Irkçılık denen illet üzerine...

Yıl 1983... Kuzeybatı Pasifik’te bir grup Neo-Nazi, o güne kadar içlerinde biriktirdikleri Yahudi ve siyah nefretini daha bir yüzeye çıkarır ve yavaş yavaş ‘silahlı mücadele yoluyla ülkeyi kurtarmak gerektiğini’ kendi aralarında daha net bir şekilde dillendirirler. Çoğu, ırkçı bir papaz olan Richard Butler’ın kilisede verdiği vaazlardan etkilenen ama teoriyi bırakıp eyleme geçilmesini isteyen bu grubun başında Robert (Bob) Mathews vardır. Bu ırkçı oluşum önce kimi bombalama eylemlerine, sonra da mali kaynak amacıyla soygunlara yeltenir. Özel hayatında sorunlar yaşayan ve yeniden ayağa kalkmak için çabalayan FBI ajanı Terry Husk soygunlara ilişkin soruşturma kapsamında işe dahil olurken ister istemez örgütün önüne çıkar. Başlarda bu işe karışanların adi suçlu olduğunu düşünürken karşısında ideolojik bir yapı bulur. Grubu çökertme aşamasındaysa yerel polis Jamie Bowen ve eski mesai arkadaşı Joanne Carney’yle ortak çalışır...

ADRENALİNİ YÜKSEK SAHNELER

Kevin Flynn-Gary Gerhardt ikilisinin 1989 tarihli kitabı ‘The Silent Brotherhood’dan uyarlanan ve senaryosunu Zach Baylin’in kaleme aldığı ‘Düzen’ (The Order), Amerikan yakın geçmişine ait siyasi oluşumlarda dolaşıyor ve aslında gölgesini günümüze düşürüyor. Şöyle ki filmde anlatılan ırkçı oluşum bir anlamda özellikle kendini Donald Trump taraftarı olarak tanımlayan ve zirvesini 2021’de Kongre Binası’na basarak gösteren grubun öncülü. Filmin yönetmenliğini Justin Kurzel üstlenmiş. Malum, Avustralyalı sanatçı ait olduğu coğrafyanın son dönemlerde ortaya çıkardığı en heyecan verici sinemacılardan. ‘Macbeth’ (2015), ‘Assassin’s Creed’ (2016), ‘Kelly Çetesinin Gerçek Hikâyesi’ (True Story of the Kelly Gang, 2019) gibi yapıtlarıyla ihtiraslı karakterlere, suç dünyasındaki gelgitlere ve aksiyona hâkimiyetini fazlasıyla gösteren Kurzel, ‘Düzen’de de hem adrenalini yüksek sahneler ortaya koyuyor hem de ABD’nin siyasi sosyolojisine tarihten ödünç aldığı profillerle ışık tutuyor.

Film iki ana hat üzerinde ilerliyor. Bir cephede Bob Mathews’un, etrafındaki birkaç ‘mürit’le daha köktenci bir noktaya evrilmesi var. Bu grup yol gösterici olarak beyaz ırkçı hareket ‘National Alliance’ın kurucusu ve başkanı William Luther Pierce’ın Andrew MacDonald takma adıyla yazdığı ‘Turner Günlükleri’ (The Turner Diaries) kitabından yararlanıyor. Söz konusu metin altı aşamada (beşincisi ‘Suikastler’) hükümetin devrilmesini ve beyaz olmayanlarla Yahudilerin sistematik olarak yok edilmesine yol açan bir devrimin tasvirini çiziyordu. Ki Mathews’un ekibi, programlarında ırkçılara karşı cephe alan Yahudi kökenli ateist radyocu Alan Berg’ü öldürerek kanlı icraatının çapını genişletiyor. (Meraklısına: Eric Bogosian’ın ‘Sırdaş Radyo/Talk Radio’ adlı oyunundan Oliver Stone tarafından sinemaya uyarlanan 1988 tarihli filmin esin kaynağı Alan Berg’dü.)

