Kök hücre tedavisi için büyük adım

- Kimyasal reaksiyonlarda hızlandırıcı rol oynayan yeni bir katalizör geliştirdik. Adını “Nanobursa” koyduk.

Sonraki sohbette Prof. Kalyon’un eğitim serüvenini öğrendim:

- ODTÜ Kimya Mühendisliği, daha sonra Kanada’da McGill Üniversitesi’nde master ve doktora.

Ekibinden bir arkadaşı Prof. Kalyon’un uzmanlık alanının altını çizdi:

- Dilhan Hocamız, kompleks akışkan malzemeler bilimi üzerindeki çalışmalarıyla dünyanın en etkili isimleri arasındadır.

Prof. Kalyon, çalışmalarından ortaya çıkan ürünlerde örnekler verdi:

- Yapıştırılınca vücutla bütünleşen ağrı kesici yaptık. Ekibimle biyomalzemeler, doku mühendisliği, toksik kimyasalların ve medikal atıkların yok edilmesi, nanofiberlerin yeni üretim teknikleri gibi alanlarda aşama kaydettik.

O gün Prof. Kalyon’dan söz aldım:

- Yeni gelişme ve buluşlara imza atarsak haber vereceğim.

Dihan Hoca’dan hafta içinde mesaj geldi:

- MIT (Massachusetts Instute of Technology) ile birlikte doku mühendisliği çalışmamız oldu. Ana fikri şu: Hücreler, kullanılan yüzeylerin geometrisine göre değişim gösteriyor. Böylece bilhassa değişim özellikleri kontrol edilebiliyor.

Buluşun patent başvurusuna imza atanları paylaştı:

- Filippos Tourlomousis MIT) Robert Chang ve Dilhan M. Kalyon.

Prosesi anlattı:

- Prosesin özelliği çok ince elyafları (saç telinden daha ince) birleştirerek çok hassas üç boyutlu gözenekli yapılar oluşturabilmesi.

Özel yüksek duyarlılık içeren gözenekli yapıların üstüne değişik tipte hücrelerin (kök hücreler dahil) ekildiğini vurguladı:

- Hücrelerin zamana göre elyafların üstünde tutunma şekilleri ve fenotipleri (örneğin kök hücrenin yağ hücresi, adele hücresi gibi değişik hücre tiplerine dönüşümü) çalışıldı. Hücrelerin geometriye bağlı olarak fenotip değiştirdikleri görüldü. Bu buluş, kök hücrelerin fenotip değişimini kontrol etmek için geometri bazında yeni bir mekanizma olduğunu öğretti.

Konuyu biraz daha basit anlatmasını sağlamak için sordum:

- Bu buluş ne işe yarayacak? Nerede kullanılacak?

Şöyle yanıtladı:

- Örneğin rejeneratif (yenilenme) tıp alanında kök hücre tedavisinde hastadan alınan kök hücrelerin sayısının artırılması sırasında kullanılan yüzeylerin geometrilerini değiştirerek kök hücrelerin fenotip değişiminin kontrol altına alınabilmesi imkanı doğdu. Bazı geometrik kök hücrelerin kök hücre özelliklerini koruyarak, fenotip değiştirmeden daha uzun kalabilmelerini sağladı.

Prof. Kalyon’un New York’ta kurucu direktörü olduğu enstitüde ekibiyle birlikte imza attığı başarı, oy sayımı tartışmaları arasında göğsümüzü kabarttı...

KÖK HÜCRE TERAPİSİ DAHA YAYGIN KULLANILABİLECEK

PROF. Dilhan M. Kalyon’a mesaj yazdım:

- Buluşunuzu daha basit anlatabilir misiniz?

Anlatmaya kök hücreden girdi:

- Kök hücreler, vücutta önemli görevler üstlenen, hem kendini yenileyebilen, hem de değişik işlevleri yürütebilen kan, deri, kas gibi özelleşmiş hücrelere dönüşebilen, yani farklılaşabilen hücrelerdir.

Ardından kök hücre tedavisine geçti:

- Bu tedavi, hastanın hasarlanmış dokularını onarmak için kök hücrelerini kullanan bir yöntem. Kök hücreler ya hastanın kendisinden ya da başka bir kaynaktan, mesela bebeklerin göbek kordonlarından elde edilir. Vücut dışında çoğaltılır. Hastanın kanına veya hasarlı dokusuna doğrudan nakledilir.

Kök hücre tedavisinin kullanıldığı hastalıklara örnekler verdi:

- Şu anda kök hücre terapileri kan hastalıkları (mesela çocuk lösemileri), göz merceği rejenerasyonunda ve hasarlı kıkırdak, kemik, lif ve adale bağlarının tedavisinde kullanılabilir.

Mevcut sorunların çözülmesi halinde kök hücre terapisinin çok daha yaygın kullanılabileceğini vurguladı:

- İskemi (bazı organ ve dokulara kan akışının azalması) ve kalp adalesi hastalıklarının tedavisi, pankreas ve miyelin (sinir sisteminin düzgün çalışmasına ortam hazırlayan tabaka) rejenerasyonunda da etkin olabilir.

Halledilmesi gereken sorun üzerinde durdu:

- Halledilmesi gereken problemlerden biri, hastanın kendisinden yahut başka bir kaynaktan edinilen kök hücrelerin vücut dışında sayılarının artırımı sırasında değişime uğramasıdır. Değişim, mevcut uygulamalarda hassas kontrol edilemiyor. Böylece kök hücre tedavisinin yönünü ve sonucunu değiştirebilen bir kalite sorunu oluşuyor.

Bu noktada buluşlarının rolünün altını çizdi:

- MIT-Stevens Intitute Technology buluşu, bu kök hücrelerdeki değişimin kayıt altına alınabileceği ve hücre sayısı artırımı sırasında kullanılan geometriler vasıtası ile kök hücrelerin değişimini kontrol edebileceğini gösterdi. Bu, kök hücre terapilerinin daha yaygın olarak kullanılmasına katkı yapacak önemli bir gelişmedir.