Sisler arasında Sümela Manastırı

Biz de işte böyle bir bahar gününde gitmiştik meşhur Sümela’ya. Sislerin arasından bir görünüp bir kaybolan ve onu ziyarete giden misafirlerinin gönüllerini de hapseden manastır; taş yığınlarında insana asırlar öncesinin sıcaklığını sunan; her dokusu tarih, her adımı inanç kokan kutsal bir mekân. Maçka’nın Altındere Vadisi’nde yükselen Karadağ’ın eteklerindeki kayalıklardan selamlıyor patika yolda ona doğru gidenleri.
Altındere Vadisi’nden yaklaşık 300 metre yükseklikte bulunan Manastır, bugün bile insanoğlunu dünya işlerinden el çektirebilecek kadar kuvvetli bir mistik atmosfere sahip.
Meryem Ana adına kurulan manastırın Sümela adını siyah anlamına gelen melas sözcüğünden aldığı söyleniyor. Bu ismin manastırın kurulduğu koyu renkli Karadağlar`dan geldiği (mela oros) olduğu söyleniyor. Yaz mevsimin son sıcak günlerinde, sizi bu pazar Trabzon’un simgelerinden biri olan Sümela Manastırı’na götürüyorum.

MİNİBÜSÜ TERCİH EDİN

Manastır bölgesine kendi aracınızla ulaşmaya çalışmaktansa Maçka’dan bineceğiniz, yol boyu Karadeniz müzikleri çalan minibüslerle gitmek gerek. Minibüsten indikten sonra da belli bir mesafeyi yürümek gerekiyor. Manastıra ilk girişte, yamaca yaslanmış durumdaki büyük su kemeri dikkat çekiyor. Çok gözlü olan bu kemerin büyük bölümü restore edilmiş durumda. Manastırın ana girişine ulaşabilmek için ise dar uzun bir merdivenden ilerlemek gerekiyor. Giriş kapısına ulaştığımızda muhafız odalarını görüyoruz. Buradan bir merdivenle iç avluya iniliyor. Sol tarafta kilise haline getirilen mağaranın önünde çeşitli binalar bulunuyor; sağ tarafta ise kütüphane. Tavandaki süslemeler, sanata hayranlığı, inanca saygıyı uyandırıyor içimizde.

AZİZİN ÇİZDİĞİ KUTSAL İKONA

Bu dağın zirvesinde kurulmuş olan bu muhteşem manastırda, tarihte çok önemli bir yer tutan, mucizeler yaptığına inanılan ve Hıristiyanlar için kutsal sayılan bir ikona muhafaza edilmiş. Hıristiyan dünyasında çok önem taşıyan bu ikonaya bugün, Hıristiyanlar tarafından “Panagia Soumela” ikonası adı verilmekte. Bu kutsal ve mucizeleri olduğuna inanılan ikona İncil yazarlarından biri olan Aziz Luka tarafından çizilmiş.

Sümela İkonası’nın tarihi, enteresan ve dramatik olaylarla dolu. İncil yazarı olan Aziz Luka’nın çizdiği bu ikona, en değerli üç mucizevî ikonasından biri olarak kabul ediliyor. Aziz Luka tüm seyahatlerinde yanında bu çizmiş olduğu ikonayı taşımış. Aziz Luka’nın MS 84 yılında ölmesi üzerine, onun güvenilir öğrencisi olan Ananias, ikonayı alıp Atina’ya götürmüş. Tarihi kayıtlara göre İkona’nın gerçekleştirdiği sayısız mucizelerden dolayı, tüm Hristiyan dünyasında büyük bir üne kavuştuğu ve Atina yakınlarında Thebes‘te ona adanmış bir kilise inşa edilerek oraya konduğu söyleniyor.
Ortodoks inancına göre 4. yüzyılda Meryem Ana aynı kilisede genç bir rahip olan Basil ve yeğeni Sotirichos’a görünerek hayatları boyunca onlarla birlikte kalacağına söz verir, onlardan keşiş olmaları için hazırlık yapmalarını ister,
Atina yakınlarında duran bu ikona da mucizevi şekilde Mela Dağı’na meleklerin kanatlarında kendiliğinden geri döner. Bu olaya tanıklık eden ve daha sonra; Basil olan “Barnabas” ve yeğeni Sotirichos da “Sophronios” olarak anılacak iki keşişe bir rivayete göre Meryem Ana Trabzon’da bulunan Mela Dağı’na gitmelerini söyler, hatta yola çıkan keşişlere her gece rüyalarında görünerek, onlara takip etmeleri gereken yolu gösterir.

