Kıbrıs’ta kriz havası

Eroğlu, toplantının hemen öncesinde Rum lider Anastasiadis’le yaptığı görüşmede yaşadığı gerginliği anlattı.

TOBB Başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu’nun öncülük ettiği “Lefkoşa Ekonomi Forumu”nun ilk toplantısını izlemek üzere Kıbrıs’tayız. Tarihi bir an zira bu forum KKTC ve Kıbrıs Rum ticaret odaları, TOBB ve Yunan Odalar Birliği’ni 1974’ten beri ilk kez bir araya getiriyor.

TARTIŞMA YARATAN BAŞLIKLAR

4-5 gazeteci, KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu’yla sohbet etmek için odasında bekliyoruz. Eroğlu, Rum lider Nikos Anastasiadis ile yaptığı görüşmeden çıkıp doğrudan yanımıza geliyor. Bu, sürecin başladığı 11 Şubat’tan beri yaptıkları ilk toplantı. Odaya girdiğinde ise yüzü asık.
Masaya oturmasıyla birlikte, 3,5 saat süren görüşmenin gergin geçtiğini anlatıyor. Ve seslerin zaman zaman karşılıklı yükseldiğini.
Peki nedir bu sesleri yükselten meseleler?
En kritik mesele: Toprak. Rumlar 74’te Güney’e kaçan 100 bin Rumun, Kuzey’den geri alınacak topraklara geri dönmesini istiyor. Eroğlu’na göre ise, bunlar nüfusun yoğun olduğu yerler. Dolayısıyla Türk bölgeleri arasında Rum kantonlar oluşturacağını, bunun da Kıbrıs Türk halkı için ekonomik ve sosyal problemler yaratacağını söylüyor.
Tam da bu nedenle Eroğlu’na göre toprak konusu en son konuşulmalı. Rumlar ise bu aşamada görüşülmesinden yana. Eroğlu bunu şöyle yorumluyor: “Rumlar müzakereler kilitlensin ve “Bakın Türkler çözüm istemiyor” algısı oluşsun istiyor.”
Bir de vatandaşlık meselesi var. Rumlar “sadece kurulan birleşik devletin vatandaşlığı olsun, bunu da federal devlet belirlesin” diyor. Zira KKTC’nin Türkiye’den gelen herkesi vatandaş yapmasından korkuyorlar. Eroğlu bu konuda da rahatsız.
Yine, Rum kesimi AB’nin müzakere masasında oturmasını istiyor. Eroğlu ise buna karşı. Zira AB’nin tarafsız davranamayacağı görüşünde.
Son mayınlı alan ise: “Yönetim paylaşımı.” Rum kesimi, Cumhurbaşkanı hep Rum, Yardımcısı ise hep Türk olsun diyor. KKTC ise dönüşümlü başkanlık istiyor. Ki bu daha önce Annan Planı’nda kabul edilmişti.
Dahası, Rumlar tek seçmen listesi uygulansın istiyor. Eroğlu’na göre ise, bu durumda Başkan Yardımcısını da Rumlar belirleyecek. Zira Rum seçmen çok daha fazla.
Aslında Rumların yaklaşımını, Başpiskopos’un sarfettiği şu sözler yansıtıyor: “Biz Türklerden bir şey almadık ki, verelim. Türkler almıştı; şimdi versinler.”

ANNAN PLANI’NDAN GERİ

Eroğlu ise bazı noktalarda Annan Planı’ndan geriye gidildiğinden şikâyet ediyor. Ve ekliyor: “Anastasiadis’in eski lider Hristofyas’tan hiçbir farkı yok.”
Ancak anlaşılan o ki, bunlar tarafların oyun gereği attıkları hamleler. Çünkü Eroğlu şunu da anlatıyor: “ABD Başkan Yardımcısı Biden’la üçlü toplantımızda, Rum lider Anastasiadis’le 4 ana başlıkta anlaştık. Tam imzalayacaktık, Rum lider birden “Ben bunu yarın halkıma nasıl anlatırım” diyerek fikrini değiştirdi.”
Yani aslında anlaşmak mümkün. Tüm mesele, kamuoylarını ikna etmekte.

Doğalgaz, İsrail ve Rusya

Eroğlu, Doğu Akdeniz’de keşfedilen doğalgazın boru hattıyla Türkiye üzerinden Avrupa’ya pazarlanmasından yana. Hatta Hristofyas zamanında bu konuda Birleşmiş Milletler’e Türk ve Rumlardan oluşan bir komite kurulmasını önermişler. Ancak Rumlar reddetmiş.
Eroğlu, Mavi Marmara öncesinde KKTC-İsrail işbirliğini de anlatıyor. O sıralarda İsrail’le Mağusa limanı arasında sefer başlatmak üzerelermiş. Ancak Mavi Marmara’yla birlikte süreç kesilmiş. Bu nedenle Türkiye-İsrail ilişkilerinin düzelmesinden yana.
İsrail’in Rum kesimiyle artan işbirliğini de soruyoruz. Üst düzey İsrailli bir yetkilinin şu sözünü aktarıyor: “Eskiden Türkiye yüzünden Rumlarla aramız kötüydü. Şimdi ise yine Türkiye yüzünden Rumlarla aramız iyi!” Bundan, Türkiye-İsrail gerginliğinin Rumlara yaradığı anlamını çıkarmak zor değil. Peki Rusya bu arada ne yapıyor? Anlaşılan çok yakın takipte. Eroğlu, Biden ziyareti sonrasında Rus Dışişleri Müsteşarı’nın Rum kesimine geldiğini ve Rumlara “ABD ile fazla yakınlaşıyorsun” mesajı verdiğini anlatıyor. KKTC ve Rusya’nın ise yakınlaştıklarını söylüyor.