İkinci hattaysa Amerikan polisiye geleneğinde (edebiyat ve sinemada tabii ki) belirgin bir motif olan ‘düşmüş dedektif’ prototipinin filmdeki uzantısı olarak karşımıza Terry Husk çıkıyor. Onun hem Jamie Bowen hem de Joanne Carney’yle ortak ilişkileri var. Burada hem sistem koruyucularının hayatlarına ve iç dünyalarına bakıyoruz hem de ırkçılara karşı verdikleri mücadeleye tanık oluyoruz. Bu noktada Mathews’u canlandıran Nicholas Hoult’un (özellikle nefret ve öfkeyi son derece etkileyici bir biçimde aktarıyor), Husk’ı ete kemiğe büründüren Jude Law’un olağanüstü performansları, karakterlerini alabildiğine gerçekçi kılıyor. Öte yandan Bowen’da Tye Sheridan, Carney’de Jurnee Smollett, Alan Berg’de Marc Maron da çok iyiydi.

‘Düzen’ sinematografik açıdan Justin Kurzel’in dinamik anlatımıyla dikkat çeken ve günümüzdeki gelişmelere ilişkin tarihten hatırlatmalar niteliği taşıyan bir film. Şimdiki zamanın ırkçılarını geçmişteki kökleri üzerinden okuyan yaklaşımıyla da Spike Lee’nin 2018 tarihli ‘Karanlıkla Karşı Karşıya’ (BlacKkKlansman) filmini hatırlatan bu yapıtı bence kaçırmayın derim.

DÜZEN

◊ Yönetmen: Justin Kurzel

◊ Oyuncular: Jude Law, Nicholas Hoult, Tye Sheridan, Jurnee Smollett, Alison Oliver, Odessa Young, Marc Maron, Sebastian Pigott, Phillip Forest Lewitski, George Tchortov, Victor Slezak, Philip Granger, Daniel Doheny

ABD-İngiltere-Kanada ortak yapımı

MUFASA NASIL ‘KRAL’, SCAR NASIL KÖTÜ OLDU?

Ana rotasını Shakespeare’in ‘Hamlet’i üzerinden belirleyen ‘Aslan Kral’ (The Lion King) artık bir animasyon klasiği. 1994 tarihli yapımda babası Mufasa, kardeşi Scar tarafından komploya uğrayan minik Simba’nın kaçarak sürgünde bir hayat kurmasını, burada edindiği dostlarla ayakta kalmasını ve nihayetinde tahtı tekrar devralma sürecini izliyorduk.

Roger Allers-Rob Minkoff ikilisinin imzasını taşıyan bu yapıttan sonra kimi ‘ara nağmeler’ izledik ama sanırım orijinal filmin ardından en çarpıcı adım bu hafta vizyona giren ‘Mufasa: Aslan Kral’ (Mufasa: The Lion King) olacak. Özellikle ‘Ay Işığı’yla (Moonlight, 2016) tanıdığımız Barry Jenkins’in yönettiği yapım Mufasa’nın ve sonradan Scar’a dönüşecek Taka’nın tanışma, dostluk ve ayrılık aşamalarına odaklanıyor. Film, mandril türü bir maymun olan Rafiki’nin, Simba ve Nala’nın kızları Kiara’ya anlattığı hikâye üzerinden gelişen bir yapıya sahip. Yoğun bir yağışın neden olduğu güçlü akıntıda uzak sulara taşınan ve ailesini kaybeden Mufasa’ya, karaya çıktığı noktada tanıştığı Taka dostluk elini uzatır ve minik aslan farklı bir klanda büyüyüp serpilir. İkili, krallığını Kiros’un üstlendiği korkutucu beyaz aslan topluluğunun saldırısı sonucu ait oldukları topluluğu terk etmek zorunda kalır. Kaçış sürecinde aralarına katılan Sarabi’ye Taka âşık olur ama bu dişi aslanın gönlü Mufasa’dadır. Sonraları kanlı bir trajediye dönüşecek ayrılığın çanları çalmaya başlar…

