Kokpitteki karmaşa felaketi getirdi

Kara kutu, yani Uçuş Veri Kayıt (FDR) ve Kokpit Ses Kayıt (CVR) cihazlarının incelenmesinde uçağın kabin basınç sistem düğmesinin bir gece önceki bakımda kapatıldığı, pilotların ertesi gün yaptıkları kontroller sırasında bunu fark etmediği ortaya çıktı.

Uçağın 3 bin metreyi geçerken arka arkaya vermeye başladığı ikazlar ise Alman kaptan pilot ve Rum ikinci pilot tarafından yanlış değerlendirildi.

Oksijen maskesini takıp alçalmak ve kabin basıncı sorununu çözmek yerine pilotlar tırmanmaya devam etti.

İşte bir düğmenin kapalı kalmasıyla başlayan ve Atina’nın 30 kilometre kuzey doğusunda sona eren ZU522 sefer sayılı uçuşta yaşanan hatalar...

HATA 1

BAKIMDA KABİN BASINÇLANDIRMA DÜĞMESİ KAPATILMIŞ

Kazadan sonra uçağın kara kutusu detaylı inceleme için Paris’e gönderildi. Boeing 737’nin yeni nesil Uçuş Veri Kayıt (FDR) sistemine sahip olması ve çok sayıda bilginin kaydedilmesi uzmanların işini kolaylaştırdı. Eldeki ilk veriler kazanın kabin basıncının kaybedilmesiyle meydana geldiğini ortaya koyuyordu. Enkazda yapılan incelemede uçağın 3 bin metrenin üzerindeki irtifalarda kabini yolcuların yaşayabileceği basınç, oksijen oranı ve ısıda tutmayı sağlayacak basınç sistemini kontrol eden düğmenin ‘kapalı’ pozisyonunda olduğunu tespit edildi. Helios Havayolları’na ait Boeing 737-300 bir gece önce bakıma alınmıştı. Düğme bakım sırasında kapalı duruma getirilmiş ve o şekilde unutulmuştu. Pilotlar sabah uçağı teslim aldıklarında detaylı bir check-list yapacak yani kontrol listesinden kokpitteki tüm aletleri tek tek kontrol edeceklerdi. Bu düğme her zaman ‘açık’ durumda olduğundan pilotlar maddeyi atlamıştı. İşte bu pilotların yaptığı ilk hataydı.

HATA 2

KABİN BASINCI İKAZINI PİLOTLAR YANLIŞ ANLADI

Uçuş öncesi uçulacak rota ikinci pilot tarafından uçuş bilgisayarına girildi. Larnaka-Atina uçuşu için kalkış standartlar içinde yapıldı. Uçakta bu yükseklikten sonra kabin basıncının gerekli olduğu 3 bin metreye geldiğinde ilk sesli ve ışıklı ikaz geldi. Kabin basıncı çalışmıyordu. Uçak yükseldikçe kabindeki oksijen oranı giderek düşecek, basınç ve ısı hızla azalacaktı. Boeing 737-300 tipi uçakta kabin basıncı sisteminin çalışmadığı sert bir ‘korna’ sesiyle pilotları uyarıyordu. İki pilot bir anda göz göze geldi. Oto-pilot uçağı 34 bin feet yani 11 bin 300 metreye doğru tırmandırırken pilotlar kabin basıncı uyarısını yerde öten kalkış ikazıyla karıştırdılar. Bu ikaz, kalkış için motor gücünü artırırken park freni çekili, uygun olmayan flap, trim varsa, uçak oto-pilottaysa veya hava frenleri açıksa gelirdi. Ancak bu ikaz sadece uçak yerdeyken duyulabilirdi. İşte pilotların ikinci hatası bu ikazı yanlış değerlendirmeleriydi.

