Uçaklar derdini söylüyor

Uçuş sırasında kumanda sistemlerinde küçük bir arıza pilotların dikkatini çekiyor. Aynı anda binlerce kilometre ötede havayolunun bakım merkezine uydu üzerinden hızla bilgiler akıyor. Motorun anlık verileri, hangi parçanın arıza yaptığı bilgisi dikkatle inceleniyor, teşhis konuluyor.

Pilotlar kokpitte ne yapacaklarına karar verirken yerde ise bir koşuşturma yaşanıyor. Eğer arızanın giderilmesi için planlanan havalimanı dışında farklı bir yere inilecekse oradaki teknik imkanlar araştırılıyor. Ekip ve yedek parçanın daha uçak inmeden nasıl gideceğine karar veriliyor. Tüm imkanlar seferber ediliyor.

Uçak yere iner inmez teknisyenler arızayı aramakla vakit kaybetmiyor. Arıza yapan parça hızla değiştiriliyor. Sistem faal hale getiriliyor. Yolcular mağdur edilmiyor. Uçak emniyetle herhangi bir rötara neden olmadan yeniden sefere veriliyor.

THY DE ALIYOR

Evet bu anlatılanlar hayal değil. Gerek Airbus, gerekse de Boeing, yeni nesil yolcu uçaklarında uyarı ve takip sistemlerini havayollarına sunuyor. Filosunda çok sayıda uçak bulunan büyük şirketler, uçaklara derdini söyleten sistem sayesinde her yıl ciddi miktarda tasarruf sağlıyor. Türk Hava Yolları da gelecek yıldan itibaren teslim alacağı Airbus A320/321 ve A330 uçaklarında bu sistemi kullanmaya başlayacak.

Gelecekte hizmete girecek Airbus A380, Boeing 7E7 gibi yolcu uçaklarında ise uyarı-takip sistemi standartlar arasına yer alacak. Teknisyenler arızaya pilotlarla koordine ederek uçak havadayken bile müdahale edebilecek.

Havayolları için para kazanmanın yolu uçakların havada kalmasından geçiyor. Uçaklarını dolduran, en fazla uçuran şirketler para kazanıyor. Yerde yatan, parça bekleyen uçak havayolu şirketini batırıyor. Hem standartlar içinde bakım yapmak hem de uçaklarını sürekli havada tutabilmek için şirketler imalatçılarla ortak çalışıyor.

Yeni nesil yolcu uçaklarında artık teknisyenler uçağa bakım çantalarının yanı sıra bir diz üstü bilgisayarla gidiyor. Her uçuş sonrasında motor ve sistem verileri bilgisayara aktarılıyor. Hem Boeing hem de Airbus uçaklarında yer alan sistemde teknisyenler başta motor olmak üzere uçağın tüm sistemleri ile ilgili verileri diz üstü bilgisayara aktarıyor. Tüm arızalar, zorlanan parça bilgileri tespit ediliyor.

2001’DE BAŞLADI

İlk uygulaması 2001 yılında deneme amaçlı Airbus tarafından başlatılan AIRMAN (AIRcraft Maintenance Analysis-Uçak Bakım Analizi) halen 20’ye yakın havayolu şirketi tarafından kullanılıyor. Airbus uçaklarının ağırlıklı olarak elektronik sistemlere sahip olması, sistemin daha hızlı entegrasyonunu sağlıyor. Benzer sistemin Boeing’deki adı ise AHM (Airplane Health Management-Uçak Sağlık Yönetimi). Amerikalı imalatçının ilk olarak 777-300ER’da denediği sistem halen 777 serisinin yanı sıra 747-400 Jumbo jetlerde kullanılıyor. İlk denemeleri Singapur ve Air France tarafından yapılan sistem toplam 245 uçakta hizmet veriyor.

Airbus ve Boeing’in sistemlerinin çalışma prensipleri birbirine çok yakın. Sistem uçağın motor, gövde, elektronik ve hidrolik tüm sistemlerini uçuşun her anında birebir kontrol ediyor. Herhangi bir arıza bilgisi pilota bildirilirken aynı anda teknik merkeze de gönderiliyor. Bu işlem uçakta ACARS (Aircraft Communications Addressing and Reporting System-Uçak Haberleşme Adresleme ve Raporlama Sistemi) adı verilen özel bir mesaj sistemi ile gerçekleşiyor. Çok basit olarak cep telefonunun SMS hizmetine benzeyen ACARS, hızla bilgiyi aktarıyor.