BİR DOĞA BELGESELİ GİBİ

Orijinal filmde Mufasa’yı seslendiren James Earl Jones’a (bu yıl kaybettik) ithaf edilen ‘Mufasa: Aslan Kral’, öykü boyutunda çarpıcı bir metne sahip olmasa da (mesela Taka’nın dönüşümü pek ikna edici değildi) görsel açıdan alabildiğine etkileyici. Hareket yakalama tekniğiyle hayvanların vücut refleksleri dijitalde gerçek zamanlı olarak yaratılmış. Onları adeta bir doğa belgeselinde gibi izliyoruz.

Filmin vermek istediği mesaja gelirsek; Mufasa, bütün hayvan gruplarının ütopik cennet olarak tanımladığı Milele’de uyum içinde demokratik bir yaşam vaat ediyor. Ve fakat bu isteği, unvanı ‘Kral’ olan bir kimlik dillendiyor. Yani mesele yine ‘tek adam rejimi’ne çıkıyor gibi! Bu açıdan filmin kafasının biraz karışık olduğunu söyleyebilirim. Nihayetinde ‘Mufasa: Aslan Kral’ her yaştan çocuğa sesleniyor, izleyin derim…

MUFASA: ASLAN KRAL

◊ Yönetmen: Barry Jenkins

◊ Seslendirenler: Aaron Pierre, Kelvin Harrison Jr., Tiffany Boone, Kagiso Lediga, Preston Nyman, Blue Ivy Carter, John Kani, Mads Mikkelsen, Seth Rogen, Billy Eichner, Thandiwe Newton, Lennie James, Anika Noni Rose, Keith David, Braelyn Rankins, Theo Somolu, Donald Glover, Beyoncé Knowles-Carter

ABD yapımı

VE DİĞER SEÇENEKLER

◊ Prestijli bir lisede bir son sınıf öğrencisi çektiği ‘kedi öldürme’ videosu nedeniyle okuldan atılır. Öğrencinin annesi Yasemin ile rehber öğretmen İpek arasında gerilim yaşanır. Ceylan Özgün Özçelik imzalı ‘On Saniye’de Bergüzel Korel, Bige Önal ve Defne Burnaz başrolde.

◊ Zengin bir ailenin şımarık oğlu Mete, babası tarafından sıradışı bir cezaya çarptırılarak zamanda yolculuk yapar ve 16’ncı yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda bir köye gönderilerek seyis olmaya zorlanır. Onur Ünlü’nün yönettiği ‘Şımarık’ta Kerem Bürsin, Melis Sezen, Erkan Kolçak Köstendil ve Ahmet Mümtaz Taylan’ı görüyoruz.

◊ Haftanın menüsündeki diğer yapımlar şöyle: ‘Katliam Gecesi’ (Last Straw/Yön: Ala Scott Neal), ‘Aşkın Hükmü’ (El Hawa Sultan/Yön: Heba Yousry), ‘Akıldan Kalbe’ (Yön: Özer Feyzioğlu), ‘Gen 2’ (Yön: Gökhan Murat Toktamışoğlu), ‘Oflu Hoca 4’ (Yön: Özgür Bakar).

KADIN DAYANIŞMASI

Reyhan, Asya ve Leyla... Aile içi istismar vakası yaşamış üç kadın... Aynı evde yaşarlar ve travmalarıyla birlikte baş etmeye çalışırlar. Birçok festivalden ödülle dönen Eylem Kaftan imzalı kurmacayla belgesel arasında bir tarza sahip ‘Bir Gün, 365 Saat’, 25 Aralık’ta Başka Sinema kapsamında #BaşkaÇarşamba ile İstanbul, Ankara ve İzmir’de sinemaseverlerle buluşuyor.