HATA 3

PİLOTLAR MASKELERİNİ TAKMADI

Uçağın 3 bin metreyi geçmesiyle birlikte dış ortamdaki düşük oksijen ve basınç yavaş yavaş kabine hakim olmaya başlıyordu. Pilotlar ikazlara konsantre olmuş, düşen kabin basıncıyla ilgilenmiyorlardı. Normalde 2 bin 600 metre yüksekliğe ayarlı olan kabin irtifası hızla yükseliyordu. Kabin irtifası 3 bin 600 metreye ulaştığında sistem otomatik olarak yolcuların baş üstünde bulunan oksijen maskelerini döktü. Pilotlar yine sesli ve ışıklı ikazlarla karşı karşıya gelmişlerdi. Ancak kabinde maskelerin dökülmesine rağmen pilotlar kendi oksijen maskelerini takmayı akıl edememişti. Kabin basıncı sistemi çalışmadığı için motorlardan kabine hava alınamıyordu. Kokpitte çalışan elektronik aletlerin oluşturduğu ısı giderek cihazlara zarar verecek düzeye gelmesiyle bir başka ikaz daha geldi. Uçak yükselmeye devam ettiği için oksijen oranının düşmesiyle yani hypoksi ile pilotlar artık doğru karar veremez hale gelmişti.

HATA 4

ALMAN VE RUM PİLOT İLETİŞİM SORUNU YAŞADI

İki pilotun İngilizcelerinin telsiz konuşmalarını yapacak kadar olmasına rağmen hızla gelişen olaylara karşı aralarında iletişim kurmalarına yetmemişti. Bir taraftan hızla düşen oksijen oranı yaşlı olan kaptan pilotu etkilemişti, diğer yandan ikinci pilot ise tecrübesiz olması nedeniyle durumu kavrayamıyordu.

HATA 5

VAKİT KAYBETTİLER

Hypoksi sinsice pilotları ele geçirirken kaptan telsizle şirketin Kıbrıs’taki teknik merkezleriyle görüşmeye karar verdi. Sürekli öten ikaz sesini ve ışıklı uyarıyı kapatmak için altın değerindeki saniyeler telsizle konuşmayla harcanacaktı. Normalde kabin basıncı uçağın seyir irtifası olan 11 bin 600 metreye ulaştığında pilotların oksijensizlik nedeniyle bilinç kaybı öncesinde sadece 90 saniyeleri vardı. Teknik merkez, sistemin sigortasını çekmelerini önerdi. Kaptan pilot koltuğundan kalktı ve arka tarafında bulunan sigorta paneline doğru yöneldi. Ayağa kalkıp hareket edince vücudu daha fazla oksijene ihtiyaç duydu. Ve kaptan pilot yere yıkıldı. Bu sırada ikinci pilot da kendinden geçerek koltuğunda yığılmıştı.

UÇAK ATİNA SEMALARINDA

Artık oksijensizlik tüm kokpiti kaplamış, iki pilot da baygın durumdaydı. Oto-pilottaki uçak seyir irtifası olan 11 bin 600 metre yüksekliğe ulaşıp düz uçuşa geçti. Kısa bir süre sonra Helios Havayolları’na ait uçak Atina semalarına geldi. Ve yine uçuş bilgisayarındaki rotaya göre bekleme paterninde Atina üzerinde dolaşmaya başladı. Artık yanında Yunan Hava Kuvvetleri’ne ait F-16’lar vardı.

Uçuş 737’nin yakıtının bitmesine kadar devam etti. Önce bir numaralı motor durdu. Öbür motorun itiş gücüyle uçak duran motor tarafına doğru yattı. Kontrolsüz bu hareket oto pilotun devreden çıkmasına neden oldu. Artık duran motorun yönünde yatış başlamıştı. Uçağı kokpite giren ve uçağın kontrolünü almaya çalışan genç steward da kurtaramayacaktı...

BOEING İKAZ SESLERİNİ DEĞİŞTİRİYOR

İkinci nesil olarak adlandırılan 737 serisinin 300, 400 ve 500 modellerinde tüm ikaz sesleri aynı. Herhangi bir yanlış harekette pilotlar sert korna sesiyle uyarılıyor. İkazlar daha sonra imal edilen üçüncü nesil 600, 700, 800 ve 900 serilerinde ise farklı seslerle veriliyor. İkaz seslerinin yanlış değerlendirilmesinin önüne geçmek için Boeing hemen çalışmalara başladı. Kısa süre içinde gerekli teknik değişikliğin açıklanması ve tüm ikinci nesil 737’lere uygulanması bekleniyor.

