Kokpit

Uğur CEBECİ

Havadaki terör önlenemiyor

Ne yazık ki uçak kaçırma en çok ses getiren terörist eylemlerinin başında geliyor. Kaçırılan küçük bir uçak olsa bile hemen tüm dünyanın ilgisini çekiyor. Bazen eylem günlerce sürebiliyor. Bu konudaki rekor tam 16 gün. Sonra ya taraflar anlaşıyor ya da güvenlik kuvvetleri operasyonla eylemi bitiriyor.

Aslında ilk uçak kaçırma eyleminin tarihçesi oldukça eski günlere gidiyor. İlk olay, 21 Şubat 1931 tarihinde gerçekleşti. Ford imalatı Tri-motor uçağı Lima'dan Peru Arequipa'ya giderken Byron Rickards tarafından kaçırıldı. Rickards ikinci denemesini 30 yıl sonra gerçekleştirdi. Continental Havayolları'na ait B707'yi oğluyla birlikte kaçırıp Fidel Castro'ya hediye etmek üzere Küba'ya indirdi.

Ancak gerçek anlamıyla ilk organize uçak kaçırma olayı 16 Temmuz 1948'de gerçekleşti. Cathay Pacific Havayolları'na ait Catalina tipi deniz uçağı Macao kalkışı sonrasında üç silahlı terörist tarafından kaçırıldı. Pilot uçağın kontrolünü hava korsanlarına bırakmayınca vurularak kumandaların üzerine yığıldı. Kontrolsüz kalan uçak denize çakıldı. Olayda uçakta bulunan 27 kişi ölürken sadece terörist grubun lideri sağ kurtuldu.

1970'LERDE ARTTI

Uçak kaçırma olayları 1970'lerle birlikte ivme kazandı. O yıllarda özellikle Arap militanlarının Filistin'in bağımsızlığı için yaptıkları eylemler büyük ses getirdi. Bunlar arasında en önemlisi 6 Eylül 1970'de 4 uçağın aynı anda kaçırılması oldu. TWA'in B707'si Frankfurt'tan, Swissair'in DC-8'i Zürih'ten, El Al Havayolları'nın 707'si ve Pan Am'ın 747'si de Amsterdam'dan aynı anda kaçırıldı.

İsrailli Havayolu El Al'ın tarihindeki ilk ve tek uçak kaçırma olayında kabinde bulunan güvenlik görevlileri hemen müdahale ettiler. Çıkan çatışmada teröristlerin biri öldü, kadın terörist Leyla Halid ise yaralandı. Uçak Londra'ya indi. Leyla Halid İngiliz Polis'i tarafından tutuklandı.

Bu arada TWA ve Swissair'ın uçakları Ürdün'ün başkenti Amman yakınlarındaki Dawson Hava Üssü'ne götürüldü. Pan Am uçağı da yakıt ikmali için Beyrut'a, sonrada Kahire'ye indirildi. Yolcular serbest bırakıldı ve 747 Jumbo Jet yerde hava korsanlarınca patlatıldı.

DÖRTLÜ KAÇIRMA

Arap teröristler İngiliz Hükümeti'nden Leyla Halid'i bırakmalarını istediler. Kabul edilmeyince bir kaç gün sonra İngiliz Havayolları BOAC'ın VC-10 tipi yolcu uçağı Bombay-Londra seferini yaparken kaçırıldı ve yine Ürdün'deki Dawson'a indirildi. Krizin 6'ncı gününde Leyla Halid serbest bırakılmayınca teröristler yolcuları Amman'a gönderdiler, üç uçağı da yaktılar. Bu olay sonrasında Avrupa'daki havalimanlarına ilk röntgen cihazları konulmaya başlandı.

Uçak kaçırmadaki en ilginç kurtarma operasyonlarından biri İsrail tarafından gerçekleştirildi. 27 Haziran 1976'da Air France Havayolları'na ait A300 tipi uçak 258 yolcusuyla Atina kalkışı sonrasında kaçırılarak Uganda Entebbe'ye indirildi. İdi Amin hakimiyetindeki bölgeye 3 gün sonra İsrailli ajanlar sızarak havalimanının keşfini yaptılar. 3 Temmuz'da bir adet 707 hastane uçak ve 3 adet C-130 tipi nakliye uçağı Tel Aviv'den Nairobi'ye geldi. Ertesi gün C-130'lar gece yarısından hemen sonra Entebbe Havalimanı'na indi. Uçaklardan birisinden siyah bir Mercedes ve Land Rover eskort araçları çıktı. Havalimanındakiler İdi Amin'in geldiğini zannetti. Mercedes Ugandalı askerlerin yanına yaklaşırken İsrailli komandolar ateş açtı. Diğer komando timi de uçağa baskın yaptı. 4 hava korsanı öldürülerek yolcular C-130 uçaklarına bindirildi. Mükemmel düzenlenen operasyon sırasında 4'ü terörist ve 20'si de Ugandalı olmak üzere 28 kişi öldü. 100'ün üzerindeki yaralıya Nairobi'de bekleyen B707 hastane uçakta hemen müdahale edildi. İsrailli komandolar ülkelerinde kahraman gibi karşılandılar.Ve bu olay ciddi gişe hasılatı sağlayan bir film oldu.

