Hıristiyan başbakanın ezan jesti

Tiran

BİNLERCE kişi şehrin ana meydanında toplanmış, heyecanla bekliyor. Halkı coşturmak için, efsanevi rock grubu Rolling Stones’un o meşhur parçası çalıyor: “Satisfaction” (tatmin).
Sahneye çıkmasını bekledikleri kişi ise bir rock şarkıcısı değil. Ülkenin başbakanı.
Parçanın bitimiyle birlikte, başbakan sahneye fırlıyor. Üzerinde renkli bir tişört, spor pantolon ve sarı spor ayakkabılarla. Ne var ki konuşmasına başlar başlamaz, meydandaki camiide ezan okunmaya başlıyor.
Başbakan anında konuşmasını kesip, sahnenin köşesine oturuyor. Ve meydanda alkış kıyamet kopuyor.

Arnavutluk’ta seçimler

BAŞBAKANIN kıyafetini ve çalan müziği düşününce, bunun bir Avrupa ülkesi olduğunu düşünebilirsiniz. Ya da meydanda camii olduğuna göre, Müslüman bir ülke?
Ancak ikisi de değil. Olduğum yer, tüm bu unsurları birleştiren, aklınıza belki de hiç gelmeyen bir ülke: Arnavutluk.

*

NİSAN sonunda Arnavutluk Başbakanı Edi Rama ile mülakat yapmış, bu köşede aktarmıştım. Ülkede 21 Haziran’da yapılacak seçimleri takip etmem için davet alınca da, soluğu geçtiğimiz hafta başkent Tiran’da aldım.
Katıldığım ilk mitingde yaşadığım bu olay üzerine ise merak ediyorum: Bir başbakanın ezana saygı göstermesi Türkiye’de son derece olağan karşılanırken, neden burada bu kadar alkış koparıyor?

Önce Hıristiyanlık

SEBEBİ sadece Katolik olan Başbakan Rama’nın ezana saygı göstermesi değil. Bunun çok ötesinde.
Herşeyden önce Arnavutlar, Avrupa’nın en eski kavmi olan İliryalılardan geliyor. Dolayısıyla Balkanların da en eski halkı.
İlk devletlerini M.Ö. 3’üncü yüzyılda kurmuşlar. Ancak sonrasında tarih boyunca sayısız istilaya uğramışlar.
Bugün Arnavutluk denilen topraklar, önce Roma İmparatorluğu’nun hakimiyetine girmiş. Dolayısıyla Hıristiyanlık yayılmış.

*

DAHA sonra Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı diye bölününce, yani Katolik ve Ortodoks Kiliseleri ayrılınca, Arnavutluk önce bundan etkilenmemiş. Ne var ki, zamanla iki kilisenin ayrışımı iyice belirginleşince, ülkenin kuzeyinde Katolik kilisesinin, güneyinde ise Ortodoks kilisesinin hakimiyeti artmış.

Osmanlı hakimiyeti

DİNDEKİ asıl değişimi ise Osmanlılar getiriyor.
Arnavutluk 15’nci yüzyıldan itibaren nerdeyse 500 yıl boyunca Osmanlı hakimiyetinde yönetiliyor. Ve bu süre boyunca Arnavutlara Müslümanlık benimsetilmeye çalışılıyor. Her ne kadar zorlama görmeseler de din değiştirmek istemeyen yüzbinlerce Arnavut ise İtalya’ya göç ediyor.
Böylelikle İslam dini, Arnavutlar’a üçüncü bir din olarak katılıyor. Ve nüfusun hemen hemen yarısı Müslüman oluyor.
Ne var ki, bu din değişimi kendiliğinden ve gönüllü olmadığı için Osmanlı’ya karşı bağımsızlık mücadelesi vermiş olan ulusal kahramanları İskender Bey, aynı zamanda Hristiyanlık’ın da savunucusu olarak görülüyor.

*

BUNUNLA birlikte Arnavutluk’ta varlık gösteren bir inanç daha var: Bektaşilik.
1925’te Türkiye’de tekke ve zaviyeler kapatılınca, Bektaşiler Arnavutluk’a göç ediyor. Ve Tiran, dünya Bektaşilerinin başkenti oluyor. O nedenle Bektaşilik burada neredeyse başka bir din gibi algılanıyor.

Balkanlarda tek

SONUÇ olarak Arnavutlar, homojen olarak aynı ırktan olup 3 farklı dine de sahip olan tek millet.
En son yapılan 2011’deki resmi nüfus sayımına göre ise Müslümanlar bugün ülkenin yaklaşık yüzde 60’ını oluşturuyor. Ortodokslar yüzde 7, Katolikler ise yüzde 10 civarında.
En önemlisi ise diğer Balkan ülkelerinin aksine, Arnavutluk’ta farklı dinler bugüne kadar hiç birbiriyle çatışmamış.
Hatta Balkanlardaki çatışmalar, aksine Anavutların bu hassasiyetini daha da arttırmış. Arnavutlar, Balkanlarda milli kimliklerini dine dayandırmayan tek millet.
İşte dinlerin birbirine karşı gösterdiği bu saygı da, başbakanın alkışlanmasının bir sebebi.

*

DİĞER sebebi ise: Arnavutların din özgürlüğüne duydukları açlık. Bir diğer deyişle, 1945’ten itibaren 50 yıl boyunca Enver Hoca’nın komünist diktatörlüğü altında yasaklanan dine, nispeten yeni kavuşmuş olmaları.
Salı günü buradan devam edeceğiz.

Not: Başbakan Rama ile mülakatımı merak edenler için: http://sosyal.hurriyet.com.tr/yazar/verda-ozer_511/yine-bosna-savasi-mi_28894782