2014 Envanter kontrolü

Türkiye’nin, bölgenin ve dünyanın envanterine de bakmanın tam zamanı.

*

2014’te dünya sahnesinde iki önemli gelişme oldu. Var olan fay hatlarını iyice derinleştiren. Ve geri dönüşü olmayan kırılmalar yaratan.
Bunlardan ilki: IŞİD’in yükselişi.
Suriye’de 4’üncü yılına girmiş olan iç savaş, 2014’te bir anda Irak’a da sıçradı. IŞİD’in Haziran’da Musul’u işgal etmesiyle. Ve Irak ve Suriye fiili olarak üçe ayrıldı. Irak-Suriye-Türkiye arasındaki sınırlar da anlamsızlaştı.
Ortadoğu’ya askeri olarak geri dönmemeye yeminli olan ABD ise kendini yeniden bölgede buldu. Yaz sonunda hava operasyonu başlatarak ve uluslararası bir koalisyon kurarak.
Koalisyona daha fazla müdahil olması için Türkiye üzerindeki baskıyı da arttırdı. Bu da, iki ülke arasındaki “stratejik kopukluğu” açığa çıkardı. Zira Ankara’nın bir numaralı önceliği olan Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, bu yıl Washington’ın öncelikler listesinden çıktı. Türkiye bu nedenle de koalisyona aktif olarak müdahil olmak istemedi.

*

IŞİD’in bölgede yarattığı bir diğer önemli değişim ise, Kürtlerin birlikteliği oldu. Irak ve Suriye’de IŞİD’e karşı yaşam mücadelesi veren Kürtler, güçlerini birleştirdi. ABD de bu birlikteliğin arkasında durduğunu gösterdi.
Yine PKK, IŞİD’e karşı sahada en güçlü aktör olarak ortaya çıktı. Bu da örgütün uluslararası meşruiyetini arttırdı.

*

DEĞİŞEN bu dengeler, Türkiye içine de yansıdı. Bölgesel gelişmeler çözüm sürecinden hızlı ilerledi. Kobani direnişi de, “içerideki ve dışarıdaki Kürtler” ayırımının artık yapılamayacağını gösterdi. Tüm bunlar da Ankara’yı çözüm sürecinin zaaflarıyla yüzleştirdi.
6-7 Ekim olayları ise sürecin bekası açısından bir testti. Taraflar sürece sımsıkı sarılarak bu testi geçti.

*

BU sene uluslararası alandaki diğer önemli gelişme ise, Rusya’nın yükselişiydi. Rusya-Batı mücadelesi, Kırım ve Doğu Ukrayna üzerinden tavan yaptı. Bu da “Soğuk Savaş geri mi geliyor” tartışmalarını beraberinde getirdi.
Ortadoğu’da da dengeler sil baştan değişti. İran IŞİD’e karşı mücadelede ABD’nin stratejik olmasa da, taktiksel ortağı haline geldi.
Oyunu iyi oynayan bir diğer ülke de Mısır oldu. Bir tarafta, darbeden sonra arası açılan Katar’la barışarak Mısır-Katar-Körfez ilişkilerini tazeledi. Diğer tarafta Yunanistan, Güney Kıbrıs ve İsrail’le birlikte Doğu Akdeniz’in yeni enerji denklemini kurdu. 2015’te Türkiye’nin bölgeyle ilişkilerine en çok yansıyacak gelişmeler de bunlar oldu.

*

DÜNYADA en çok tartışılan başlıklardan biri ise ırkçılıktı. ABD’den ardarda siyahilere yönelik polis şiddeti haberleri geldi. Bu da ırkçılık sorununun hâlâ var olduğunu gösterdi. Ancak 1960’lardan farklı olarak, bu sefer ırkçılığa karşı beyazlar neredeyse siyahilerle eşit oranda sokaktaydı.
Bir diğer başlık ise: “Öteki” karşıtlığı. Almanya’daki PEGIDA (Batı’nın İslamlaşmasına Karşı Avrupalı Vatanseverler) hareketi başta olmak üzere Avrupa’da İslam karşıtlığı korkutucu boyutlara ulaştı. Yine de, PEGIDA’ya karşı internet üzerinden başlatılan küresel kampanya umut verdi.
Buna mukâbil, İslam coğrafyasında başvurulan şiddet akıl almaz bir hâl aldı.

*

BU yıl insanlık tarihinde ilk kez, üç büyük semavi dinin en üst düzey temsilcisi bir araya geldi. Aralık başında, köleliği tartışmak üzere Vatikan’da.
2014’te uzay araştırmalarında da çığır açıldı. Haziran ayında ilk kez, yaşamı mümkün kılan koşulların olduğu bir gezegen keşfedildi.
LGBT (lezbiyen, gey, biseksüel, transgender) hakları açısından da önemli bir yıldı. Piyasa değeri açısından dünyanın en büyük şirketi olan Apple’ın CEO’su, “eşcinsel olmaktan onur duyuyorum” açıklamasında bulundu.

*

ASLINDA 50 yıl önce de dünyada aynen bu başlıklar tartışılıyordu. Ne var ki 2014’te ele alınış şekilleri farklı oldu. Bu da, ağır aksak da olsa ilerlediğimizi gösteriyor. Ve 2015 ve sonrası için insana umut veriyor.