Her yıl bin uçak çöpe

Kimi başka amaçlarla değerlendirilir diye nemin en düşük olduğu çöllere çekiliyor. Kimi ise hemen parçalanıp geri dönüşüme gidiyor. Ama geri dönüşümü hâlâ tam netlik kazanmayan kompozit uçaklar dönemi başladı. Bugün değil ama gelecekte kompozit uçaklar nasıl dönüştürülecek? Bu sorunun cevabı aranmaya başladı.

2023 yılına gelindiğinde hemen her yıl bin uçak emekli olacak. Yani uçak mezarlıkları, hurdalıklar ciddi bir şekilde dolacak. Geleneksel metal gövdeli uçakları ayrıştırmak zaten geri dönüşüm sektörünün bildiği bir iş. Ama kompozit gövdeli uçakların geri dönüşümü ile ilgili ciddi sorunlar var. Henüz kompozitin geri dönüşümü, boyalarından ayrılması gibi sorunlar tam olarak çözülmüş değil. Şu an bütün gövdesi kompozit olan uçaklar çok genç. Geri dönüşümleri için planlama amacıyla zaman var. Umarım olmaz ama kaza sonucu sistem dışı kalabilecek uçakların ise hemen dönüştürülmesi lazım. Henüz ortada ciddi bir çözüm yok.

40 BİN YENİ UÇAK

Boeing’in piyasa görünümüne göre önümüzdeki 20 yıl içinde 40 binden fazla yeni uçak teslim edilecek. Hem Boeing 787 Dreamliner hem de Airbus 350 uçaklarında üretim atığını en aza indiren 3D baskılı parçalarda çok önemli oranda kompozit kullanılıyor. Kompozit daha hafif ve daha güvenli bir malzeme. Ama bunun geri dönüşümü bilimsel uzmanlığı ve ekonomik süreçleri zorluyor.

Airbus ve Boeing çeşitli ürünlere yönelik geri dönüşüm süreçleri için uygulamalar konusunda araştırmaları finanse ediyorlar. Ancak kompozit dönüşümü konusunda hâlâ uzun bir yol var.

Teknik olarak tek başına karbon fiberin yüzde 100 geri dönüşümü sağlanabilir. Ama kritik soru bu işlemlerin uygulama maliyeti. Bir uçağın ekonomik kullanım süresi 20 yıl olduğuna göre bu kompozit son modeller emeklilik yaşlarına ulaşmadan geri dönüşümle ilgili bütün sorunları çözülmesi gerekiyor. Oysa geleneksel metal uçaklarda, belli bir uçak modelinin geri dönüşümü için 200 bin dolar civarında olan değeri bu günlerde 400 bin dolara kadar çıkıyor. Kompozit gövdeli uçakların gövdeleri ile ilgili bir hesaplama henüz yapılamıyor. Belki de kompozit malzemelerdeki geri dönüşüm için panik zamanı henüz erken. Ama uçakların sadece emeklilik yaşına gelmeden kaza gibi nedenlerle devre dışı kalmaları durumunda ne yapılacağı konusunda artık bir yol haritası yapılması gerekiyor.

HAVALİMANINA SUV TAKSİ
3. Havalimanı için taksilerle ilgili kurallar belirlenmeye başlandı. Havalimanın uzaklığı göz önüne alındığında artık şoförler kısa mesafe huysuzluğu yapmayacaklar sanırım. Ama orta uzun mesafelerde de yeterince para kazanacaklar. Çok değişik marka otomobillere izin verildiğinde ne yazık ki bunların bir kısmının bagajı iki bavulu bile zor alıyor. Yolcular arkada bacakları sıkışmış olarak yolculuk yapıyorlar. Eğer araçlar uzun olan SUV’lardan seçilirse gerçekten büyük bir rahatlık olur. Elbette araçlarda takip sistemi, belki ücretin arka koltuktan da rahatlıkla görünebileceği bir ekran da olmalı. Post cihazı zaten zorun olacak ama nakit ödemelerde müşteri istesin istemesin mutlaka sürücünün adının da yazılı olduğu bir fiş verilmeli. Özellikle kriminal olaylarda bu tip detaylar çok işe yarayacaktır.

Atatürk Havalimanı’ndaki gibi oran mıdır nedir tam belli olmayan bir renk yerine canlı, güzel bir renk seçilmeli. Tavanlarında yine mutlaka araçların plakaları yazmalı. Özellikle olaylarda helikopterden takipte bu çok işe yarıyor. Taksi içindeki kamera araç takip sistemi vs. mutlaka havalimanın da kurulacak bir merkezden izlenmeli. Gerektiğinde anında müdahale olmalı. Ayrıca arka koltuk önü ekranda şoförün izleyeceği ve izlediği yollar mutlaka görünmeli. Yolcu itirazını kolayca yapabilmeli. Elbette şoförlerin kıyafetleri önemli. İngilizce konusunda zaten tedbir alınıyor. Benim anladığım 3. Havalimanı otoritesi bu işi sıkı tutacak...

DRONE’LAR KUŞ KOVALAYACAK
Havalimanı üzeri ve çevresinde kuşlar her zaman büyük tehlikedir. Gelip motorların içine girerler. Göç yolları üzerinde, sulak araziler yakınında olan ve onarım ya da bir kısmı açılmış ama devamı yapılan havalimanı inşaatlarında kuşlarda daha çok bulunurlar. Hafriyatlardan çıkan böceklerin, solucanların peşine düşerler. Şimdi yeni bir çalışma yapılıyor. Belirli aralıklarla havalimanları üzerinde uçurulacak drone’lar imal edilecek. Bu drone’lar kuş şeklinde olacak. Onların geleneksel hareketlerini taklit eden bir yapı-sistem oluşturulacak. Kuş gibi gözleri oynayan başları kanatları olacak. Böylece kuşlara benzeyen hareketleri taklit eden drone’lar, kuşları kovalayacaklar. Sesle uzaklaştırmanın her tipine kısa sürede alışan kuşlar, drone’ların çılgın harekelerinden etkilenecekler. Çalışmaları yürüten uzmanlar ilk denemelerde başarılı olunduğunu açıkladılar bile…