Gel gör beni ‘like’ neyledi

Hayatınızda bir değişiklik ister misiniz? Instagram’da ‘beğenileri gizle’ seçeneğini aktive edin ve dünyaya farklı gözlerle bakmaya başlayın! Instagram aylardır birçok ülkede milyonlarca kullanıcıyla test ettiği beğenileri gizleme seçeneğini geçen hafta itibariyle tüm dünyaya sundu. Basit bir seçeneğin böyle kapsamlı bir deneme sürecine tabi tutulması ilginç gelebilir. Kullanıp alıştıkça ‘bir şeylerin’ farklı gelmeye başlayacağına emin olabilirsiniz... İşin aslı, kalp bırakıp geçtiğimiz, arada bir göz ucuyla, bazen de dönüp dönüp baktığımız o beğeni rakamları aslında hiç de masum değil. Hatta bilincimize bir bilgisayar virüsü gibi yerleştikleri söylenebilir. Beğeniler, zamanla modern insanın moralini etkileyen bir ‘mikro onaylanma sistemine’ dönüştü. Öte yanda, influencer’lar ve markaların yer aldığı milyar dolarlık bir sektörün başarı metriği haline geldi. Gelin Instagram’ın ‘beğenileri gizleme’ hikâyesinin ardında yatanları yakından inceleyelim.

Bağımlılık yarattı

2010’da kullanıma açılan Instagram, beğeni mekanizmasını hayatımıza yerleştiren bir uygulama. Beğeniler yaşantımıza öyle nüfuz etti ki, bugün artık insanların akıl sağlığına tesiri üzerine ciddi araştırmalar yapılıyor. Henüz olumsuz etkilerini kanıtlayan yeterli bilimsel bulgu olmasa da ‘beğenilerin’ sosyal medya deneyimini baskıladığı bir gerçek. Instagram’ın yöneticisi Adam Mosseri, beğeni özelliğini ‘insanların daha iyi hissetmesi’ için değiştirdiklerini ifade ediyor. Instagram Kanada, Brezilya, Japonya gibi ülkelerde beğenileri tamamen gizlemeyi bile denemişti. Sonunda tercihi kullanıcılara bırakmaya karar verdiler. Peki Instagram, ‘kilit’ özelliklerinden birini değiştirmeyi neden göze aldı? Temelde araç ve amacın yer değiştirmesi sorunsalı yatıyor. İnsanların kayda değer anlarını paylaşabilecekleri, seslerini duyurup iş yapabilecekleri platform, giderek çoğunlukla beğeni toplamak için gönderi paylaşılan bir alana dönüştü. Bot’lar, takipçi çiftlikleri türedi. Nihayetinde bir bağımlılık ve dengesizlik ortaya çıktı. Ciddiye alınması gereken bir konu olarak akademik çevrelerde yankı buldu. Endişeler büyüyünce hukuki ve yasal yaptırımlar gündeme geldi. Bireysel ölçekte ise bağımlılıkların insanları mutsuz ettiği ve nihayetinde ortamı terk etme arzusu yarattığı bir gerçek. “İnsanlara daha fazla kontrol sunmak istedik” diyen Mosseri, herkesin beğenilerden ‘biraz nefes almak’ isteyebileceğini ifade ediyor.

Beğenilerin etkisi beynin onaylanma ve ödül mekanizmasıyla ilişkili. Dopamin tesiri yapan beğenilerin yolculuğu Facebook’un meşhur başparmağıyla başlamıştı. Instagram’ın kalp sembolüyle duygusal benliğimize ulaştı. Beğenmeyi hızlandıran parmak hareketi de kolayca elimize yerleşti. Instagram akışında neredeyse her gördüğünüzü beğendiğiniz anlar yaşamışsınızdır. Özellikle tanıdığınız insanlar onayladığınız, hoşunuza giden veya imrendiğiniz hallerde görüntüleniyorsa…

Beğenilerin insanı kolayca esir alan onaylanma ihtiyacıyla ilgisi biliniyor. Egoya da temas ediyor. Misal, gerçek hayatta bir başköşeye kurulup geleni gideni alkışladığınızı veya burun kıvırdığınızı düşünün. Kendinizi otorite gibi görmeye başlarsınız... İşte her beğeni minik bir ego gıdıklamasıyla içimize işlemeyi başarıyor.

Gözleri dönüyor

Madalyonun diğer yüzünde âleme kendini göstermek var. Onaylanma ihtiyacımızın belirdiği, otorite koltuğundan inip sahneye çıktığımız an... Duygusal benliğin iyice karıştığı yer tam da burası. Wired dergisindeki bir makale ‘Fake Famous’ (Sahte Ünlü) adlı ilginç bir belgeselden bahsediyor. Nick Bilton adlı gazeteci, influencer olmaya özenen üç gencin beğenilerini yapay yoldan (takipçi satın alarak) yükseltmiş. Gençler bunu bildikleri halde artan beğenilerin büyüsüne kapılıyor ve daha fazlası için adeta gözleri dönüyor. Sonunda üçü de gerçek arkadaşları ve aileleri tarafından tanınmaz hale geliyorlar.

