Astana'dan Soçi'ye barış görüşmelerinde Suriye...

Pazartesi sabahına böyle adrenalin yüklü soru yağmuruyla başlamamızın bir sebebi var elbette. 22 Kasım Çarşamba günü  Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Putin ve İran Cumhurbaşkanı Rohani Soçi'de bir araya gelecekler. Konu Suriye! Dün Antalya'da üç ülkenin Dışişleri Bakanları Soçi toplantısının hazırlığını yaptılar.

Suriye sorunu 2011 yılından beri devam ediyor. Ülkede bir yandan iç savaşın iyice yoğunlaşması, bir yandan da IŞİD'in terör eylemlerinin hız kazanması uluslararası toplumun Suriye için bir yol haritası belirlemesini gerektirdi. Bu yol haritasında öncelik IŞİD ile mücadeleye verildi.

IŞİD ile mücadeleye hız verilebilmesi hatta bu mücadeleye Suriye yönetiminin de katılabilmesi için Suriye'de iç savaşın yatıştırılması gerekiyordu. Dolayısıyla, yönetim ile muhalefet arasındaki çatışmaların asgari düzeye indirilmesi, mümkünse ateşkes ilan edilmesi, ateşkesin güvence altına alınması için de çatışmasızlık bölgelerinin kurulması gibi adımlara ihtiyaç duyuldu.

Suriye'de iki süreç aynı anda yürütüldü. Bir yandan IŞİD ile sahada mücadele sürdürülürken, bir yandan da Şam yönetimi ile muhalefet arasındaki barış görüşmeleri için Cenevre'de toplantılar başlatıldı. Bu süreçler içinde IŞİD'e karşı mücadele daha tutarlı bir ilerleme kaydetti. Cenevre görüşmeleri  ise bir türlü istenen hareketliliğe kavuşamadı.

Astana süreci Cenevre barış görüşmelerini kolaylaştırmak, muhalefet ile merkezi yönetimi aynı masada bir araya gelebilmeye alıştırmak, bu alışkanlık üzerinden sınırlı da olsa bir tür karşılıklı güven anlayışı kurmak ve bunun Cenevre'ye yansımasını sağlayarak barış görüşmelerinde ilerleme kaydetmek için başlatıldı. Ateşkesin sağlanmasından sonra 18 ay içinde de Suriye'de Birleşmiş Milletler gözetiminde demokratik seçimlerin yapılması öngörüldü.

Astana sürecinin başlaması öncesinde Suriye'de sahadaki duruma bakıldığında, Halep'in merkezi yönetimin kontrolüne geçtiğini, muhalefetin önemli ölçüde gerileme kaydettiğini, Türkiye'nin de Suriye'de PYD/YPG ile ilgili endişelerinin Esad ile ilgili endişelerinden daha büyük bir önem kazandığını hatırlamakta yarar var.

Astana sürecinin hedeflerine çok yaklaşıldığı söylenebilir. Herşeyden önce, Suriye'de kurulması öngörülen dört çatışmasızlık bölgesi, son olarak Türkiye'nin Rusya ile birlikte İdlib'te sorumluluk üstlenmesi ve bunu yürürlüğe koymasıyla birlikte tamamlandı. Dolayısıyla, ateşkesin kontrolü amacıyla planlanan çatışmasızlık bölgeleri uygulaması ilerliyor. Tek tük ihlaller olsa da, İdlib'te ilerleme istendiği gibi gitmese de, genel olarak mevcut durumun Cenevre görüşmelerine olumlu yansıması bekleniyor.

Peki Cenevre görüşmelerinde merkezi yönetim ile muhalefeti kimler temsil edecek? Şam'ı kimin temsil edeceği belli, ancak muhalefetin temsili konusunda hala tam bir mutabakat sağlanabilmiş değil. Rusya, muhalefeti tanımlamak için "Suriye Halkları Kongresi" adı altında bir toplantı düzenlemeyi planlayıp bu toplantıya PYD'yi de davet etmeyi düşündüğünü açıklayınca Türkiye hemen tepki gösterdi. Rusya da Türkiye'nin tepkisi nedeniyle bu kararını ertelemek zorunda kaldı.

22 Kasım'da Soçi'de yapılacak olan üçlü zirvede Rusya, İran ve Türkiye bir araya geldiklerinde görüşmelerde muhtemelen "Suriye muhalefeti"nin içinde kimlerin bulunacağı konusu da ele alınacak. Herhalde 13 Kasım'da Soçi'de yapılan Putin-Erdoğan görüşmesinde de bu konu gündeme gelmiştir. Nitekim, dün Antalya'da da aynı konunun masada olduğu Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun açıklamalarından anlaşılıyor.

Astana süreci ve o süreç üzerinden Suriye'de kaydedilen askeri ve güvenlik boyutlu gelişmelerin Soçi'de artık bir siyasi sonuca doğru evrilebilmesi Rus diplomasisinin hünerine bağlı. Türkiye PYD'nin Cenevre'de bulunmasına kesinlikle karşı. İran, ufukta 2018 yılı içinde bir seçim öngörülüyor ise, Esad'ın devre dışı bırakılmasına karşı. Bakalım Soçi'de 2014 yılında düzenlenen Kış Olimpiyatları'nın yarattığı "barış ruhu" diplomatik bir sonuç doğuracak mı...

2018 yılı seçim yılı. Rusya'da devlet başkanlığı seçimleri yapılacak. Cenevre görüşmelerinin gelişimine göre, Suriye'de de seçim yapılacağa benziyor. Azerbaycan'da, Ermenistan'da, Kıbrıs'ın hem kuzeyinde hem güneyinde seçimler yapılacak. Türkiye tam bir seçim atmosferi ile çepeçevre kuşatılmış olacak. Bakalım neler olacak...