‘Brexit’ suyu durulmaz

Başbakan Cameron’un halk oylamasına götürdüğü Britanya, Avrupa Birliği’nden ayrılmayı seçti. 2008 küresel krizinin özellikle Avrupa’daki hane halkına getirdiği kayıplar ve kemer sıkma önlemleri Britanya’da da popülizmi yükseltti. Merkezdeki siyasetçileri köşeye sıkıştırdı. 2008 krizinden sonra önemli bir eşik oldu bu sonuç. Çıkış yoklamalarına bakılırsa; 50 yaş altındaki en genç kuşağa uzanan yelpazede ‘kalalım’ ağırlığı giderek yükselirken, 50 yaş üstü geleneksel İngilizler ağırlığını koydu; sonuç çıkış, ‘Brexit’ oldu. Oysa Britanya’daki birleşik siyasal yapıdan ayrılık eğilimi güçlü olan Kuzey İrlanda ve İskoçya ‘kalalım’ diyordu.

2008 krizindeki iş kayıpları, dikkatleri işgücünün serbest dolaşımına, göçmen işçilere çevirirken, popülist politikacılar bu korkuları kaldıraç yaptılar. Hele ki son birkaç yılda tanık olunan Suriyeli sığınmacıların Avrupa’ya göçü, korkuları endişeye çevirdi. Brexit’i güçlendiren en önemli faktör bu oldu.
Ağırlıkla ‘kalalım’ oyu kullananların profili, AB’de kalmanın faydalarından en çok yararlananlarla örtüşüyor. Brüksel’deki düşünce kuruluşu Bruegel’in hesabına göre, Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda her yıl bölgesel milli gelirin yüzde 2’sine kadar AB fonlarından yararlandı. Bu fonların, o bölgelerdeki refah artışına çok yüksek katkısı olduğuna hiç şüphe yok; ‘kalalım’ oylarının açık ara önde olmasının nedeni bu.

NE GETİRİR?

Çıkış ‘Brexit’ kararı, tüm dünyada mali piyasaları salladı. Çok sert düşüşler, en başta Britanya ve Avrupa’daki mali piyasaları sarstı. Her şeyi peşinen satın alma-satma eğilimindeki bu piyasa sarsıntısı, artçı dalgalarla zaman içinde sakinleyecek. Ama asıl politik taraftaki dalgalar, zaman içinde büyüyecek. Piyasaların da peşinen ‘sattığı’ bu; Britanya’nın ayrılması en başta ‘çevre ülkeleri’ de bu yola sokabilecek. Nitekim AB içindeki ülkelerdeki kimi popülist-sağcı kesimlerden ‘Biz de referanduma gidelim’ çağrıları geldi hemen.

Bu yol; gelecek için epeyce kaotik bir ekonomik ve siyasi görünüm demek. Ticaret anlaşmaları, parasal birlik, sermaye hareketleri, işgücü hareketlerine kadar uzanan yeni çerçeveler, politikalar demek.

Bizim gibi ihracatının yarıya yakınını AB ile yapan, dış açığının finansmanında sıcak paraya kalan ülkeler için zorlu bir dönem demek. Hem sterlinin hem de Euro’nun kısa ve orta vadedeki değer kaybı ihracatımızda hasılat kaybı demek olacak. Ayrıca, 28 ülke ile tek bir politika çerçevesi söz konusu iken, bunun tehlikeye girmesi bile geleceğe dönük belirsizlik demek. İşte bu belirsizlik de finansman kanalında Türkiye gibi ülkelere gelecek sermaye akımının kısılmasına neden olacak.

Öte yandan, olasılıkla bizde de popülist muhafazakarların ‘AB dağılıyor; Britanya’nın ayrıldığı bir AB’ye girmek için neden çaba sarf edelim?’ sorusu dillendirilmeye çalışılacak. Ancak, AB’den çıkma kararı alan, müzakerelerle bir takım hakları örneğin İzlanda ve Norveç gibi Avrupa Ekonomik Alanı içinde kalarak tutmaya çalışacak Britanya’nın da çıkarı, çıktıktan sonra da AB’nin dağılmadan kalması olacaktır. Britanya gibi Türkiye’nin de çıkarı, AB’nin dağılmadan yapısını korumasıdır. AB dağılırsa Türkiye’nin, hem ticaret kanalından hem de finansal kanaldan işi çok ama çok daha zor olacaktır.
Türkiye, Avrupa’nın ekonomik sorunlarla boğuştuğu dönemde reformlarını yapmış olsaydı, çok daha öne geçmiş olacak, çözülmenin potansiyel sonuçlarından daha az etkilenebilecekti. 2011 sonrasında yaşamaya devam ettiğimiz politik kriz sayesinde, o ‘treni’ maalesef kaçırdık.

MALİ PİYASALAR

Brexit sonucuyla ilk ‘ateş düştüğü’ yeri yaktı; sterlinin yüzde 10’dan fazla düşerek açılması, Londra borsasının yüzde 6-8 düşmesi etkinin ne denli büyük olduğunu gösteriyor. AB içinde İspanya ve İtalya borsalarının Londra borsasından daha fazla düşmesi, AB çözülme endişelerinin iyi bir göstergesi.
Diğer ikinci ve üçüncü halkada yer alan ülkeler biraz daha az etkilendi. Ancak şuna geçmiş uluslararası deneyimlerden tanık olduk ki; bizim gibi ikinci ve üçüncü halka ülkelere dalgalar gecikmeli olarak ulaşacak. İlk halkadan gelen büyük zararların etkisini azaltmak ve likidite sağlamak için ikinci ve üçüncü halkalara satış yapma eğiliminin ortaya çıkması yakın olasılık.