1 Mart tezkeresinin perde arkası

1 Mart tezkeresi neden reddedilmişti? Asker tezkereye karşı mıydı? Siyasilerle asker çatıştı mı? Cevaplarını 1 Mart tezkeresi görüşmelerini yürüten heyetin başındaki emekli Büyükelçi ve eski MHP milletvekili Deniz Bölükbaşı vermişti. Şimdi de sıra dönemin Dışişleri Bakanı Yaşar Yakış’ta.

‘Özkök istese Aytaç Yalman’ı tasfiye ederdi’

1 Mart’ın hemen öncesindeki meşhur 28 Şubat Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısına katılmış olan bir siyasetçi, tezkerenin faturasının AKP’ye kesilmesi için askerin sessiz kaldığını söylemişti. O MGK toplantısına katılan Yaşar Yakış ise, askerin o günlerde kendi içinde görüş ayrılıkları olduğunu, ancak buna rağmen tezkereyi savunduğunu söylüyor.
Orgeneral Aytaç Yalman’ın bir önceki yazımda anlattığım meşhur “asker rahatsız” açıklamasının da, kendi görüşü olduğu düşüncesinde. Dönemin Genelkurmay Başkanı Özkök’ün, aralarındaki bu düşünce farklılığını anlayışla karşıladığını söylüyor: “Özkök istese Yalman’ı tasfiye ederdi. Ama etmedi.”

‘1 Mart kırılma noktasıdır’

PEKİ asker ABD’ye ümit vermiş miydi? Yakış, askerin ABD’ye karşı çıkmayacağı izlenimini verdiği görüşünde: “Ayrıca ABD’ye ‘önce Meclis kararını bekleyelim’ deselerdi, işi yokuşa sürüyor gibi algılanacaklardı.”
Faturanın askere kesildiğine ise katılıyor. ABD’nin “asker bastırsaydı geçerdi” görüşünde olduğunu anlatıyor. Çok önemli bir tespitte bulunarak: “1 Mart bir kırılma noktasıdır. Hem daha önce hâkim olan “asker ne derse o olur” inancı kırıldı. Zira ABD o eski Türkiye sanmıştı. Hem de Türkiye’nin ABD’den bağımsız hareket etmesi açısından bir ilkti.”
Bölükbaşı’nın aksine, Yakış çuval olayıyla 1 Mart arasında bağ kuruyor. “ABD öyle bir fırsat yakalayınca kullandı, tezkerenin reddi öncesinde bunu kolay kolay yapamazdı” diyor. ABD’nin Türkiye’yi kuzey Irak’a sokmayı kabûl etmemesini de hem buna bağlıyor. Hem de Türkiye’nin Irak’ta daha ağırlıklı hâle geleceği endişesine. Malûm, 1 Mart’tan sonra Meclis başka bir tezkereyle Türk askerinin kuzey Irak’a girmesine izin vermişti.

‘Tezkerenin reddi hepimiz için sürpriz oldu’

PEKİ tezkerenin reddi, geçmesini savunan hükümetle asker arasında bir gerilime sebep oldu mu? Yakış AKP’nin daha yeni iktidar olduğu dönemde, askerle arasındaki mesafeyi hatırlatıyor. Dolayısıyla hükümet askerden çekindiği için tepki vermemiş. Bu anlaşmazlığı su yüzeyine çıkarmamış.
Ve reddin başta tezkerenin baş savunucusu olan Erdoğan olmak üzere partinin çoğu ismi için büyük sürpriz olduğunu anlatıyor. Zira oylamanın hemen öncesinde yapılan grup toplantısında Erdoğan bir ön oylama yapmış. Dağıttığı kağıtlara vekillerin isimli ya da isimsiz oylarını yazmalarını isteyerek. Sonuç: Salt çoğunluk evet demiş. Hemen akabinde yaptıkları 2-3 kişilik mini zirvede de Erdoğan’ın “tezkere geçecek, rahatız” dediğini hatırlıyor. Asker de “AKP nasıl olsa sonunda kabul edecek” görüşündeymiş.
O zaman bu bir son dakika hamlesi miydi? Yakış reddi, çekimserlerin hesaba katılmamış olmasına bağlıyor. Zira çekimser oylar hayır olarak sayılmıştı. Yoksa evet diyenler, hayır diyenlerden fazlaydı. Bununla birlikte, Yakış da Bölükbaşı gibi çekimser ve hayır oyu kullananların çoğunluğunun Kürt kökenli vekiller olduğunu söylüyor. Ve ekliyor: “‘Amerikan askeri geldi mi gitmez, çıkarmak zor olur’ düşüncesi herkeste vardı. Ancak son kertede mutabık kalmıştık.”

*

O günlerde Hükümet Sözcüsü olan, Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdüllatif Şener’in Yakış’tan ayrılan görüşleriyle devam edeceğiz.