‘Dron’lar çoğalıyor tehlike büyüyor

DÜNYADA kaç ‘‘dron’’ olduğu konusunda kesin bir sayı yok. Ağırlıkları ve uçuş sürelerine göre de bilinen sınıflandırmalar yeterli değil. Yüzbinlerce ‘dron’ var deniliyor. ‘dron’ satışları çok yüksek ve imalatlar da giderek artıyor. Bunların her an birkaç 10 bin tanesi havalanıyor. Çoğu amatörler tarafından kumanda ediliyor.

UÇAKLARA ÇARPIYORLAR

Uçaklara teğet geçen ‘dron’’lara artık çarpanları da eklendi. Birçok ülkede uçaklara ve helikopterlere ‘dron’’ların çarptığı rapor ediliyor. Pilotlar bazı aylar binden fazla ‘dron’ yaklaşması yaşadıklarını bildiriyorlar. Küçük boy ‘dron’’lar da uçak ve helikopterlerde hasar
yaratıyor. Ama bu ölümcül bir kazanın olmayacağı anlamına geliyor. En büyük korku ise bir ‘dron’un uçağın motoruna girmesi, blade denilen jet motoru içindeki pervaneleri parçalaması. Elbette parçaların jet motorunun içlerine kadar girmesi ile büyük sorunların ortaya çıkacağı tartışmaları giderek artıyor.

İZİNSİZ UÇUŞLAR BÜYÜK SORUN

Havalimanları yakınlarında izinsiz ‘dron’ uçuşları büyük bir güvenlik sorunu haline geldi. ‘dron’ uçuşları, uçakların uçuş kesintilerine ve rapor edilen çok sayıda hasara neden olmaya başladı. Kesin olmamakla birlikte son iki yıl içinde 20 binden fazla ‘dron’, uçaklara bir biçimde yaklaştı.

SON OLAY BÜYÜK TEHLİKE

Emirates Hava Yolları’nın bir A380 uçağı Nice havalimanına iniş sırasında kanattan hasarlandı.  Uçağa havada bir ‘dron’’un çarpmış olma ihtimali giderek kuvvetleniyor. Meydana gelen hasarın nedeninin tespiti için uçak servisten çekildi. Dubai dönüşü iptal edildi. Derin bir araştırma yapılıyor.

Geçtiğimiz hafta Dubai Uluslararası Havaalanı’ndan (DXB) Nice Côte d’Azur Havaalanı’na (NCE) giden Emirates’in EK77 sefer sayılı uçuşu, görünüşte olaysız bir şekilde yerel saatle 13:08’de indi. Ancak iniş sırasında, A380’in sağ ön kanat çıtalarından birinin, şüpheli bir havada ‘dron’ çarpışması nedeniyle hasar gördüğü keşfedildi. Emirates sözcüsü geniş çaplı bir araştırma başlatıldığını söyledi. Fransa’nın kaza soruşturma kurumu BEA (Sivil Havacılık Güvenliği Soruşturma ve Analiz Bürosu), olayı araştırdığını doğruladı. Ancak bir ‘dron’ çarpması konusunda net bir açıklama yapılmadı.

UÇAN TAKSİLER SORUN OLACAK MI?

Dünya çapında yüzlerce şirket uçan taksi için çalışmalar yapıyor. Çoğu da başarılı oldu. Sertifika alanların sayısı yüksek. Henüz seri imalatlar yeterli bir hızda değil. Şehirler üzerinde taşımacılık yapacak, ‘dron’ kökenli uçan taksilerin de gelecekte hava ulaşımını ciddi bir biçimde etkileyeceği düşünülüyor. Çoğunun insansız yönetiminin daha güvenli olduğu söylenirken bir sistem hatasında bu uçan taksilerin özellikle havalimanları çevrelerinde uçaklarla burun buruna gelme ihtimalileri de var. Ancak şimdiden bu tür ihmallerin sistem dışında kalması için çaba harcanıyor.

Havalimanlarına kurulacak sistemlerle hem ‘dron’ların hem de uçan taksilerin frekanslarının kontrol altına alınacağı ve bir tür ‘frekanssavar’ ya da ‘antidron’ ile zorunlu hallerde havalimanlarından uzaklaştırılabileceği belirtiliyor. Ayrıca yüksek enerjili bir lazer, ‘dron’’u sistemlerin arızalanabileceği bir noktaya kadar ısıtarak saniyeler içinde yok edebiliyor.

OLAYLARDAN ÖRNEKLER

- 2010’ların başlarında ‘dron’’ların giderek daha çok kullanılmasının halka açık hale gelmesinden bu yana, havalimanları içinde ve çevresinde izinsiz ‘dron’ faaliyetlerine ilişkin pek çok endişe yaratan sorun ortaya çıktı.

- Aralık 2020’de Londra Heathrow’dan (LHR) kalkan British Airways Airbus A321 de dahil olmak üzere ticari uçaklarla çok sayıda ‘dron’ yaklaşması ve çarpışmaya ramak kalan olaylar yaşandı.

- ’Dron’ ile ilgili en çok bilenen olaylardan biri, Aralık 2018’de yoğun Noel seyahati telaşı sırasında Londra Gatwick’te (LGW) meydana geldi. Havalimanı, çevresinde uçurulan dorn’lar yüzünden iki gün boyunca kapanmaya zorladı, bu durum 1.000 uçuşu ve yaklaşık 150 bin yolcuyu etkiledi. Gatwick o zamandan bu yana birkaç ‘dron’ olayına daha maruz kaldı.

- Dublin Havalimanı aynı zamanda düzenli izinsiz ‘dron’ faaliyetinin talihsiz bir hedefi oldu. Şubat ayında havalimanı, tekrarlanan ‘dron’ gözlemleri nedeniyle operasyonlarını art arda üç gün askıya almak zorunda kaldı. Havalimanı artık ‘dron’’ların çalışmak için kullandığı frekansı bozarak çalışan anti-dron teknolojisine başvurdu.

- İsviçre’nin Zürih kentindeki Kloten havalimanı yakınlarında içinde 103 yolcu taşıyan bir Airbus ile bir ‘dron’ havada çarpışma tehlikesi atlattı. İsviçre Federal Havacılık Bürosu, havalimanı pistinin yaklaşık 9 kilometre uzağındayken yolcu uçağının 20 metre üzerinde bir ‘dron’ göründüğünü açıkladı. Ve tedbirler sıkılaştırıldı.

- Meksika’da bir Boeing 737 uçağının burnuna bir kuşun veya ‘dron’’un zarar verip vermediğinin belirlenmesi uzun sürdü. Boeing 737-800 uçağı Guadalajara ve Tijuana arasında uçarken, inişten kısa bir süre önce pilot “oldukça gürültülü bir ses” duydu ve hasarı kontrol etmek için kuleye telsizle haber verdi. Uçak, Meksika Havayolu Aeromexico filosunun bir parçasıydı. İnişten sonra uçağın burun kısmındaki radom kapağının parçalandığı görüldü. Kan izi olmaması bunun bir kuş yerine ‘dron’ yüzünden olabileceği ihtimalini güçlendirdi.