Boeing yönetimi türbülansa girdi!

BOEING’de, kazalardan sonraki ezik ve alttan alan anlayış değişti. Taktik değiştirdiler. Aldıkları uçakları uçuramayan ama ödemelerini yapmaya devam eden havayolu şirketleri Boeing’i anlamakta artık güçlük çekiyorlar. Hiçbir şekilde talep edilen zararları ödemeye yanaşmıyorlar. THY ile de geçtiğimiz günlerde kelimenin tam anlamıyla ipler koptu. 12’si İstanbul’da, diğer 12’si Amerika Seattle’da park pozisyonunda duran ve uçurulmayan uçaklar THY’yi kemirmeye başladı. Aylardır uçurulamayan uçaklar yüzünden birçok yeni hat açılamadı. Ya da frekans artışı yapılamadı. Yani tarifedeki sefer sayısı artırılacak yerlere eski tarifenin uygulaması sürüyor. İç hatlarda iptal edilen uçuşlar, şirketi eleştiri oklarının hedefi haline getirdi.

ZARAR ARTIYOR

Meydana gelen zarara bir de başka havayollarından acil olarak yapılan uçak kiralamalarının maliyetleri eklendi. Kiralık uçaklara yapılan bakımlar, boyamalar vs. eklenince zarar 200 milyon doları aştı. Ufukta hiçbir şey yok. Bir ara uçakların mayıs ayında uçabileceği, yeni yazılım testlerinin iyi sonuçlar verdiği iddiaları yayıldı. Bu iddiaları zaman kazanmak için Boeing’in çıkardığı söylentileri de yaygınlaşıyor. THY ile yapılan ilk görüşmelerde 125 milyon dolar tazminat, yeni uçak alımlarında indirim, yedek parça vs. öneren Boeing hiçbir şekilde gerçek rakamlara yanaşmak istemedi. THY zorunlu olarak hızla uçak kiralama işlemlerini başlattı ve hâlâ da sürdürüyor. Bu arada uçurulmayan uçakların ödemeleri de kontratlar gereği aynen devam ediyor.

ÇOK SERT BİR GÖRÜŞME

Boeing’le yapılan, pazarlık ağırlıklı görüşmelerin birkaç aşamasına THY Yönetim Kurulu Başkanı İlker Aycı da katıldı. Boeing’in ticari uçaklar satışından sorumlu üst düzey yöneticileri ve başkanlarıyla çok sert görüşmeler yapıldı. Geçtiğimiz hafta ortalarından sonra işin iyi niyet ve anlayışla çözülemeyeceği anlaşıldı. Dava açılması kararı alındı. THY Hukuk ekibi, 737 MAX kullanıcısı olan diğer şirketlerin izledikleri yolları incelemeye aldı.

Örneğin filosunun tamamı Boeing 737 ailesinden oluşan Ryanair gibi düşük maliyetli şirketlerin uçuramadığı MAX serisi uçaklar, dizi dizi apronlarda duruyor. Şirketler hiçbir şekilde Boeing’den tatminkar bir cevap alamıyorlar. Bu uçakları kullanan şirketlerin çoğu Boeing’e ya dava açtılar ya da açmaya hazırlanıyorlar. Gerçek zarar miktarı dava dosyalarında gizli. Türk Hava Yolları da Amerika’daki anlaşmalı hukuk bürosu üzerinden dava açacak. Hazırlıklar hızla yapılıyor. Rakamın, önümüzdeki aylar da hesaba katılacağından 300 milyon doların üzerine çıkacağı sanılıyor. Bu arada THY, Boeing 787-9 tipi uçakları almaya devam ediyor. Filoya yeni giren uçaklar şirketin uzun menzilinde rahatlık sağlıyor ama orta uzun menzilde, tek koridorlu filosundaki sıkıntı sürüyor.

ÜRETİM ASKIYA ALINDI

Boeing, şirketin İdari Merkezi olan Chicago’da yaptığı açıklamada aynen şöyle diyor:

1- Boeing 2020’ye taşınan sertifikasyon nedeniyle ocak ayında başlayan 737 MAX üretimini askıya aldı.

2- Azalan üretim, depolanan uçak teslimatının önceliklendirilmesini sağlar.

3- Şu anda işten çıkarma ya da çıkma bekleniyor.

Bu, şirketin içine düştüğü kaosu da ortaya koyuyor. Aslında Boeing elle tutulur bir bilgi veremiyor. Halen 400 uçak fabrikada bekletiliyor. Hisseler yüzde 4’ten fazla düştü. Zarar 10 milyar doların üzerine tırmanıyor. Bu kriz, ABD ekonomisinde daralmaya yol açtı. Çünkü Amerika Birleşik Devletleri’nin en büyük hacimli ihracat ürünü uçak. Bunun içinde Boeing’in ciddi bir payı var. Uçağın kalkıştan sonra anormal duruma girerek düşmesine neden olan MCAS sistemi yazılımında neler olduğu, ne kadar değişim yapıldığı, testlerde nasıl bir sonuç alındığı sır gibi saklanıyor. Bu durum aslında şirketin bir arpa boyu yol alamadığına işaret ediyor. Her zaman şirketi destekleyen Amerikan Sivil Havacılık otoritesi (FAA) sessizliğini koruyor. Sadece gelişmeleri dikkatle izlediğini zaman zaman duyuruyor.

