O İş Öyle Değil Biden

Dünya gündemine bomba gibi düşen bu sözler, haftasonu ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden’ın ağzından çıktı. “Bunu alın, hadi şimdi birlikte yaşayın!” diye bahsettiği yer ise, Irak.

Zaten Biden’ın bu sözleri savurduğu yer de, Bağdat’taki Amerikan Büyükelçiliği. Ve bu, Biden’ın 5 yıldır yaptığı ilk Irak ziyaretiydi.

*

Aynı gün New York Times gazetesi de şu iddiayı ortaya attı: “Bağdat’taki Birleşmiş Milletler görevlileri, uluslararası toplumun Irak’ın bölünmesini nasıl idare edeceğini sessizce çalışmaya başladı.”

İyi de bayram değil seyran değil, eniştem beni niye öptü?

IRAK LİME LİME

Cevabı basit: Irak lime lime olmuş, daha doğrusu edilmiş durumda. Herşeyden önce merkezi hükümet tamamen işlevsiz halde. 9 Şubat’tan bu yana hiçbir bakanlık çalışmıyor.

Bunun asıl sebebi, Şii Başbakan Haydar El İbadi ve hükümetine karşı muhalefetin ve yolsuzluk davalarının sarpa sarmış olması. Buna karşılık İbadi de 9 Şubat’ta teknokratlardan oluşan yeni bir hükümet kuracağını açıkladı.

Ama gelin görün ki o zamandan beri hiçbir ilerleme sağlayamadı. Zaten mezheplerin yoğurmuş olduğu dengeler, artık tamamen alt-üst olmuş durumda.

Bu da İbadi’nin sonunu –bir önceki Şii başbakan Nuri el-Maliki gibi- mezhepçiliğin getireceğini gösteriyor. Yani Irak’ın bir arpa boyu yol alamadığını.

*

Bağdat ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) arasındaki gerilim zaten malum. Yıllardır sürüyor. İki taraf da birbirini 2 Aralık 2014’te mutabık kaldıkları petrol gelirinin dağılımına dair anlaşmaya uymamakla suçluyor.

Bu ise ülkede genel olarak Kürt-Şii çatışmasına dönüşmüş durumda. Geçtiğimiz haftalarda çatışmalar özellikle Bağdat ve Erbil arasında kapışılan Kerkük civarında iyice tırmandı.

Dahası, çatışma bölgelerinde Şii milis güçleriyle birlikte Şii Türkmenler de Kürtlere karşı mücadele ediyor. Bir diğer deyişle, etnik ve dini çatışmalar içiçe geçmiş halde.

IŞİD KÖRÜKLEDİ

Üstüne üstlük IŞİD gibi ortak bir düşmanları olması bile bu durumu değiştirmiyor. Aksine, IŞİD’le mücadele Irak’ta dengeyi Kürtlerin lehine değiştirdiği için çatışmayı iyice körüklüyor.

*

Sünni-Şii gerilimi ise zaten ezelden beri ülkeye hakim. Ancak o kadar tırmandı ki, önümüzdeki Eylül-Ekim’de yapılması planlanan “büyük Musul harekatı”nda Şii milislerin Sünnilerin çoğunlukta olduğu bu şehre sokulmaması planlanıyor.

Bitmedi. Şiiler de kendi içlerinde bölünmüş durumda. Şii dini lider Muktada el-Sadr açıkça İbadi’nin istifasını istiyor. Maliki'nin liderlik yaptığı Şii Dava partisi de aynı şekilde.

*

Peki Irak’ın bu halde IŞİD’e karşı mücadele etmesi mümkün mü? Kaldı ki zaten IŞİD’in bizatihi kendisi, Irak’taki bu mezhep çatışmaları yüzünden doğmadı mı? Ezcümle, Irak’ın IŞİD’den kurtulması, uzun vadede de bölünmesinin engellenmesi kolay gözükmüyor.

Suriye ise zaten bir süredir “yaşayan ölü”. Uluslararası toplum onun bölünmesini Irak’tan daha olası ve yakın görüyor.

“IRAK’IN BÖLÜNMESİ KAÇINILMAZ”

Bundan 1,5 yıl önce ABD’nin en köklü düşünce kuruluşu olan Dış İlişkiler Konseyi’nin Başkanı Richard Haass’la konuşmuştum. Haass, ABD başkanlarına Irak ve Afganistan savaşları sırasında danışmanlık yapmış bir isim.

“Washington şu anda Irak’ın bütünlüğünü savunuyor. Ancak uzun dönemde bölünmenin kaçınılmaz olduğunu biliyor” demişti açıkça. Suriye’nin de zaten fiili olarak üçe bölünmüş olduğunu, bunun kalıcı olacağını söylemişti.

Böyle bir senaryoda iki ülkede ortaya çıkacak olan Sünni bölgeleri ise kısmen birleşebilir. Tüm bunların da bizi, sınırlarımızı etkilemesi kaçınılmaz olur.

*

Bu gidişata karşı yapılabilecek tek şey ise, çatışmaların mümkün mertebe dışında kalmak. Olası senaryolara karşı hazırlıklı olmak. Ve en önemlisi, kendi içimizde birlik ve huzuru sağlamak.

“Sunilik” mevzuuna gelince... Kim kaybetmiş suni olmayan sınırları da, biz bulalım bu bölgede? Dünya üzerinde tüm devletlerin sınırları bir gün çizilerek oluşturuluyor. Mühim olan yeni sınırlar çizmek değil; ülkelerin içinde yarattığımız sınırları ortadan kaldırmak. Zira suni olan asıl onlar.