Havayolları kışı zor geçirecek

Karamsarlığın pandemiye faydası yok. Ama gerçekler böyle ne yazık ki.

Tamam, en az üç koronavirüs (COVID-19) aşısı garanti. Diğerleri de yolda. Hatta yine bir Türk profesörün bulduğu ilaç da gelişiyor. İki aşamalı aşılar belki yine karı-koca iki Türk bilim insanı sayesinde tek doz uygulama ile COVID-19’a karşı önemli bir kale oluşturacak.

Ama bunların tüm dünyaya yayılması, milyonlarca insanın aşılanması ciddi zaman alacak. Bu zaman içinde yine bulaşmalar olacak ve sayılar tırmanacak. Birdenbire kesilmesi söz konusu bile değil.

3 BİN UÇAK SİPARİŞİ

Havayolları en son 2019 yılında 4 milyar yolcudan fazlasını taşımışlardı. Ama şimdi işler neredeyse tamamen durdu. Bütün havayolu şirketleri uçak siparişlerini iptal ya da erteleme peşindeler. 3 binden fazla uçak siparişi ortada görünüyor. Her havayolu şirketinin başındaki CEO’lar neredeyse uçak fabrikalarının kapısında yatıyor. Şirketlere uçak veren kiralama şirketlerinde de durum aynı. Herkes iptal ve veya siparişi öteleme peşinde. Hele kışın düşen yolcu sayısının pandemi nedeniyle dibe vurması havayollarında ‘yarın ne olacak’ paniğini daha da büyüttü.

Fabrikalar üretimlerini kıstı. Yeni uçak sayısı azalıyor. Ama zaten fabrikaların deyim yerindeyse, ön ve arka bahçeleri ağzına kadar uçakla dolu. 15 binden fazla havayolu uçağı yerde. Her havayolu her gün yere indirdikleri uçak sayılarını açıklıyor. Bir de sorun yaşayan ama artık uçmaya başlayan B737 MAX uçakları var. Satın alan havayolu şirketleri daha az yakıt harcayan bu uçakları devreye alıp, bir önceki nesilleri yere indirme planları yapıyor.

Bilet ücretleri ise düşmüyor. Çünkü havayolları, sefer yaptıkları noktalara çoğu zaman yüzde 50 dolulukla uçuyor. Hatta uçuşun bir bacağı örneğin gidiş dolu olsa bile dönüş ya da tam tersi boş koltuklarla gerçekleşiyor. Yeni nesil uçaklar yerde yatarken, uçak fabrikaları da geleceğe dönük geliştirme planlarını neredeyse durdurmaya başladılar. İleri teknoloji gelecek nesil uçaklarla kimse uğraşmıyor.

Çok zor bir kış geçecek. Havayolları, ilk bahar ve yaz ayları için kampanyalara başladılar. Ama hedeflenen bilet satışlarının daha yüzde 5’ine bile erişemediler.

THY’DEN BAŞARILI OPERASYON

Türk Hava Yolları (THY) hem Airbus hem de Boeing’den ciddi uçak siparişi olan bir şirket. Sürekli yeni uçak teslimatları planlanmıştı. Durdurmak ise zor görünüyordu. Ama şirketin CEO’su İlker Aycı bu iş için bizzat harekete geçti. Airbus ve Boeing’e bizzat giderek birkaç tur görüşmeler yaptı. Gizlilik anlaşmaları nedeniyle detayları bilmiyorum. Ama bildiğim, sipariş akışını başarı ile yavaşlattı. Kontrol altına aldı. Şirketin bir maceraya gitmesini durdurdu. Bu yıl iki adet A350-900 uçağı teslim alındı. Gelecek yıl üç adet daha alınacak. Boeing’den alınan B787 uçaklarının da gelişi ötelendi. Halen 12’si Türkiye’de, diğer 12 adedi Boeing Seattle fabrikalarında hazır bekleyen B737 MAX uçaklarının devam üretimleri de kontrol altında. Uçuş izinleri çıkan bu uçakların devreye alınması içinde çalışmalar yapılıyor. CEO Aycı, teslimat akış hızı için leasing yani kiralama şirketleri ile yaptığı görüşmelerden de olumlu sonuçlar aldı. Pandemi sonrası belli ki THY daha hızlı büyüyecek. Büyüme hiçbir şekilde göz ardı edilmedi.

