Yeni marka Baykar Piaggio

DÜNYANIN en ilginç uçaklarından biri Piaggio Avanti P180, artık Türk havacılık ve savunma sanayi şirketi Baykar’ın çatısı altında.

Yaptığı insansız hava araçları ile dünyada hızla en üst sıralara oturan Baykar, İtalyan Piaggio’nun 140 yıllık havacılık şirketini satın alarak Avrupalı oldu. Uçak motoru da imal eden İtalyan şirket, Baykar’ı motor ihtiyacında bağımlılıktan kurtaracak ve hızla gelişerek büyük ihtimalle dünyanın lider şirketleri arasına girecek.

Bunun çok da uzun sürmeyeceğini umuyorum. Elbette Avrupa’nın engellemeleri olacaktır ama Baykar, şirketi hızla geliştirerek savunma sanayiinde Avrupa’da önemli bir yer edinecek ve yepyeni teknolojilerle belki de yeni uçak modelleri üretimi yapacak seviyeye getirecektir.

BIYIKLI TERSTEN İTEN MOTORLU UÇAK

Bu uçağı yıllar önce İstanbul’da düzenlenen havacılık fuarında gördüm. Burna yakın noktada iki bıyığı vardı. Bu bıyıkları ile yıllar sonra Boeing’in tasarladığı ama imal etmediği Sonic Cruser uçağına benziyordu. Daha doğrusu Boeing, prototipini Avanti’ye benzetmişti. Motorlar (iki motor) arkada ve kompozit palli pervaneler ters yöndeydi. Sanırım en az beş kez uçtum. Hızla tırmanan, tutunması yüksek, boyuna posuna göre lüks bir uçaktı. Bu uçak tanıtımlarda ‘yönetici-VIP-hafif nakliye uçağı’ olarak tarif edildi.  Saatlik operasyon maliyeti de sanırım hâlâ 750-800 dolarlar civarındadır ya da biraz altında olabilir. Birkaç iş insanı bu uçaklardan dört-beş adet alıp İstanbul’dan İzmir, Bodrum, Dalaman, Antalya, Kıbrıs, Yunan Adaları gibi birçok noktaya dolmuş seferleri yapmayı planladılar. Fiyatları da o zamanlar 5-6 milyon dolarlar civarındaydı. Bugün saatlik operasyon ve satış fiyatı elbette daha yüksek ama hâlâ bu uçaktan filolar kurmak akıllıca görünüyor.

İFLASTAN DÖNDÜ

140 yıllık havacılık şirketinin tasarımını 1979 yılında yaptırdığı uçak daha sonra Amerika’da test tünellerinde iyi sonuçlar vermişti. Maceralı bir imalat döneminden sonra ‘sınıfının en hızlı, en geniş kabinli dokuz kişilik tuboprop uçağı’ olarak sisteme kaydedildi. İdeal yolcu kapasitesi yedi kişi olan uçağın en önemli özelliklerinden biri de 30-45 dakika içinde ambulans uçağa çevrilebilmesi. Yarı hazırlanmış toprak pistlere inme kabiliyeti olan uçak  hâlâ sınıfının gözdesi olarak yerini koruyor.

Cenova yakınlarındaki Villanova D’Albenga’da bulunan Piaggio Aero Industries ve Piaggio Aviation iştiraklerinden oluşan Piaggio Aerospace, Abu Dabi’ye ait Mubadala Development Co.’nun şirketteki yüzde 100 hissesini çektiği Aralık 2018’den bu yana olağanüstü iflasın içine düştü. Ama ülke içinden gelen siparişler ve İtalyan hükümetinin desteği ile ayakta kaldı. En sıkıntılı zamanlarda bile işten çıkarma yapmadı. O yıllarda Türk Sivil Havacılığını Geliştirme Vakfı TÜSHAV, Piaggio şirketine talip oldu. Yaklaşık iki yıl yönetimi yüzde 51 hisse ile elinde bulunduran TÜSHAV, daha sonra bu payını Ferrari Ailesi ve şirketin merkezinin bulunduğu Geneova’lı işadamlarına teslim etti. Adını efsanevi ‘Vespa’ motosikletleriyle duyuran Piaggio bütün sorunlara rağmen havacılıktaki gücünü sürekli yenilemeyi başardı. (Bu satışta Vespa yok)