ABD’ye giderken kalacağınız adresi öğrenin

Amerikan hükümeti, 4 Ekim’den itibaren havayoluyla giriş yapacak yabancılardan kalacakları adresleri bildirme zorunluluğu getirdi.

Uçuş öncesinde check-in kontuarında doldurulacak formlara yolcular kalacakları adresi cadde, sokak ve hatta posta koduna kadar yazmak durumundalar. Adresler özel güvenlik şirketi tarafından pasaport-vize bilgileriyle uçak gideceği noktaya inmeden Amerikan güvenlik birimlerine iletilecek.

ABD’ye girişte doldurulan formlarla yolcunun check-in sırasında verdiği adres bilgisi karşılaştırılacak. Yanlış beyanatta hem yolcuya hem de havayoluna ceza verilecek. İlkinde sadece uyarıyı yapılacak. Tekrarı durumunda yolcunun ABD’ye girişi yasaklanırken havayoluna da 75 ila 150 bin dolar arasında değişen para cezası kesilecek.

Uygulamanın 4 Ekim’de başlayacak olması nedeniyle havayolları çalışmalarını hızlandırdı. Adres bildirimini Türkiye’de ilk defa Delta Havayolları deneme amacıyla 14 Eylül’de uygulamaya başlayacak.

Avrupa’da ise hazırlıklarını ilk olarak Türk Hava Yolları ile İskandinav SAS tamamladı. Diğer şirketler ise Amerikan hükümetinden ek süre istedi. Havayolu şirketleri ileriki dönemde bu bilgilerin bilet rezervasyonu sırasında yolcudan alınması için çalışmalarını sürdürüyor.

Rezervasyon sisteminde yapılacak bu değişikliğin en erken bir yıl içinde uygulamaya girmesi bekleniyor.

Eylül fırsatları

THY, gidiş-dönüş, vergiler hariç, ekonomi sınıfı Frankfurt, Düsseldorf, Hannover, Hamburg, Berlin ve Köln«e 207, Bükreş«e 142, Londra ve Manchester«a 232, Tiflis’e 269, Kazablanka«ya da 216 eurodan başlayan fiyatlar sunuyor.

Air France, 31 Ekim«e kadar business class«ta iki kişi seyahat edenlerden ikinci yolcuya yüzde 50 indirim yapıyor.

KLM, Amsterdam«a 130, Barcelona, Berlin, Budapeşte, Düsseldorf, Frankfurt, Cenevre, Lizbon, Londra, Madrid, Milano, Münih, Prag, Roma, Viyana ve Zürih«e 170 eurodan başlayan fiyatlar sunuyor. Ekonomi sınıfı, gidiş-dönüş fiyatlara vergiler dahil değil.

Air Kenya, 30 Eylül«e kadar Nairobi, Addis Ababa, Khartoum’a 410, Entebbe, Lagoz’a 440, Dar el Salaam’e 450, Johannesburg ise 455 eurodan başlayan fiyat seçeneği sunuyor.

Gulf Air 31 Ekim«e kadar özel Dubai promosyonunda ekonomi sınıfı, gidiş-dönüş, vergiler hariç 185 eurodan başlayan fırsatlar veriyor.

Onur Air yarından itibaren tek yön İzmir ve Bodrum’a 76, Adana ve Samsun’a 86, Antalya, Erzurum, Trabzon ve Kayseri’ye 89, Diyarbakır’a 96, Kars’a da 106 YTL’ye uçuyor.

Fly Air, 20 Eylül«den itibaren İstanbul-Mardin seferlerine başlıyor. Salı, cuma ve pazar günleri karşılıklı gerçekleştirilecek uçuşlarda tek yön bilet fiyatı 125 YTL olarak belirlendi. Fly Air, tek yön 75 YTL«lik fiyatla İstanbul-Adana uçuşlarını da her güne çıkarttı.