Uğur Cebeci: Kokpit

Uğur CEBECİ

Casa’ların büyük sınavı

Yaklaşık 9 yıldır başarıyla kullanılan İspanyol CASA tasarımı CN235'lerin arka arkaya üç kaza yapması gözleri bu uçaklara çevirdi. Hava Kuvvetleri Komutanlığı ve imalatçı TAI komisyon oluşturarak kazaları tüm detayları ile inceliyor. Üç kazada da kontrol kaybına yol açabilecek bütün nedenler araştırılmaya başlandı. Kumanda sisteminde bir sorun çıkması ihtimali başta olmak üzere meteorolojik şartlardan pilotaja, motorda takat kaybından hidrolik sisteme kadar araştırma yapılacak. Ancak bu araştırmanın kesin sonucu 6 ila 12 ay sonra belli olacak. Kayseri, Malatya ve son olarak Sahil Güvenlik için yapılan ama test sırasında yükselemeyerek çakılan üçüncü Casa uçağı kazası arasındaki benzerlikler birbirleri ile karşılaştırılacak. Bu karşılaştırma bütün bilgilerin bilgisayara yüklenerek sanal bir ortamda kazaların yeniden canlandırılması ile yapılacak.

UÇUŞLAR DURDURULDU

Uçaklar tıpkı insanlar gibidir. Ömürleri boyunca rahatsızlıkları olur, yapılarında sorunlar çıkar. Pilot raporları doğrultusunda veya bakım sırasında bu arızalar tespit edilir ve giderilir. Bazen talihsizlikler uçağı havada yakalar. Kurtulmak imkansızlaşır. Ancak kaza geride kalanları kurtarır. Alınan derslerle diğer uçaklar yeniden modifiye edilir. Aksi halde uçamaz. Bu askeri ve sivil havacılıkta da aynıdır. Hava Kuvvetleri, 19 Ocak'ta Kayseri'de yaşanan kazadan sonra da tüm CN235'lerin uçuşlarını durdurdu. Muhtemel nedenler arasında bulunan kumanda kitlenmesi nedeniyle tüm uçakların sistemleri gözden geçirildi. Ancak Kayseri olayının kesin raporu çıkmadı. Bunun Malatya ve Ankara’daki kazalarla mukayese edilmesi bekleniyor. Kayseri'deki kazada uçağın 80 derece yattığı ve pilotun uçağı kurtarmaya çalışırken CN235'in süratsiz kaldığı bilgileri ilk raporlarda yer alıyor. 3 personelin şehit olduğu bu kazada uçağın neden 80 derece yattığı-yatırıldığı inceleniyor. Kaza-kırım ekibi uçağın çekme kabiliyetinde yetersizlik oluştuğu iddialarını araştıracak.

TAI'DE İMAL EDİLDİ

Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Hafif Nakliye Uçağı Projesi'nde CN235'i seçtiğini 1989 yılında açıkladı. Toplam 52 uçaktan 50 tanesi Ankara Akıncı'da bulunan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii TAI'de imal edilecekti. İspanya'dan hazır gelen ilk iki uçak 1992'nin Haziran ayında hizmete girdi. TAI, 10 Ağustos 1998'de 50'nci uçağı imal ederek teslim etti. İmalatta gövdenin yüzde 20'si kompozit malzemeden olmak üzere yüzde 92'si TAI, dış kanat montajının da yüzde 15'i Kayseri'deki 2'nci Hava İkmal Bakım Merkezi (HİBM) tarafından gerçekleştirildi.

Yük taşımadan paraşüt atmaya, VIP'ten ambulansa kadar CN235'ler bir çok görevde kullanılıyor. TAI'de halen 6'sı Deniz Kuvvetleri'ne, 3 tanesi de Sahil Güvenliğe verilmek üzere 9 adet CN235'in imalatı sürüyordu.Ancak Sahil Güvenliğe verilecek uçaklardan biri düştüğü için teslimat gecikecek. Kazaların Pakistan’a 10 adet CN235 satış teklifi arifesinde olması büyük talihsizlik.

Güle güle Emin

Son Casa kazasında Emin Kıran'ı kaybettik. Emekli Astsubay, Test Uçuş Mühendisi Emin Kıran'la S-2E Tracker uçağında birlikte uçmuştuk. Sapanca'nın arkasında vadilere dalıp çekişlerde birlikte yerçekimi, yani G kuvvetinin bizi koltuğumuza yapıştıran dayanılmaz gücünü paylaşmıştık. Emin anadan doğma bir havacıydı. Gökyüzü tutkunuydu. Korkusuz bir insandı. Sevgi ile okşadığı uçaklarından birinde hayatını kaybetti. Güle güle sevgili Emin. Bir başka dünyada, bir başka uçuşta mutluluklar dilerim. Ruhun şad olsun sevgili dostum...