FECİ İKİ KAZA

- MAX serisi uçaklarla iki kaza yaşandı. 29 Ekim 2018’de Jakarta’dan havalanan 737 MAX uçağı düştü, bu kazada 189 kişi hayatını kaybetti. İkinci kaza ise Etiyopya Havayolları uçağında oldu. Addis Ababa’dan havalandıktan kısa bir süre sonra düştü ve 157 kişi hayatını kaybetti. Bu olaydan sonra Türkiye de dahil çok sayıda havayolu, uçakları yere indirdi ve aprona çekti. Birçok ülke bu uçaklara hava sahasını kapattı. ABD Başkanı da uçuşları durdurma kararını açıkladı. Etiyopya’daki kazanın ardından Türkiye, Çin, Etiyopya, İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda, Avusturya’nın da aralarında bulunduğu birçok ülke, ‘Boeing 737 Max’ tipi uçakların operasyonlarını geçici olarak durdurmuş ve hava sahalarını bu uçuşlara kapatmıştı. Alelacele imal edilen MAX uçakları bir rekabet kurbanı. Airbus NEO serisine yetişmek için yeniden tasarlanan MAX uçaklarında, daha öne alınan motorlar dengeyi yerle bir etti. Anormal durumu önlemek için konan ‘Manevra Karakteristiği Takviye Sistemi (MCAS)’ hiçbir zaman görev yapmadığı gibi uçağı anormal duruma soktu. Yazılım hatası belirlenen sistem hâlâ hizaya getirilemedi.

737NG UÇUYOR

- KANADIN gövde ile birleştiği yerde çatlak tespit edilen THY’nin 737-800 uçağı uçmaya başladı. Çatlak bölümün tamamı değiştirildi. Boeing’in gönderdiği parçalarla yapılan değişim sonrası uzun test uçuşları yapıldı. Daha önce çatlayan ve parça değiştirilen bölümlerin yeniden röntgeni çekildi. Herhangi bir sorun görülmediği için uçak yeniden servise verildi.

KUZEY IŞIKLARI TUTTU

KUZEY ışıklarının en iyi izlendiği Finlandiya’nın Rovaniemi kentine uçuşlara başlayan THY yüzde 80 doluluğu yakaladı. THY, başkent Helsinki’ye yaptığı uçuşlardan sonra Finlandiya’daki ikinci durağı olan Rovaniemi’ye 5 Aralık’ta başladığı seferleri haftada üç gün yapıyor. Salı, perşembe ve pazar günleri yapılan seferlere ilginin yüksek olması ileride sefer sayısının artırılmasını da sağlayacak. Güneşten gelen yüklü parçacıkların dünyanın manyetik alanıyla etkileşimi sonucu gökyüzünde oluşan ışımalara ‘Kutup Işıkları’ deniyor. Kuzey Kutbu’nda gerçekleşen bu doğa olayı ‘Kuzey Işıkları’ olarak adlandırılıyor. Rovaniemi, kuzey kutup çizgisi üzerinde yer aldığından, kuzey ışıklarının en iyi izlendiği noktalardan biri olarak kabul ediliyor. Turist rekoru kıran kent, kış aktivitelerinin çeşitliliğiyle de öne çıkıyor.

ZARİF HAVALİMANI

ÇOCUKLA havayolu yolculuğu zordur. Hele büyük havalimanlarında anne ya da babasının kucağında gitmek isteyen çocuklar gerçekten sorun yaratır. Bebekler için sorun daha az. Sonuçta aileler bebek arabalarını havalimanlarında kullanıyorlar, uçağın kapısına gittiklerinde görevlilere teslim ediliyorlar. Bir koruma torbasına konan arabalar uçağın kargo bölümüne indirilerek yükleniyor. 5 yaş ve üzeri çocuklar için Viyana Schwechat Havalimanı çok hoş bir şey yapmış. Duvarlara monte edilmiş çocuk arabası istasyonları oluşturulmuş. Buradan bir araba alıp çocuğunuzu bindiriyorsunuz. Havalimanında rahatça hareket ediyorsunuz. Kucakta taşıma derdi kalmıyor. Sonra işiniz bittiğinde en yakın istasyona
bırakıyorsunuz. Bunun için havalimanı işletmecisi bir ücret de almıyor. Bu sayede aileler havalimanı içinde daha çok dolaşıyor, özellikle gümrüksüz satış mağazalarında daha fazla vakit geçirip alışveriş yapıyorlar. Bundan kârlı çıkan havalimanı oluyor.

Elbette yolcu memnuniyeti de artıyor. Umarım bizim yeni havalimanın koca terminalinde bunun ne denli önemli olduğunu düşünenler çıkar.