GENİŞ KABİN

Piaggio’nun yükselen uçağı P180’in en büyük avantajı, jet uçaklarının geniş kabini ve performansını turboprop uçak maliyetlerinde sunması. İş insanları P180’in en çok geniş kabinini seviyor. Avanti’nin kabininde rahatlıkla ayakta durabiliyorsunuz. Kabin eni 1 metre 85 santimetre. Koltuk oturumu istek doğrultusunda altı-sekiz kişilik olarak tasarlanıyor. Tuvalet, kalkış ve inişte bir yolcunun oturacağı şekilde sertifikalı. Kahve makinesinden buzdolabına kadar küçük ama çok amaçlı kit mutfak, uçuş sırasında yolcuların her türlü ikram isteğini karşılayabiliyor. Uçak her türlü hava şartlarında tek pilot tarafından uçurulmaya yetkili. Piaggio şirketi 1980’lerde tasarladığı kokpit için bazı değişiklikler yapmak üzere çalışıyor.

EŞSİZ İŞÇİLİK VE AKILLI DÜŞÜNCE

Biraz da teknik özelliklere bakalım:

P180 turboprop uçaklarda Pratt&Whitney imalatı PT6A-66 motorları kullanılıyor. Kanatlar üzerine ters yönde yerleştirilen motor, P180 uçağının dizaynını ilginç hale getiriyor. Her biri 850 beygir gücündeki motorlar yüksek performansı düşük yakıt harcama oranı ile sunuyor. P180’in en büyük rakibi olan Kingair B200’le aynı mesafede yüzde 25, jet motorlu Cessna imalatı Citation CJ2’ye göre ise yüzde 50 az yakıt harcıyor

Standart fiyatı 7 milyon dolardan biraz fazla olan Avanti’nin maksimum hızı 732 km/saat. Oldukça yüksek olan bu hız, jet motorlu Citation CJ2’den sadece 30 kilometre daha düşük. Uçak maksimum ağırlıkta 869 metrelik pistten kalkabiliyor. Özel tasarlanan iniş takımları nedeniyle P180 yarı hazırlanmış pistlere de inip kalkabiliyor.

Diğer uçaklarda kuyrukta bulunan ve irtifa alıp vermesini sağlayan yatay stabilize Avanti’de burunda bulunuyor. Benzer bir tasarım Boeing’in yeni geliştirdiği ve sadece çizgi resimleri gözler önüne serilen Sonic Cruiser’da kullanılıyor. Uçağın stabilitesini artıran bu tasarım aynı zamanda P180’in düşük süratlerde havada daha çok tutunmasını da sağlıyor.

Avanti P180’nin uzmanlarca yapılan doğru tarifi şöyle: “İtalyan stili, eşsiz işçilik ve akıllı düşünceyi harmanlıyan ve daha uzun  menzil, daha hızlı tırmanma, azaltılmış yakıt maliyetleri, daha düşük gürültü kirliliği, ek güvenlik sistemleri ve daha lüks bir kabin ve buna ekstra daha hızlı oluşunu da eklersek Avanti gerçekten de tercih edilmesi gereken bir iş uçağı.”

UÇAĞIN VARYANTLARI

- S. 180 Avanti, P180 M,S. 180 RM,S. 180 AMB, S. 180 APH, S. 180 Avanti II, EVO, Çok Yönlü Devriye Uçağı (MPA), Piaggio-Selex P.1HH Çekiçbaşlı, P.2HH

P180 ÖZELLİKLERİ

- Mürettebat: 2

- Yolcu kapasitesi : 7–9

- Uzunluk: 14.4 metre

- Kanat açıklığı: 14 metre

- Yükseklik: 4 metre

- Kanat alanı: 15.99 metrekare

- Boş ağırlık: 3.799 kg

- Maksimum kalkış ağırlığı: 5.488 kg

- Bagaj alanı: 1.25 metreküp

- Yakıt kapasitesi: 1.271 kg

- Maksimum iniş ağırlığı: 5.216 kg

- Kabin: Uzunluk 5.3 m, yükseklik 1.8 m, genişlik 1.9 m

- Güç ünitesi: 2 × Pratt & Whitney Canada PT6 A-66B turboprop, her biri 630 kW (850 shp) ISA+28C düz dereceli