Tarihi kayıtlara göre bu iki keşiş Athos dağı, Latmos ve Papikon’dan Efes’e vararak, buradan bindikleri bir tekneyle Trabzon’a varır.
Barnabas ve Sophronios, Trabzon’a vardıkları zaman Mela Dağı’nı ve dağın zirvesine yakın bir yerde bir mağarada Panagia Soumela İkonası’nı bulurlar.
Burada kendileri için küçük hücre odaları inşa edip, ikonanın bulunduğu mağarayı küçük bir kiliseye çevirererek manastırın temellerini atarlar ve Meryem Ana’ya adarlar. Bundan dolayı oraya bugün Sümela Manastırı’nın yanı sıra Meryem Ana Manastırı da denilmektedir.
Kısa zamanda keşişlerin Mela Dağındaki hayatları ve de mucizevî ikonanın ünü hızla yayılır ve manastırı dünyanın her yerinden gelen sayısız Hıristiyan hacılar o dönemde ziyaret etmeye başlar.
Manastır tarihte birçok kez, saldırılara uğrasa da, mucizevi Panagia Sümela ikonası günümüze kadar hayatta kalmayı başarmıştır.

OSMANLI’DA SAYGINDI

1461 de bölge Osmanlıların eline geçmesiyle Sümela Manastırı, Osmanlı padişahları tarafından da son derece saygın ve kutsal bir yer olarak görülmüş ve bu şekilde Osmanlılar döneminde de kutsal bir yer olma prestijini korumuştur. Bununla birlikte manastırda yaşayan keşişler dini vecibelerini baskı altında olmaksızın özgür bir şekilde sürdürmüşlerdir. Rivayete göre manastır birçok Osmanlı padişahları tarafından ziyaret edilip, büyük bir hassasiyetle koruma altına alınmış, padişahlar tarafından hediyeler verilmiştir.

ÖZEL İZİNLE DÖNDÜ

1923 yılında yaşanan nüfus mübadelesi sonucunda keşişler gözyaşları içinde manastırdan ayrılmış.daha sonraki yıllarda dönemin Yunanistan Başbakanı Eleftherios Venezelos’un Türkiye Başbakanı İsmet İnönü ile birlikte yaptığı görüşmeler sonucunda 22 Ekim 1931’de Sümela Manastırının en son keşişlerinden biri olan Peder Amrosios’un kutsal eşyaları almak için Trabzon’a gelmesi sonucunda bu keşiş, manastıra ait kutsal eşyaları gizledikleri yerden çıkartarak Atina’ya götürmüştür. Peder Amrosios’un Sümela’dan getirdiği kutsal ve değerli parçalar Atina’daki Benaki Müzesi’nde sergileniyor.

Öte yandan 1952 yılında Veria’da, Vermion dağında yaptırılan yeni bir manastıra Sümela Manastırı adı verilmiş, Atina’daki Benaki müzesinde 20 yıl boyunca saklanan Sümela İkonası da bu yeni manastıra yerleştirilmiştir. İnsanlar artık bu kiliseye giderek yeni mekanında Sümela İkonası’nı ziyaret etmekte..

GÜNÜMÜZDE SÜMELA

Trabzon`un Maçka ilçesinde, Altındere Vadisi`ne bakan yamaçlarda, vadiden 300 metre yükseklikte kayalara oyularak inşa edilen ve halk arasında “Meryem Ana” adıyla da bilinen Sümela Manastırı, kaya düşme riskine karşı Eylül 2015`te ziyarete kapatılmıştı.
Türkiye’nin önemli inanç turizmi merkezlerinden olan ve restorasyon çalışmalarının tamamlanmasının ardından 1 Temmuz’da yeniden ziyarete açılan Sümela Manastırına olan ilgi yöre esnafının yüzünü güldürmüş durumda. Manastırı, açılışın ardından günde ortalama 1500 turist ziyaret ediyor. Kültür ve Turizm Bakanlığınca Şubat 2016`da başlatılan restorasyonda çevre düzenlemesi, kayalıkların jeolojik ve jeoteknik bakımdan araştırılması ve güçlendirilmesi projelerinin birinci etabı tamamlanarak avluya kadar olan bölümü Mayıs 2019`da ziyarete açılmış, ikinci etap çalışmalarının tamamlanmasıyla manastırın yüzde 65`lik bölümü temmuz 2020`de, iç avluyu kapsayan üçüncü etap ise 1 Temmuz 2021`de ziyarete açılmıştı.

MANASTIRDA 8.AYİN

Türkiye’nin önemli inanç merkezlerinden Sümela Manastırı’nda, Hristiyan aleminde “Meryem Ana’nın göğe yükseliş günü” olarak kabul edilen ve Hristiyan Ortodoks cemaati tarafından yapılan ayin, 15 Ağustos 2021 ‘de Fener Rum Patriği Bartholomeos yönetiminde gerçekleştirildi.
Yaklaşık 2 saat süren ayinde din adamlarınca dualar edildi, ilahiler okundu. Bu toplantı bugüne kadar manastırda yapılan 8.ayin oldu. Ayine, Trabzonspor’un Yunan futbolcusu Anastasios Bakasetas da katıldı.