Uzmanlar bu sistem yardımıyla uçuş emniyetinin daha da arttığına inanıyor. Bir de olayın mali portresi var. Henüz bu sistem uçaklar için bir opsiyon. Yani havayolu isterse sistemi uçağına ekstra ödeme yaparak koyduruyor. Ancak sistem parasını kat ve kat çıkartıyor.

THY’ye 135 kaptan

Türk Hava Yolları, artan ihtiyaç doğrultusunda 100 olarak belirlediği kaptan pilot ihtiyacını 135’e yükseltti.

Yeterli uçuş saati ve tecrübeye sahip kaptan pilot adayları önümüzdeki günlerde eğitime alınacak. THY’nin tip eğitimine sahip ikinci pilot alımları ise sürüyor.

Filosunu hızla genişleten THY’nin yaz sezonuna yetiştirmeyi hedeflediği yeni kaptanlar ve ikinci pilotlar A320/A321 ile 737-800/400’lerde uçacak. Filo planına göre THY 2005 yaz sezonunda 82 uçakla sefer yapacak. Ayrıca pazardaki genişleme durumuna göre 3 uçaklık opsiyon hazır tutulacak.

Türk AWACS’ı uçuşa hazır

Türk Hava Kuvvetleri’nin ‘Barış Kartalı’ adını verdiği Erken Uyarı Uçağı (AWACS) Projesi için ilk imal edilen Boeing 737-700 Seattle’da tamamlandı. 9 Kasım’da roll-out yani fabrikadan çıkış töreni yapılacak uçak, ilk uçuşuna önümüzdeki aylarda çıkacak.

Yer testlerine başlanacak uçak, havacılıkta boyasız ve iç sistemleri takılmadığı için gövde rengi nedeniyle ‘green’ yani yeşil olarak adlandırılıyor. İlk uçuşun yapılmasından sonra 737’nin iç sistemleri yerleştirilecek. Her aşamada test uçuşları sürecek. Bunu boyama takip edecek. Barış Kartalı Projesi’nin ana yüklenicisi Boeing, ilk uçağı 2007’de Türk Hava Kuvvetleri’ne teslim edecek.

AWACS uçakları, gövde üzerinde taşıdıkları özel radar sistemiyle yüzlerce kilometre ötede her türlü hava aracını anında tespit edebiliyor. Bu sayede Türkiye önemli bir güce kavuşacak. Boeing’le yapılan anlaşmayla Hava Kuvvetleri’ne dört uçak teslim edilecek. Toplam bir milyar dolara ulaşan projede Türkiye’nin iki uçaklık opsiyonu da bulunuyor. Yani Türkiye isterse Boeing’den iki uçak daha alabilecek. Hava Kuvvetleri’nde kurulacak AWACS Filosu, Konya’daki 3’üncü Ana Jet Üs Komutanlığı’nda görev yapacak. Bu üs aynı zaman zaman NATO bünyesindeki AWACS filoları tarafından da kullanılıyor.

İlk uçağın teslimatından sonra geriye kalan üç uçağın sistem entegrasyon ve boyama işlemleri Ankara’daki TAI tesislerinde gerçekleştirilecek. Türk tarafında TAI’nin ana yüklenici olduğu projede Aselsan, Havelsan, MSKAS ve Mikes gibi yerli şirketler de görev yapıyor. Boeing 737-700, THY filosunda kullanılan 800’lerin daha kısa gövdeye sahip modeli. THY, Hava Kuvvetleri’ne AWACS’ların bakım ve pilot eğitimi konusunda destek verecek.
Tolga ÖZBEK

