arabistan’ınkinin (SA) arttığını vurguluyor. Katar’ın, kendi liderliğinde kurulan Suriye Ulusal Koalisyonu’ndan desteğini çektiğini de ekliyor.
ABD’nin parasını ve silahını bundan böyle ‘eğit-donat’ programı dışında hiçbir milise aktarmayacağını söylüyor. Bu programa ise Türkiye ve SA’ın liderlik edeceğinin altını çiziyor.

*

PEKİ Mısır’ın etkisi artıyor mu? “Katar’ın desteğini azalttığını gören muhalifler, SA’dan daha çok destek almaya çalışıyor olabilirler. Bu yüzden SA’ın desteklediği Mısır’da toplanarak ‘bakın biz Türkiye’den ayrı bir yapıyız’ mesajı veriyorlar” diyor.
Landis, Türkiye ile Suudi Arabistan, Mısır, ABD ve Rusya arasındaki Müslüman Kardeşler (MK) anlaşmazlığını da vurguluyor. Malum Ankara, MK’in Suriye muhalefetinin belkemiği olmasını istiyor. Diğerleri ise buna karşı çıkıyor. Katar’ın da son günlerde MK’den desteğini çekmesiyle, bu örgütün muhalefet içinde gittikçe zayıflayacağı aşikâr.

*

LANDİS düşen petrol fiyatlarının vurduğu Rusya ve İran’ın, Esad’a desteklerini de mecburen ciddi şekilde azaltacaklarını söylüyor. Bu yüzden Esad’ın büyük ölçüde taviz vermeye yanaşacağı ve taviz veren bir Esad’ı da ABD’nin kabul edebileceği görüşünde.
Son olarak: ABD Rusya’nın dahil olduğu bir planı kabul eder mi? Yanıtı son derece net: “ABD şu anda her planı kabul eder. Zira çaresiz.”