MALTA OLAYI

Tarihe geçen bir diğer baskın ise Mısırlı Görev Kuvveti 777 tarafından gerçekleşti. Ancak bu operasyon uçak kaçırma tarihinde en kanlı operasyondu. 24 Kasım 1985'de Mısır Havayolları'na ait 737 uçağı Atina-Kahire seferini yaparken kaçırıldı. 3 hava korsanı uçağı Malta'ya yönlendirdi.

Malta Hükümeti uçağa iniş izni vermeyerek pist ışıklarını kapattı. Buna rağmen yakıtı bitme noktasındaki uçağı, pilot gece olmasına rağmen büyük başarıyla indirdi.

Kaçırmadan hemen sonra Mısırlı özel komando timi Malta'ya geldi. Sabah 08.30'da başlayan operasyonda komandolar uçağa alt bölmeden girdiler ve duman bombası atarak ateş açtılar.

Yolcuların ifadelerine göre komandolar bilinçsizce etrafa mermi yağdırıyorlardı. Rehineler kurtarıldı ama operasyonda çoğu yolcu 57 kişi hayatını kaybetti.

AMAÇ FARKLI

Geçen yüzyılın son uçak kaçırma eylemi 24 Aralık'ta yaşandı. Hindistan Havayolları'na ait A300 tipi uçak 183 yolcusuyla 6 hava korsanı tarafından Kaşmir Eyaleti'nin bağımsızlığı için çalışan ve hapisanede bulunan 3 militanın bırakılması için kaçırıldı. 31 Aralık'ta Hindistan Hükümeti teröristlerin isteklerini kabul etti ve yolcular serbest bırakıldı.

Son yaşanan kaçırma olayı ise tam bir muamma oldu. Afgan Ariana Havayolları'na ait Boeing 727'nin yolcuları 5 gün Londra'nın Stansed Havalimanı'nda tutulduktan sonra serbest bırakıldılar. Uçağın İngiltere'ye sığınmak isteyen aşiret tarafından kaçırıldığı ortaya çıktı.

1931 yılından buyana uçaklar kaçırılıyor. Hava korsanları gelişmiş ülmelerde uçak kaçırma imkanı bulamıyorlar. Ama Asya ve Afrika'da havalimanlarındaki yetersiz güvenlik hava korsanlarına fırsat sunuyor.

TÜRKİYE’DE UÇAK KAÇIRMA

16 Eylül 1969

THY'nin Ankara-İstanbul uçağı Sadi Tokar tarafından kaçırılarak Sofya'ya indirildi. Hava korsanı 1.5 saat sonra teslim oldu.

4 Mayıs 1972

Ankara-İstanbul seferini yapan THY'nin DC-9'u Sofya'ya kaçırıldı. Sığınma hakkı alan korsanlar teslim oldu.

22 Ekim 1972

THY'nin Ankara- İstanbul uçağını 4 terörist Sofya'ya kaçırdı. Korsanlar sığınma hakkı aldı, eylem bitti.

2 Mayıs 1976

Paris-İstanbul seferini yapan THY'nin DC-10 uçağı Zeki Ecder tarafından Fransa'yı protesto için kaçırıldı. Terörist teslim oldu.

14 Şubat 1977

THY'nin DC-9'u İstanbul-İzmir seferinde kaçırıldı. Korsan Adnan Mintaj Çiğli Havalimanı'nda hostesi rehin almaya çalışırken etkisiz hale getirildi.

19 Mart 1977

17 yaşındaki iki öğrenci Ankara-İstanbul seferinde THY uçağını Beyrut'a kaçırdı. Korsanlar teslim oldu.

13 Ekim 1980

Münih-İstanbul-Ankara seferini yapan THY uçağı kaçırılarak Diyarbakır'a indirildi. Yolcular özel tim baskınıyla kurtuldu.

24 Mayıs 1981

İstanbul-Ankara seferinde THY'nin DC-9'u kaçırılarak Burgaz'a indirildi. Korsanlar yolcuların müdahalesiyle etkisiz hale getirildi.

15 Nisan 1983

İstanbul-İzmir seferinde THY uçağı Atina'ya kaçırıldı. Yolcuları serbest bırakan korsan Mahmut Kalkan iade edildi.

