Koridorda belleği kaybetmek
Ağustos ayında mealen ‘artık bu karmakarışık para politikasını sadeleştireceğim’ mesajı veren Merkez Bankası, başlama ‘vuruşu’ için FED’in harekete geçmesini işaret ediyordu.
Yapacağı iş, fiili olarak yaptığını ‘tabelaya’ yansıtmak idi. Ama yapamadı. Bu defa, ‘oynaklığın azalmasını’ beklediğini söyledi.
Diğer taraftan piyasadaki faizler Merkez Bankası’ndan çok çok önce yükseldi. Örnek mi? Ticari kredi faizleri yüzde 15-16, tüketici kredileri ortalaması ise yüzde 16.50’de. Çok doğal olarak bu faizlere bakan iş kesimi ‘Merkez Bankası faizleri yüzde 7.50, ama krediler burada’ diyerek isyan ediyor. Bu itirazlar da çoğalıyorsa bankanın aynayı kendine tutması gerekiyor; tabelayı böyle tutarak ekonomide kafaları karıştırıp çapa tarıyor muyum diye?
Bugün ‘oynaklık azalsın, koridoru daraltırım’ diyen Merkez Bankası ister istemez akla şu soruyu getiriyor; geçmişte ne yapmıştı?
Merkez Bankası’nın ekonomistlerle olan toplantıda oynaklık ölçümü için sunduğu endeksler ABD’deki hisse senedi ve tahvil opsiyonlarının zımni oynaklığını ölçen endeksler. Sırasıyla VIX ve MOVE endeksleri.
Son çeyrek yüzyılda ‘tüm oynaklıkların anası’ denilebilecek mali piyasa çalkantısı 2008 krizi sırasında yaşandı. O kadar ki; buna en yakın sert çalkantıda bile oynaklık göstergeleri 2008’in yarısı kadardı. VIX, 2008’de 80 değerine ulaşırken, bugünlerde 15 değerinde.
Merkez Bankası 2008’de Lehman Krizi’nin ardından hızlı biçimde faizleri indirirken, faiz koridorunu da daraltmıştı. Her ikisi de doğru adımlardı. Krizden önce 4 puan olan faiz koridorunu, krizle birlikte 2.5 puana kadar düşürmüştü. Ayrıca, krizden öndeki yüzde 20’lik faiz seviyesinde 4 puanlık bir faiz koridoru zaten görece dar bir koridor demek. Bankanın koridoru 7.5 puan kadar genişlettiği dönem, sermaye girişlerinin rekor olduğu ve bunu frenlemek için yaptığı dönemdi. Yani, sermaye akışı daralır ya da çıkarken koridor daraltılmış, içeriye ‘gürül gürül akarken’ de genişletilmiş. Özeti şu; son 10 yılın en dar faiz koridoru, mali piyasa oynaklığının en zirve olduğu dönemde uygulandı. Bunu, yapan da unutmuş!
2009’dan bu yana ilk kez portföy çıkışı
Bugünün koşullarını anımsayalım; son altı aylık açıdan bakarsak, sadece FED değil iç ve dış politik nedenlerle, çalkantılı ve belirsizliklerle dolu bir sürecin içindeyiz. Son bir yıllık ödemeler dengesi verileri gösteriyor ki Türkiye’ye gelen ve de ekonomik büyümeye yakıt olan sermaye akımlarındaki girişler zayıflıyor. Sermaye girişlerinin en güçlü unsuru portföy girişleri tersine döndü; 2009’dan bu yana ilk defa portföy yatırımları son 12 aylık toplamda 7 milyar dolar çıkış gösteriyor. 1 Kasım seçimleri bunu durdurmadı; tersine hızlandırmış görünüyor.
7 Haziran seçimlerinden bu yana, yabancıların tuttuğu hisse senedi ve tahvil stokundaki birikimli değişim çarpıcı; 9 milyar dolar azaldı. 7 Haziran seçim sonuçları bir belirsizlik ortaya çıkarmıştı; hükümet kurulamamıştı. 1 Kasım seçimleri ile sermaye akımları açısından fazla değişen bir durum olmadı; 7 Haziran-1 Kasım arasındaki 24 haftada 5.9 milyar dolar çıkış olurken, 1 Kasım-18 Aralık arasındaki çıkışlar daha yoğun olduğu görülüyor; 7 haftada 3.1 milyar dolar.
Bu gelişmelere paralel olarak, 7 Haziran öncesine göre Merkez Bankası rezervleri de 8.8 milyar dolar erimiş durumda.
Tüm bunlar yaşanırken, Merkez Bankası geçmişte yaptığı doğruları bile unutmuş, ‘kulağı tersten gösterme’ çabasını sürdürüyor.
Merkez bankalarının görevi kendi elinde olan belirsizlikleri azaltmak, ‘sisteki çan’ olabilmektir. Dışarıda belirsizlikler, oynaklıklar, çalkantılar hafifledikten sonra ‘kolları sıvamaya’ başlamak, yine piyasaların gerisinde kalmak demek.
Bol sermaye akışı olan dönemde, faizi düşük tutabilmek için döviz rezervi harcama lüksünüz vardı belki ama şimdi yok. Banka bir defa daha söylediklerini sulandırırken, bırakın fiiliyatta yaptığını ‘tabelaya yazarak’ sadeleşmeyi, sonunda sert bir sıkılaşmaya gitmek zorunda kalacak.