KABİN BAGAJI KARARI ÇOK ERKEN

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, THY’de kabin bagajlarının kabine alınmasını serbest bıraktı. Çok hızlı ve erken bir karara imza attılar. Sanırım ardından Pegasus da, bazı şartlarla bu işi serbest bırakacak. Elbette havayolu yolcusunun konforu açısından bu çok iyi gelebilir. Ama salgın hâlâ geçmedi ve aksine artan ölümlerle tırmanıyor. Sadece Türkiye’de değil, Almanya’dan Amerika’ya pandemi boyutları olmayan ülkelere kadar geniş bir coğrafyada ölüm kol geziyor. Şimdi yolcular, ölçüleri 23x40x55 olan ve ağırlığı 8 kilogramı geçmeyen kabin bagajları ile uçağa binebilecekler. Tabii bu hiçbir zaman öyle olmuyor. Yerde yeterince kontrol olmadığı için daha büyük ve ağır kabin bagajları uçağa giriyor. Yolcular bunları baş üstü dolaplarına yerleştirirken ya da bagajı alırken burun buruna kalıyorlar. Dolaplarda kendilerine yer açmak için itiş kakışlar başlıyor. Uçakta dokunma temas alanı artıyor. Maskeler burun altına kayıyor. Nefes alışverişi hızlanıyor. Ağır bagajlar kaldırılırken kontrol kayboluyor. Zerrecikler uçuşmaya başlıyor. Sosyal mesafe, kabin ekiplerinin çabasına rağmen kalmıyor. Kalması da mümkün değil. Kabinde bir curcuna başlıyor.

BİNLERCE YOLCU VAR

Her yolcunun COVID-19 testi negatif değil. Zaten testler yapılsa da iki gün önce yapılmış oluyor. Ayrıca bulaş taşıdıkları belli olmayan binlerce yolcu var. Kabin bagajı yüzünden iç içe geliyorlar, neredeyse kenetleniyorlar. Hepa filtreler ne işi yarayacak o zaman. Artık bir karar alınmış. Neden gözler karartılmış, bilmiyorum ama hızla tedbir gerekiyor. Alınması gereken tedbirler

1. Yolcular uçağa bölüm bölüm ve bugünkünden en az 15-20 dakika önce çağrılarak alınmalı.

2. Yolcular arasındaki sosyal mesafe mutlaka iyi kontrol edilmeli. Uçaktaki bütün kabin ekipleri belli aralıklarla kabinde sıralanıp bagaj yerleştirilmesini kontrol altında tutmalı.

3. Genellikle kabin ekiplerini görmemezlikten gelen yolcular için şikayet durumunda ciddi bir yaptırım gündeme getirilmeli ve bu anonslarla yolcuya duyurulmalı.

4. Uçuş sırasında yolcunun kabin bagajından bir şey almak için sık sık ayağa kalkması engellenmeli.

Çok erken verilmiş bir karar. Umarım kararı verenler denetimi de yapalar. Ki hiç sanmıyorum, bu başarı şansı çok düşük bir durum. Bilmediğimiz bir fatura gündemde. Sonunda kimin başına ne geleceği bilinmeyecek. Ama ağır bir faturanın varlığı hep aklımızda kalacak... Yine de siz siz olun mümkünse kabin bagajınızı kargoya verin. Tehlikeli bir zincirin insanlık adına bir halkası olmayın.

FALCON 6X UÇUŞA HAZIR

Dünyanın en geniş gövdeli iş jeti Dassault Falcon 6X test uçuşa hazır. Boeing ve Airbus’ın yolcu uçaklarından yaptığı iş jetlerinden sonra en geniş gövdeli uçağı Falcon 6X geçen hafta hangardan çıkarıldı. Yani Roll Out töreninden hemen sonra uçuşlara başlama kararı alındı. Yeni yılla birlikte test uçuşları başlayacak. Fransız Safran milli motor kullanılacak diye uzun süre sürüncemede kalan uçak, Kanada Pratt&Whitney motor ile havalanacak. Bir Jumbo jete bağlanan motorlar yeterince test edildi. İstanbul-New York menziline sahip geniş pencereleri ile de tanınan uçağın girişinde, bir de tavanında cam var. Satışlarda ciddi bir ticari başarı bekliyor. Zaten iki yıllık siparişi hazır. Türkiye’den henüz bir sipariş yok.