Hayatın kıymetli bir anındaki güzelliği yaşamayı bırakıp Instagram’da paylaşmaya çabalayan insanları sıkça görüyoruz. Haydi itiraf edelim, hepimiz o halde kendimizi bulabiliyoruz. Hikâye paylaşmak için bir yerlere gitmek, gönderiler için süslenip püslenmek günlük rutinlerin parçası haline geldi… Neden böylesine beğenilmeye ve onaylanmaya çalışır insan? Bana öyle geliyor ki, yaşadığı hayatın ne kadar anlamlı olduğuyla ilintili... İnsan, ruhunu doyuran, gerçek bir amaca sahip olduğunda, ürettiği şeyleri kendi özünde beğendiğinde ve kendini yeterince sevdiğinde yüzlerce onay almaya ihtiyacı kalır mı? Öyleyse şimdi özgürleşip kendi gerçeğimize dönmek için güzel bir imkân var, denemeye fazlasıyla değer!

46 MİLYON 270 BİN: Türkiye’deki Instagram kullanıcısı sayısı. (statista.com 2021 Nisan verilerine göre)

Beğeniler nasıl gizlenir?

Instagram’da Ayarlar > Gizlilik > Gönderiler altında ilgili seçeneği bulabilirsiniz. Böylece başkalarının paylaşımları altında beğeni rakamları yer almayacak, ‘bir takipçi ve diğer kişiler’ şeklinde göreceksiniz. Gönderilerinizdeki beğenileri gizlemek için paylaşım esnasında gelişmiş ayarlara geçip gizleme seçeneğini açın. Geçmiş gönderilerdeki beğenileri topluca gizlemek mümkün değil, tek tek ayarlamak gerekiyor. Algoritmada bir değişiklik yok, beğeniler etkileşim ölçütü olmaya devam edecek. Beğeniler yerinde kalacağı ve yalnızca rakamlar gizleneceği için influencer’lar, ve markalar bu değişiklikten etkilenmeyecek.

Mükemmel görünmeye son!

Instagram’ın beğenileri gizlediği günlerde AppStore’da 1 numara olan yeni viral uygulama Poparazzi, sosyal medyada değişmeye başlayan dinamiklerin iyi bir örneği. Fotoğraf- video paylaşım platformu olan eğlencelik uygulama Poparazzi’de, kimse kendi sayfasına gönderi yapamıyor. Ancak arkadaşlarınızın fotoğraflarını paylaşabiliyorsunuz. Böylece herkes birbirinin ‘poparazzi’si oluyor. Gençler ve arkadaş grupları arasında yayılmaya başlayan Poparazzi, mükemmel görünmeye çabalayan paylaşımlara ters köşe yapıyor. İnsanların doğal hallerini göstermeyi hedefleyen eğlenceli ve alternatif bir uygulama olarak dikkat çekici.

INFLUENCER’LAR NASIL YORUMLUYOR, ONLAR İÇİN NE DEĞİŞECEK?

“BEĞENİLERİ DÜŞÜNEREK PAYLAŞIM YAPMAK BENİM İÇİN HAPİS GİBİ BİR ŞEY OLURDU”
Dinçer İşgel (@dincerisgel)

- Gezmeyi çok seviyorum ve gördüklerimi video çekerek Instagram sayfamda arşivliyorum. “En son ne zaman beğenileceğini düşünerek bir paylaşım yaptın” diye sorarsanız “Hiçbir zaman” diyebilirim. Paylaştığım şeylerin sürekli beğenilip beğenilmeyeceğini düşünmek benim için hapis gibi bir şey olurdu.

- Instagram’a beğenileri saklama seçeneğinin gelmesi bir şey hissettirmedi çünkü bu benim işimi değiştirecek bir özellik değil. Paylaşımlarımda müzikle birlikte akan video-kolajlarımı görebilirsiniz. Sokaklarımızın oryantal dokusuyla, bu tarihi dokuyla kontrast düşen müziklerin uyumunun insanların epey hoşuna gittiğini görüyorum. Bu videoların aldığı beğenilerden ziyade, kaç kişiye ulaştığıma, yani kaç kişinin izlediğine bakıyorum. Beni heyecanlandıran şey, gözümün gördüğünü başka bir gözün de görmesi... Bir dakika için bile olsa birileri, dünyayı sizin gözünüzden görüyor. Bence bu çok kıymetli.

- Eskiden beğeni sayısının bir önemi olmuş olsa dahi, şu an markalar etkileşime ve takip edilen kişinin kattığı değere bakıyor. Beğenilerin kaldırılmasının işbirliklerini etkileyeceğini düşünmüyorum.

“ARTIK HERKESİN DAHA ÖZGÜR PAYLAŞIM YAPACAĞINI DÜŞÜNÜYORUM”
Rachel Araz Kiresepi (@rachelaraz)

- Eskiden paylaşım yaparken beğenilme baskısı hissediyordum. Ama uzun süredir hissetmiyorum. Sadece yaptığım işin, içeriğin kalitesine ve yaratıcılığına bakıyorum. Bir paylaşım yaparken enerjimin yüksek olmasına ve ışığın iyi olmasına dikkat ediyorum. Mutlu aile tabloları ve çocuklu paylaşımlar genelde daha çok beğeni alıyor.

- Instagram’daki ilk yıllarımda yeni bir paylaşım yaptığımda beğenilmiş mi diye uygulamaya tekrar tekrar girip baktığım çok olmuştur. Ama şimdi paylaşımımı yapıp Instagram’dan çıkıyorum.

- Instagram’ı beğeni modu kapalı şekilde kullanır mıyım; bunu henüz hiç düşünmedim. Ama bu seçeneğin gelmesiyle artık herkesin daha özgür paylaşım yapacağını düşünüyorum.