Çin uçağa doymuyor

İnanılmaz bir hızla büyüyen Çin havacılık pazarı sivil ve askeri alanda büyük alımlarla dikkat çekiyor. Yapılan pazar araştırmaları Çin’in gelecek 20 yıllık sürede 2 bin 194 yeni yolcu uçağı alacağını ortaya koyuyor. Bölgesel uçaklar dahil edildiğinde rakamın 3 bine ulaşması bekleniyor. Bu büyük pazarda imalatçılar kozlarını havacılık fuarlarında paylaşıyor. Zhuhai’de yapılan 5’inci Çin Havacılık Fuarı’nda Boeing ve Airbus arasındaki büyük rekabet doruktaydı. Her iki şirket tanıtım ağırlığını uzun menzilli, geniş gövdeli modellere kaydırmıştı. Airbus, Çin’de 200 mühendisin görev yapacağı yeni tasarım merkezi açtı. Boeing ise yeni nesil uçağı 7E7’de Çinli şirketlerin payını artırmak üzere anlaşmalar imzaladı. Askeri pazarda ise Rusların hakimiyeti dikkat çekti. Ruslar pazarlama çalışmalarında Sukhoi imalatı Su-27SK savaş uçağına ağırlık vermişlerdi. Çin’in bu uçağı seçmesi durumunda Rusya ortak imalata yeşil ışık yakıyor.

Ankara Havayolları

İstanbul merkezli beş girişimci tarafından ‘Ankara Havayolları’ kuruldu. Ortakları arasında İlknur Yakut, Kadri Köse, Cenan Kemal Demirkanlı ve Sadık Sindel’in bulunduğu şirket, iç ve dış hatlarda tarifeli ve tarifesiz sefer yapmayı planlıyor. Uçak konusunda çalışmalarını sürdüren Ankara Havayolları, uçuşlarına 2005 yaz sezonunda başlayacak.

IDF’yi İngilizler aldı

Türkiye’de çeşitli havalimanı, liman ve gümrük kapılarında faaliyet gösteren İstanbul Duty Free (IDF) şirketinin yüzde 60’ı İngiliz Alpha Airports Group’a satıldı.

Türkiye’deki büyüyen gümrüksüz satış mağazası sektöründen pay almak isteyen şirketin IDF’nin yüzde 60’ı karşılığında 7 milyon euro ödediği öğrenildi. Ankara ve Dalaman Havalimanlarının yanı sıra IDF’nin Kapıkule sınır kapısı ile İstanbul, Bodrum, Kuşadası ve Antalya limanlarında mağazaları bulunuyor.

Singapur Kargo geliyor

Singapur Havayolları, kargo uçakları ile İstanbul’a sefer yapmak üzere çalışma yapıyor. Gelecek yıl başlaması planlanan uçuşlar Boeing 747-400 Jumbo jetlerle gerçekleştirilecek. Singapur’dan gelen uçak İstanbul’a uğradıktan sonra Avrupa’ya devam edecek. Uçuşlar haftada 2 veya 3 sefer yapılacak. Kargo filosunu büyüten Singapur Havayolları gelecek yıl teslim alacağı iki 747-400 ile filosunu 16 uçağa çıkartacak.

Airbus’a dev sipariş

Almanya’nın en büyük charter yani tarifesiz uçan havayollarından biri olan Air Berlin, Airbus’tan 110 A320 serisi uçak almak üzere anlaşma yaptı. Yaklaşık 4,2 milyar dolarlık projede 70 uçağın kesin, geri kalanını da opsiyon yani her an kesin siparişe çevrilebilir uçak satışı olduğu açıklandı. Geçtiğimiz günlerde Lauda Havayolları’nın kurucusu Niki Lauda’nın yeni şirketi Niki’ye yüzde 25 ortak olan Air Berlin, uçakların bir kısmını Avusturya pazarında faaliyet gösteren bu şirkete aktaracak.

Alitalia’dan fırsat

İtalyan Alitalia Havayolları’nda, 7 Aralık tarihine kadar gidiş-dönüş, vergiler hariç Avrupa’ya ekonomi sınıfı bilet 208, aynı hatlarda business class bilet fiyatları ise 749 dolardan başlıyor. Havayolunun 10 Aralık’a kadar uyguladığı Amerika fiyatları ise: Boston 418, Atlanta 428, Miami, Chicago, New York, Washington ise 435 dolar.