Bakkal hesabının üzerinden kalkan şal

Doğrusu bu rakamdaki tuhaflığı biraz matematik aşinalığı olanlar fark edebilirdi. Çünkü daha 25 gün öncesinde açıklanan Orta Vadeli Programda 2017 yılı için milli gelir hedefini 971 milyar dolar olarak açıklayan hükümet, bu defa bir yıl sonrasına dair milli geliri bunun yüzde 33 üzerinde telaffuz ediyordu.

Dönüşüm programlarının da 10. Beş Yıllık Kalkınma Planı’ndan ‘kes yapıştır’ olduğu, 400’ü aşkın maddede belirtilen eylem planlarının da ‘çözüm arama niyet beyanı’ niteliğinde olduğunu yazmıştım. Anlaşılıyor ki; 2018 milli gelir tahmini de ‘kes-yapıştıra’ kurban gitmiş.

Cuma günü Bütçe Komisyonu’nda konuşan Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, soru üzerine 1.3 trilyon dolarlık 2018 yılı GSYH’sının bir hatadan kaynaklandığını anlatmış üyelere. Meğerse 1.3 trilyon hesabı yanlış kur girilmesinden kaynaklanmış. Gelin bunun egzersizini beraber yapalım.

2013 yılı Haziran ayında açıklanan 10. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda 2018 yılı için verilen GSYH hedefi 2 trilyon 535 milyar TL idi. Dolar olarak da 1 trilyon 286 milyar dolar konulmuştu. O tarihte, 2018 için varsayılan dolar kurunun da 1.9722 olduğu görülüyordu. Planın açıklandığı sıralarda dolar kuru 1.85 seviyesindeydi. Öyle ki; Türkiye 2013’den 2018’e dek her yıl ortalama yüzde 5.8 cari açık vermeye devam edecekti de döviz kuru arta arta 5 yılda birikimli olarak sadece yüzde 7 artacaktı. Hem de enflasyonun birikimli yüzde 60 artış öngörüldüğü bir tabloda.

13 Ekim’de açıklanan Orta Vadeli Program’da (OVP) da 2017 yılına kadar GSYH hedefleri veriliyordu. OVP’ye göre 2017 sonunda GSYH cari fiyatlarla 2 trilyon 370 milyar TL öngörülürken, kur varsayımı 2.44 alınıp, dolar bazında 2017 milli geliri 971 milyar dolar olarak ilan edilmişti. Dikkat çeken şuydu; 2015’den 2017’ye dek hesaplanan TL cinsi cari GSYH her yıl yüzde 10’luk artırılmış, dolar kurunda da yüzde 3-4’lük artışlar varsayılmıştı.

Makro temelden çok ‘Nominal milli geliri her yıl yüzde 10 artır, kurda yavaş artış öngör ki dolar cinsi milli gelir yüksek çıksın’ türü ‘bakkal hesabıyla’ izlendiği anlaşılan yöntemle bakılırsa; yeni hesaplanan 2018 nominal GSYH’sı, OVP’de yer alan 2017’deki 2.370 milyar TL’den yüzde 10’luk artışla 2018 için 2.613 milyar TL’ye çekilmiş, ama yanlışlıkla 2013 Haziran ayındaki Plan’ın parametresinde kalan 1.97’lik dolar kuru kullanılmış. Yani nominal 2.613 milyar TL’lik GSYH, 1.97’lik dolar kuruna bölününce 1.324 milyar dolarlık, özetle 1.3 trilyon dolarlık GSYH bulunuvermiş. Bu da Başbakan Davutoğlu’nun önüne konulmuş.

Belli ki, kamuoyuna sunulan temel hedefler, makro veriler ve varsayımlara dayanmaktan çok, ‘kes-yapıştır’ usulüne göre hazırlanıyor.

OVP mantığı ile ilan edilecek 2018 milli geliri ne olurdu? OVP’nin pembe varsayım algoritmasına göre 2018’de dolar kuru 2.51 olurdu; GSYH da 1 trilyon 40 milyar olur; Davutoğlu’nun önüne konulacak sayılar bunlar olurdu. 2018’e uzanan yıllarda, küresel konjonktürün Türkiye’de döviz kurunun enflasyonun altında seyretmeye izin vermeyeceği hesaba katılırsa bu pembe dolar kurlarının da, buna dayalı milli gelir hedeflerinin bile tutmayacağını kestirmek zor değil. Hatırlatalım; bir buçuk yıl önce ilan edilen 2018 dolar cinsi GSYH 1.285 milyar dolar iken, şimdi hatayla ilan edilen 1.3 trilyon doları konuşuyoruz. Oysa olsa olsa en iyimser tahminle 1 trilyon dolara yaklaşabileceğimiz görünüyor.

Bu yüzden ortaya çıkan bu tablo, bir matematik hatasından, yanlış girilen dolar kuru parametresinden çok, ekonomi politikasının ciddiyetine ve nasıl yürütüldüğüne dair ipucu veren bir tablo aynı zamanda. Bakkal hesabı kotarılan ekonomik hedefleme üzerindeki şal kalkmış oldu.

Cari Fiyatlarla Milli Gelir

2014 2015 2016 2017 2018*
GSYH (Milyar TL) 1,764 1,945 2,150 2,370 2,613
GSYH (Milyar Dolar) 810 850 907 971 1,039
Dolar kuru varsayımı 2.18 2.29 2.37 2.44 2.51
Kaynak: OVP 2015-2017
2018*: OVP'ye göre yazarın hesabı

Kalkınma Planında Milli Gelir Tahmini
(Cari Fiyatlarla)
2018
GSYH (Milyar TL) 2,535
GSYH (Milyar Dolar) 1,286
Dolar kuru varsayımı 1.9722

Kaynak: 10. Beş Yıllık Kalkınma Planı