Amerika Yanıyor

Medyanın koyduğu teşhis bu. Zira Cuma günü, siyahi genç Freddie Gray’in ölümünden şüpheli bulunan 6 polis yargılandı. Pazar akşamı da bir haftadır süren sokağa çıkma yasağı sonunda kaldırıldı.

Peki sahiden ateş söndü mü? Bir anda yandı, bitti, kül mü oldu?

GÖSTERİLER BÜYÜYOR

Baltimore’da bulunan Johns Hopkins Üniversitesi’nde Sosyoloji Profesörü olan Sahan Savaş Karataşlı, bunun aksini söylüyor: “Tam tersi, sokaktaki kalabalıklar gitgide büyüyor. Ve şehirde hâlâ her yer polis ve asker. ‘Baltimore sakinleşiyor’ denilince, buradaki halk çıldırıyor” diyor.

Ona göre değişen tek şey, yağma-yıkma olaylarının ortadan kalkmış olması.

Peki kalabalık neden giderek büyüyor?

“Geçtiğimiz Cuma’ya kadar göstericiler, Gray’i öldüren polislerin yargılanmasını istiyordu. Bu kısa-vadeli talepleri yerine geldi. Şimdi ise asıl mesele gündemde” diyor. Yani Gray’in ölümüne sebep olan arka plân.

SİYAH-BEYAZ MAHALLELER

ABD’de siyahilerin maruz kaldığı ırkçılık, yüzyıllık bir mesele.

Mücadelelerinin sembolü olan Martin Luther King’in 1968’de öldürüldüğü Memphis şehrini, 2009’da ziyaret etmiştim. O zaman karşılaştığım gerçek beni şok etmişti. Baltimore’la aynı oranda, yani %63 siyahi nüfusa sahip olan Memphis’teki siyah-beyaz çatışması, King’in hayatını kaybettiği yıldan pek farklı değildi.

*

Karataşlı aynı durumun Baltimore için de geçerli olduğunu söylüyor. “Beyazlar ve siyahlar ayrı mahallelerde oturuyorlar. Şehir ikiye ayrılmış durumda” diyor.

Üst gelir grubundan bir siyahi bile “beyaz bir mahalle”ye taşındığında, mahalleliye önceden haber verip bir nevi izin istiyormuş.

“Çünkü bir siyahi taşındıktan sonra, o mahalledeki emlak değerleri düşmeye başlıyor. Ve akabinde birkaç siyahi daha geliyor. Beyazlar da yavaş yavaş orayı terkediyor” diyor.

Tam tersi de geçerli. Beyazlar siyahi bir mahalleye taşınınca, emlak değerleri yükseliyor. Bu sefer siyahiler yükselen kiraları karşılayamadıkları için, gitmek zorunda kalıyorlar.

DEVLETİN IRKÇILIĞI

Bu ayırım devlete de hâkim. Karataşlı’ya göre “baştan aşağıya ırkçılık kokan bir sistem.”

Sadece Baltimore’da 2010’dan bu yana gözaltında 30’dan fazla siyahi öldürülmüş. Çok daha vahim yerler de var. Mesela Maryland’de bu sayı 109.

Stanford Üniversitesi’nin son araştırmasına göre, ABD genelinde gözaltında hayatını kaybeden siyahilerin sayısı, beyazlara göre beş kat daha fazla.

Yargı da aynı durumda. Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği’ne göre (ACLU) ABD’de siyahiler nüfusun sadece yüzde 12’si iken, tutukluların yüzde 40’ı siyahi.

Polislerin yargılanması ise ayrı bir sorun. Bugüne kadar, benzer ölümlerde şüpheli bulunan polisler hakkında soruşturma bile açılmıyormuş. Mesela Maryland’deki 109 ölümle ilişkili polislerin yüzde 2’sinden azı cezalandırılmış.

Dolayısıyla Cuma günü 6 şüpheli polisin 6’sının birden mahkemeye çıkarılmış olması, bir ilk.

OBAMA HİNDİSTAN CEVİZİ

Peki Obama bu süreçte nasıl bir sınav verdi?

Karataşlı, Obama’nın göstericilere “yağmacı” demesinin ve dengeleri korumaya çalışmasının siyahiler arasında hayâl kırıklığı yarattığını söylüyor. “Obama hindistan cevizi çıktı, diyorlar. Yani dışı siyah, içi beyaz” diyor.

“Ama siyahiler yine de ona oy verirler. Bu kolay kolay değişmez” diye de ekliyor.

Karataşlı, Amerikan medyasının tavrına da dikkat çekiyor. “Gezi olaylarında polisin orantısız şiddetini eleştiren CNN, Baltimore’da ise devlet dili kullandı, taraflı yayın yaptı. Polisin 24 saat propaganda merkezi gibiydi” diyor.

“BİR HAYÂLİM VAR”

Ancak yine de, bir umut yeşermiş gibi. Şüpheli polislerin tümünün hızlı bir şekilde yargılanması, sistemdeki bir kırılmaya işaret ediyor.

Karataşlı’nın, “Bu yürüyüş sayesinde beyazlar ilk defa siyahilerin mahallesine girdiler. Ve ilk defa siyahilerle beyazların birlikte yürüdüğünü gördüm” sözleri, toplumdaki kırılmaya da işaret ediyor.

Martin Luther King’in uğruna hayatını verdiği mücadele, hâlâ devam ediyor. Umalım ki o meşhur “bir hayâlim var” konuşmasına damga vuran hayâli, artık gerçek olsun.