28 Haziran 1985

İstanbul-Frankfurt seferini yapan THY'nin B727 uçağı Yusuf Örer tarafından bombayla kaçırılmak istendi. Pilotlar tarafından korsan etkisiz hale getirildi.

8 Mart 1996

Lefkoşe-İstanbul seferini yapan KTHY'nin B727'si Ramazan Aydın tarafından Münih'e kaçırıldı. 11 saat süren rehine krizi korsanın teslim olmasıyla son buldu.

24 Şubat 1998

THY'nin Adana-Ankara seferini yapan RJ-100 uçağı Mehmet Dal tarafından Diyarbakır'a kaçırdı. Elindeki oyuncak pandanın içinde bomba olduğunu söyleyen Dal, yolcuların müdahalesiyle etkisiz hale getirildi.

30 Mart 1998

KTHY'nin B727 uçağı Ercan-Ankara seferi sırasında Mehmet Ertürk tarafından Almanya'ya kaçırılmak istendi. Korsan Esenboğa'da operasyonla yakalandı.

29 Ekim 1998

Cumhuriyetin 75'inci yıl dönümünde THY'nin Adana-Ankara seferini yapan uçağı PKK'lı Mürsel Peker kaçırdı. Sofya'ya indiğini sanan korsan Esenboğa'daki operasyonda ölü ele geçti.

19 Ekim 1999

İstanbul'dan Kahire'ye giden Mısır Havayolları'nın 737'si Arap terörist tarafından Hamburg'a kaçırıldı. Korsanın iltica talebi kabul edilince teslim oldu.

Hijack sinyali ‘7500’

Pilotlar eğitimlerinin bir parçası olarak kaçırılma sırasında neler yapacaklarını detaylarıyla öğreniyorlar. Eğitimde pilotlara hava korsanlarına kesinlikle karşı koymamalarını ve istenilenleri yapmaları öğretiliyor. Herhangi bir kaçırılma durumunda uçağın yerini yolladığı sinyalle kuleye ileten transponder cihazı 7500 kanalına getiriliyor. Böylece pilotlar hava trafik merkeziyle herhangi bir konuşma yapmadan 'hijack alarm'ını yere iletebiliyor. Radar ekranında 7500 çıkınca o uçağın kaçırıldığı anlaşılıyor.

Operasyon öncesinde emniyet kuvvetleri uzun uzun pazarlık yapıyor. Amaç yakıt, ikram veya kalkış izni için yolculardan bir kısmının serbest bırakılması. Genellikle hava korsanları merhametli davranıp kendilerine ayak bağı olacak kadın ve çocukları serbest bırakıyorlar. Uzun beklemeler sinir harbine dönüşebiliyor. Hava korsanında yorgunluk belirtilerinin başlaması, pazarlıkların tıkanması durumunda özel eğitilmiş timler operasyon yapıyor.

Kaçırılan uçakta ne yapmalı?

Son yıllarda kaçırma olaylarına engel olmak için özel güvenlik önlemleri alınıyor. Gelişmiş röntgen cihazları ile kabine tehlikeli bir madde sokmak imkansız. Ayrıca bazı havayolu şirketleri terör riskini yüksek bulduğu bölgelere sefer yaparken özel güvenlik şirketlerinden hizmet satın alıyor. Bu nedenle Avrupa ve Amerika'da kaçırma olaylarına rastlamak neredeyse imkansız. Ama Asya ve Afrika ülkeleri hálá büyük riske sahip.

Bir talihsizliğe uğradınız ve uçağınız kaçırıldı. İşte yapacaklarınız:

Öncelikle sakin olun ve dikkat çekmemeye çalışın.

Unutmayın hava korsanları içinde bulundukları durum nedeniyle çok sinirli olacaklardır.

Teröristlerin dediklerini yapın. Tartışmaya veya üzerine atlayıp silahını almak gibi kahramanlıklara kalkışmayın.

Çok uzun süre rehin kalabilirsiniz. Kendi kendinize konuşup telkin yöntemi ile güçlü olmaya çalışın.

Yaralanan veya yardıma ihtiyacı olan biri varsa hemen ileri atılıp dikkat çekmeyin.

Pasaportunuzu saklayın kesinlikle ortada bırakmayın.

Rehin kalınan süre dikkat çekmeden teröristlerin hareketlerini izleyip konuşmalarını dinlemeye çalışın. Eğer serbest bırakılırsanız vereceğiniz bilgiler güvenlik kuvvetlerine yardımcı olabilir.

Eğer uçağa operasyon yapılırsa başınızı korumaya çalışın. Operasyon sırasında yangın çıkarsa ve acil çıkış kapısının yanındaysanız hemen bu kapıları açmaya çalışın.