- Maksimum hız: 740 km/s

- Ortalama seyir hızı: 589 km/s

- Minimum kontrol hızı : 190 km/h

- Menzil: 2.800 km

- Maksimum uçuş yüksekliği: 12.000 m

- İlk uçuş tarihi: 26 Eylül 1986

2024 ÇOK KÖTÜ BİTTİ

Yılın son bir ayında havacılık dünyasında kazalar birbirini kovaladı. Azerbaycan’a ait bir Embraer E190 uçağı, Bakü’den kalkıp Grozni’ye uçtu. Ama sis yüzünden inemedi. Sonra Mahaçkale’ye inmek istedi ama hem orası hem de Bakü’de sis yoğundu. Uçağın yedek meydanı statüsünde olmayan Kazakistan Aktau’ya gitmesi istendi.

Benim de anlamakta güçlük çektiğim gövdesinde vurulmadan kaynaklanan delikler açıldı. Bu deliklerin oluşumu konusunda ben de yanıldım. İçeride iddiaya göre bir de oksijen tüpü patladı. Kuş çarpması olduğu da söylendi. Uçak havada tuhaf bir bicimde dönüşler yaptı. Pilot kontrol kaybı olduğunu söyledi. Sonra çok sorunlu olan ve ancak bildirildiğinde ışıklarını genellikle de geç açan Aktau havalimanına inmek için alçalmaya başladı. Var olan görüntülerde uçakta her şey yerli yerindeydi. İniş takımları açılmıştı. Süzülmesi başlangıçta normaldi. Ama pist yerine bir yola inmeye çalıştı. Son dakika kanat yerle temas etti ve bir patlama meydana geldi. 38 yolcu öldü. 29 kişi yaralandı. Uçağın bulunduğu bölgede dizginleri ABD’nin elinde olan GPS sisteminde de sapmalar vardı. Yakıtsız kaldı, ‘Büyük takat kaybı oldu’ denildi. Azerbaycan Lideri Aliyev Rusya’dan özür ve tazminat istedi.  Ama Putin sadece Hava Savunma sistemlerinin aktif olduğunu söyledi. Sorular cevap arıyor.

Bir diğer büyük kazayı ise Güney Koreli Jeju Air firmasına ait bir yolcu uçağı yaptı. Uçak Muan kentinde iniş takımları açılmadığı için gövde üzerine iniş yaparken kontrolden çıktı. Havalimanı dış duvarına çarparak infilak eden uçakta 179 kişi öldü.  Kuş sürüsüne girdiği iddia edilen Boeing 737-800 uçağı havalimanı çevresini saran duvarın ve bir inşaatın pist sonuna çok yakın olması yüzünden bu faciayı yaşadı. Aynı şirketin bir başka 737-800 uçağının yine iniş takımlarında sorun çıktı. Ama bir kaza olmadı. Kanada ve Norveç’ten de uçak kazası haberleri gelirken, buralarda şans eseri can kaybı yaşanmadı.

Los Angeles’de yerde bir kaza ise şans eseri atlatıldı. Birkaç küçük uçak kazasında da hayatlarını kaybedenler oldu.

Genel alışkanlık gereği büyük kazada uçak Boeing 737-800 olunca bu uçakların güvenilirliği tartışılmaya başlandı. Ama dünyada en çok satan dar gövdeli bir uçak, sayısal fazlalığı nedeniyle kaza oranı yüksek gibi görünüyordu.

Çok tuhaftır ve mantığı da yoktur ama bir uçak kazasından sonra nedense bunu başka kazalar izler. Birçok uçakta ciddi arızalar çıkar. Bu daha çok bir kazadan sonra dikkatlerin uçaklar üzerine dönmesi ve habercilerin en basit olayları bile hızla duyurmasıyla yaygınlaşır.