TADİLATLAR

CN235'ler üzerinde yapılan ilk tadilatlar imalat sırasında gerçekleşti. TAI, gördüğü eksikleri tasarımcı şirket İspanyol CASA'ya bildirdi. Tadilatların yanı sıra TAI uçakta perfonmans arttırıcı değişiklikler de yaptı. Hafif ve orta sınıftaki askeri uçaklarla nakliye uçağı pazarında önemli bir yer edinen CASA, TAI'nin bu fikirleri ışığında CN235'in bir boy büyüğü olan CN295'leri üretmeye başladı. TAI'nin yanı sıra uçuşlarda karşılaşılan küçük aksaklıklar da Kayseri'deki 2. HİBM’de giderildi. 1920'lerde uçak imal etmek üzere kurulan ve halen Türk Silahlı Kuvvetleri'ndeki tüm pervaneli uçakların bakımlarını yapan merkez, bu tadilatları kendi dergisi Tekno Kulis'te yayınladı. İşte gerçekleştirilen tadilatlar:

1 Snaking Kit

TAI imalatı CN235'lerden teslim edilen ilk 16 uçakta uçağın 180 knot yani satte 333 kilometre hızla uçarken salınım (snaking) yaptığı ortaya çıktı. Yüksek hızlarda ise bu salınım tehlikeli boyutlara ulaşabiliyordu. Araştırmalar başlatıldı. Uçağın kuyruğuna özel ölçüm teçhizatları yerleştirildi. Çeşitli hızlarda ölçümler yapıldı. İncelemelerden sonra imalatçı şirketle koordine edilerek uçakların kuyruk konisinin üzerine özel bir parça monte edildi. Snaking-kit adı verilen bu parça yüksek hızda oluşan ve dikey kuyruğu etkileyen hava akışını değiştirerek salınıma neden olan dönel hava hareketinin önlenmesini sağladı. Salınım ortadan kalktı. Tadilatın uygulanması için üretici firma tarafından hazırlanan servis bülteni referans alınarak 1CN-235-0049 nolu ZABATE (Zamana Bağlı Teknik Emir) yayınlandı. İlk uygulama 051 nolu uçak üzerinde gerçekleştirildi.

2 Pervane koruması

Uçaklar çeşitli irtifalarda uçarken buzlanabiliyor. Buzlanmadan en çok kanadın ön tarafını oluşturan hücum kenarı ve pervaneler etkileniyor. Buzlanan uçakta sürtünme artması ve kumandaların etkilenmesi nedeniyle bir çok soruna hatta ölümlü kazalara bile neden olabiliyor. Buzlanma de-icing adı verilen önleyicilerle kırılıyor. CN235'lerde de bu tip de-icing sistemleri bulunuyor. Ancak pervaneden bu sistem yardımı ile atılan buz, merkezkaç kuvveti yardımı ile hızla fırlayarak gövdeye çarpıyor. Zamanla aynı yere gelen buz parçacıkları basınçlı gövde için büyük tehlike oluşturabiliyor. Uçağın kabini basınçlı olduğu için ufak bir çatlak basınç kaybı nedeniyle büyük sorunlara neden olabiliyor.

Kabin sisteminin hasarlanmasını önlemek amacıyla imalatçıyla ortak çalışma gerçekleştirildi. Ancak CASA şirketinin çok yüksek fiyat istemesi üzerine yerli imkanları araştıran 2. HİBM, pervanenin gövdeye yakın olan bölümüne 5 milimetre kalınlığında özel bir strafor malzeme yerleştirdi. Yapılan test uçuşlarında herhangi bir sorunla karşılaşılmadı. Bu tadilat tüm uçaklara uygulandı.

3 Avionic Bay tadilatı

Uçağın avionik bölümünde yapılan kontrollerde havalandırmanın yeterli olmadığı ve su biriktiği ortaya çıktı. Hassas avionik cihazların hasarlanmasını önlemek ve havalandırmayı sağlamak amacıyla 14 adet CN235 uçağının burun tarafına yeni havalandırma delikleri açıldı.

