Sanayi üretimi de düşük vitese geçti

İlk çeyrek büyümesi yüzde 4.3 gelince, hükümetin bakanları bu yılın tümünde yüzde 4’lük bir büyüme sağlanacağı iddiasının ne kadar da güçlü olduğunu kamuoyuna anlatmaya başlamışlardı. Oysa sanıldığı gibi ‘30 Mart seçimleri sonrasında toparlanır’ düşüncesine dayanan beklentiler boş çıktı. Özellikle Mart ayı sonrasına ait her gelen veri; özelde ekonomik yavaşlamanın, genelde ise mevcut ekonomi politikasının açmazda olduğunu söylüyor.
Birincisi, dün açıklanan Mayıs ayı sanayi üretim verisi; mevsimsellikten ve takvim etkilerinden arındırıldığında önceki aya göre yüzde 1’lik küçülme eğilimi gösteriyor. Arındırılmış verilerle sanayi üretimi büyümesindeki durulmanın giderek hızlandığı görülüyor.
Mayıs ayındaki üretim artışına, önceki yılın aynı ayına göre kıyasla da bakılsa yüzde 1.5’luk büyüme gösteriyor. Ocak ayında yüzde 7.1, Şubat-Nisan arası dönemde ise ortalama yüzde 4’lü büyüme performansından sonra Mayıs’ta yüzde 1.5’e düşüş anlamlı.
İkincisi, aynı verilerden hareketle; dayanıklı tüketim malları üretim artışı da gerileme eğilimine girmiş görünüyor. Mevsimsellikten arındırılmış büyüme ilk çeyrekte aylık ortalama yüzde 0.6 artış gösterirken, Nisan ve Mayıs’ta negatif seyrediyor; ortalama yüzde 0.4 gerileme gösteriyor.
Aynı eğilimin belirtileri bir süredir satışlar tarafında da gözleniyor. Konut satışlarından otomobil satışlarına uzanan ana talep göstergeleri, seçim ayı olan Mart ayını izleyen aylarda da önceki yıla göre yüzde 20’li düşüşler göstermeye devam ediyor. ODD verilerine göre; yılın ilk 3 ayında otomobil ve hafif ticari araç satışı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 22 düşük iken, seçim sonrası dönem olan ikinci çeyrekte yüzde 25 düşük gerçekleşmiş. 2014 ilk çeyrekte dolar kuru geçen yılın son çeyreğine göre yüzde 9.4 yukarıda imiş. Oysa ikinci çeyrekte kur ortalaması yüzde 4.7 düşmüş. Otomobil satışlarının sadece yükselen kurlar ve faizlerden etkilenerek gerilemesi yeterli açıklama sağlamıyor. İkinci çeyrekte kur düşüşü olmasına karşın satışlardaki düşüş belirginleşmiş.
TÜİK verilerine göre konut satışları ilk çeyrekte önceki yılın aynı dönemine göre aylık ortalama 5.6 gerilerken, ikinci çeyreğin iki ayında yüzde 12.4 düşüş göstermiş.
Son olarak, yine sanayi üretim verisinde sermaye malları üretiminin de hızlı bir yavaşlama hatta gerileme eğilimine girdiği dikkat çekiyor. Mayıs ayında geçen yıla göre yüzde 0.3 artmış. Mevsimsellikten arındırıldığında yüzde 5.7 küçülme gösteriyor. Bu sayıların anlamı; ekonomide tüketim yanında, zaten yavaşlayan ve milli gelire katkısı düşen yatırım harcamalarının da kötü seyrettiğinin işareti olmaları.
Sonuç olarak, ekonomik ve de siyasal krizin bir sonucu olarak ortaya çıkan kur artışlarının yerini belli ölçüde gerilemeye bırakması, yükselen faizlerin yine birkaç puan gerilemesi bile temel üretim ve satış kanallarını harekete geçirmemiş. Ekonomi ilk çeyreğe göre ikinci çeyrekte belirgin biçimde yavaş seyrediyor. Mayıs ayı sanayi üretim verileriyle beraber yıllık büyüme eğiliminin yüzde 2.5-3 arasında olması muhtemel. Her yeni gelen veri, bu büyüme eğilimini yukarı taşımaktan çok aşağı çekme olasılığı taşıyor.
Bu görünümün, ‘ekonomi yavaşlıyor, Merkez Bankası faizi aşağı çeksin’ seslerini yükseltmesi de olası. Ancak, enflasyon görünümü de buna çok izin verecek gibi durmuyor. Peki, düşürülürse ne olur? Bugünkü dünya konjonktüründe ve Türkiye’nin ödemeler dengesi ve finansman dengesi hesaba katılırsa; kurları yukarı itmesi ve sonrasında yüklü faiz artışını içeren döngüye yeniden girmemizi getirecektir. Temel sorunun ülkeye gelen döviz girişinin azalması olduğunu unutmamak gerekiyor.
Ekonomide artık ‘idare edilebilir’ bir patikadan uzak olduğumuzu kabul edelim; içinde bulunduğumuz siyasal krizi çözmeden, içinde reformlar olan yeni bir ekonomi politikası çerçevesi ve programı oluşturmadan, faiz-kur döngüsünden çıkmamız zor. Sadece gerçeklerle yüzleşmemiz bir az zaman alacak.

ugurses@hurriyet.com.tr