Düşük Euro paritesi açığı büyütmüyor
SON bir yılda Euro-dolar paritesindeki hızlı düşüş içeride Türk Lirası’nın değer kaybı ile birleşince çok fazla hissedilmedi. Oysa Euro dolara karşı kabaca yüzde 25 düşüş gösterdi. Bu sert düşüşün Euro ile satış yapan ihracatçıların hasılatını azalttığı çok açık. Ancak asıl vurucu tarafı, Euro ile ihracat yapıp, dolarla ithalat yapan üretici ya da ihracatçılar oldu. Çünkü maliyetleri oluşturan tarafta dolar kuru hızla yükselirken, hasılatı oluşturan Euro değer kaybetti.
Euro’nun değer kaybı acaba daha büyük resim içinde Türkiye’nin dış ticaret açığına nasıl etki yaptı? Dış ticaret açığını büyütücü etki yaptı mı?
Euro’daki düşüşün makro açıdan dış ticaret açığımızı, cari açığımızı büyüttüğü doğru değil, tersine küçültmesi gerekir. Eğer artış varsa dış ticaret verilerine bakmak gerekir.
Bu soruya, Euro ile ticaret yaptığımız Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ile olan ticarete bakarak yanıt bulunabilir. Eğer AB ile dış ticaret açığımız büyüyorsa bunun nedeninin Euro cinsi ticaret açığımız büyüyor olmalı.
DIŞ AÇIK VERİYORUZ
En başta şunu not düşelim; Türkiye’nin 2014’deki ihracatının yüzde 37’si, ithalatının da yüzde 34’ü AB ile yapılıyor. 44 milyar Euro ihracata karşılık 62 milyar Euro ithalat yapıyoruz. Yani dış ticaret dengesinde AB’ye karşı 18 milyar Euro açık veriyoruz. Bunun anlamı şu; Euro değer kaybettikçe finansal açıdan kazançlı çıkıyoruz. Dolar olarak ölçtüğümüz dış ticaret açığımız da küçülüyor. Örneğin Britanya hariç 27 AB ülkesi ile 2014 yılının ilk çeyreğinde 10.6 milyar Euro ihracat, 14.1 milyar Euro ithalat yaparak 3.5 milyar Euro açık verirken, 2015 yılının ilk çeyreğinde 11.3 milyar Euro ihracat, 15.5 milyar Euro ithalat yaparak 4.2 milyar Euro açık vermişiz. Yani hem ihracatımız, hem de ithalatımız artmış. AB’ye karşı dış ticaret açığımız büyümüş. Bunu, her iki yılın ilk çeyreklerinde 1.38’den 1.09’a gerileyen pariteyi hesaba katmadan, dolar olarak ölçerek, ihracatımız da ithalatımız da küçülmüş olarak okumak mümkün. Ama doğru olmaz.
Normal koşullarda, Euro olarak yapılan dış ticaret büyüklükleri hiç değişmeseydi Euro olarak verdiğimiz açığın dolar karşılığı düşmüş olacak, dış ticaret açığımız iyileşmiş olacaktı.
Görülüyor ki; Euro’daki düşüşe karşın AB ile Türkiye ticaretinde artış, açıkta da büyüme var. Açığın Euro cinsinden büyüme nedeni de ihracatın da ithalatın da büyüyor olması. Oysa dolar karşılığı olarak bakıldığında hacimsel artışa karşın açığın düştüğü görülüyor.
Bunun başka bir ifadesi de şu; Euro dolara karşı değerlenme sürecine girerse aynı Euro cinsi hacimle dış ticaret açığımızın dolar karşılığı büyüyecek demektir.