CASA'nın ilginç reklamı

İspanyol imalatı Casa uçakları Türk pazarına girerken verilen reklamlarda ' Kumar oynamayın. Daima kazanmaktan emin olmak için İspanyol Casa CN-235 uçağına güvenin' sloganı kullanıldı. Reklamlarda ayrıca 16 ayrı silahlı kuvvetler tarafından bu uçağın kullanıldığı, A sınıfı uçuş simülatörü ve interaktif multimedya sistemi de içeren bir eğitim programı sunulduğu vurgulandı. Uçağın FAA, FAR 25, JAA, JAR 25 sertifiyeleri olduğunun altı çizilerek, Airbus ve Eurofighter gibi büyük girişimcilerle Casa fabrikasının ortaklığı güven unsuru olarak belirtildi.

Türkiye Kazaları:

19 Ocak 2001 Kayseri. Eğitim uçuşu, 3 şehit verdik.

16 Mayıs 2001 Malatya. Kurye uçuşu, 34 askerimiz şehit oldu.

18 Mayıs 2001 Ankara. Test uçuşu, 3 İspanyol pilot hayatını kaybetti, bir Türk Test

Uçuş Mühendisi Emin Kıran şehit oldu...

KTHY’ye yeni Boeing 737-800

Son iki yılda yaptığı büyük atılımla 65 milyon dolar borçtan yıllık 20 milyon dolarlık kára geçen Kıbrıs Türk Hava Yolları (KTHY), filosunu yeni bir Boeing 737-800 ile güçlendirdi. Boeing şirketiyle direkt yapılan görüşmeler sonucu filoya katılan 'Karpaz' adlı uçak 80 aylığına kiralandı. Uçak Devlet Bakanı Yüksel Yalova'nın da katıldığı törenle seferlerine başladı.

KTHY, bu son atağıyla filodaki uçak sayısını 9'a çıkarırken, yeni nesil Boeing 737-800'lerin sayısı ise 3'e ulaşmış oldu. Uçağın filoya katılımı nedeniyle yüzde 50'si Türk hükümeti kontrolündeki Turban, diğer yarısı da KKTC hükümeti kontrolünde olan KTHY, önümüzdeki kısa dönem içinde de filosuna yeni bir Boeing 737-800 daha katmak için görüşmeleri sürdürüyor.

KTHY'nin elinde halen dört Boeing 727, iki Airbus A310 bulunuyor. Ancak filodaki iki 727 ise servis dışı. Yılda 1 milyon yolcu taşıyan KTHY, Türkiye'deki belli başlı merkezlerin yanısıra, yurtdışında da İngiltere'de Londra ve Manchester, Almanya'da Frankfurt Havalimanları'na da uçuyor. Toplam personel sayısı 720 olan KTHY'de personelin 570'i Kıbrıs'ta görevliyken, 129'u Türkiye'de, geriye kalanı ise İngiltere'de hizmet veriyor.

Havayolu, aynı zamanda İsrail'den Türkiye'ye gelmek isteyen binlerce turisti de her yıl charter uçuşlarıyla Antalya, Dalaman gibi turizm merkezlerine taşıyor. Yılda 230 bin turistin ziyaret ettiği KKTC'ye, gidenlerin 70 binini İngilizler ve Almanlar oluşturuyor.

Katlamalı promosyon

Avusturya Havayolları, İstanbul'dan Amerika Birleşik Devletleri’ne yapılan uçuşlarında ilginç bir promosyon başlattı. İstanbul'dan Viyana aktarmalı olarak New York, Chicago ve Washington'a 1 kişilik bilet gidiş-dönüş 380 dolara satılacak. Şirket bu fiyatı 2 kişi için 660, 3 kişi için de 930 dolar olmak üzere yine indirim üzerinden indirim yaparak uygulayacak.

15 Haziran'a kadar uygulanacak promosyon fiyatlarına alan vergileri dahil değil. Bu kampanyada iki ya da üç kişi bilet satın alacakların akraba ya da aynı soyadı taşımaları gerekmiyor.

Lockheed’ten rekor kár

Dünyanın en büyük askeri uçak imalatçısı olan Amerikan Lockheed Martin ilk üç ayda net kárını geçen yıla oranla iki kat arttırarak 105 milyon dolara çıkardı. Şirketin aynı dönemdeki satışları ise 5 milyar 10 milyon dolar oldu. Satış ve karın artmaya devam edeceğini belirten Başkan Vance Coffman, yıl sonu satış hedeflerinin 25 milyar dolara yaklaşacağını açıkladı.