Bir uçak üç uçağa kafa tutacak

Kaskın önünde 3D gözlüğü vardı. Bir sahneye çıktım. Sistemi çalıştırdılar. İnanılmaz bir yerdeydim. Airbus’ın detaylarını çok gizli tuttuğu A350XWB (Extra Wide Body - Ekstra Geniş Gövde) uçağının çıplak gövdesinin içine girmiştim. Kendimi adeta geçmişin efsane televizyon dizisi ‘Uzay Yolu’ndaki Kaptan Kirk gibi hissediyordum.
Uçağın metal iskeletinin içinden yüzlerce metre kablo ve boru geçiyordu. Her kablo demetini izleyerek bir başlangıç ve sona ulaşabiliyordum. ‘Görün, inceleyin ve dokunun’ diyorlardı ama bunu sadece sanal ortamda yaptırıyorlardı. Bu yeni ve henüz imalatın başlangıcındaki uçakla ilgili bilgilerin büyük kısmı sırdı. Mühendisliğin doruğundaki uçağın sanal yapısında gördüklerimi aklıma kazıyabilirdim ama bir fotoğraf, bir görüntü şansı yoktu. Aklım, aklımın aldığı kadarı ile yetinecekti. Bu sanal dünyanın arka yüzünü de görmeme izin verdiler. Bir perdenin gerisinde derinlikleri yaratan, sistemin hareketini sağlayan bir odada dolaştım. Ne projeksiyonlar standarttı, ne de bilgisayarlar. Hepsinin arasında kurulan teknoloji köprüsü öyle aklın alacağı, hele saklayabileceği cinsten değildi.

A 350 AIRBUS/ FOTOGALERİ

DÜNYANIN YENİ UÇAĞI

Geçen hafta Seattle’da Boeing’in Everett üssünde kompozit, bir tür plastik gövdeli uçağının Japon ANA Havayolları’nın teslimine katılmıştım. O uçağında daha basit sanal ortamdaki yapısı ile çok yıllar önce tanışmıştım. Bu kez Airbus A350XWB yani Ekstra Geniş Gövde uçağı ile sanal ortamda ve birkaç imal edilmiş büyük parçasına dokunarak tanıştım. Uçak, 787’den farklı olarak gövdesi bir kompozit-bir metal levhadan oluşacaktı. Yani tümü kompozit olmayacaktı. Ama Airbus uzmanları, bu yapısallıkta bile 787’den daha fazla kompozit kullanıldığını söylüyorlardı.
Çok heyecan verici bir yapı ile karşı karşıya geldim. Sırların aralanmış olanları bile mühendisliğin doruk noktasıydı.
A350’nin imalatının tamamlanması, sertifikasyon işlemlerinin bitirilmesi ve ilk müşteriye teslimi 2013 sonunu bulacaktı. Hazırlık dönemi ağır gibi ama müthiş bir hızla ilerliyordu. Bu aşamada yapılacak bir hata bütün programı altüst ederdi. Airbus mühendisleri yola çıkarken, Boeing’in tam üç buçuk yıl geciken tümü kompozit uçağı 787 başta olmak üzere, büyük bir ticari başarı sağlamış olan 777 ve 747-8 uçaklarını tek bir uçakla vurmayı hedeflemişlerdi. İki uçak imalatçısı arasındaki rekabet aslında mehter başının adımları gibiydi. Bazen bir ileri, bazen bir geri...

OLABİLDİĞİNCE GENİŞTİ

Airbus A350’de yolcu konforunu artırmak üzere Boeing’in 787’sine oranlar 5 inch yani 12.7 santimetre daha geniş. Ama o 12.7 cm’lik genişlik yeni uçağın varlık sloganını bile etkilemişti: Slogan ‘Ekstra geniş gövde’ (Extra Wide Body).
İmalatçı, gövdenin ince panel yapısı ile genişliği kayıpsız kabine aktaracak. Pencere kenarlarında oturan yolcuların omuzları veya koridordaki yolcuların kol koyma yerlerinde bu farkı hissedecekler. Havayolu, A350’ye daha fazla koltuğu yolcuları uzun uçuşlarda rahatsız etmeden kabin konfigürasyonuna koyabilecek. Yani tek sırada üç adet üçlü koltuk ile birim maliyetleri düşürülecek.

İLK GÖVDE HAZIR

Airbus’ın Toulouse’den sonra Avrupa’daki ikinci imalat hattı olan Hamburg’da, üç boyutlu gezinin ardından ilk yapılan test kabinini fotoğraflamamak kaydıyla gördüm. Tasarımın ardından detayların görülmesi için inşa edilen kabin, gerçeğinden yaklaşık 20 metre daha kısa. Yani 40 metre. İçine bakıldığında önemsiz gibi görülen 12.7 santimetrelik fark hemen göze çarpıyor.
Kabinle birlikte uçağın kokpiti, pilotların ve kabin memurlarının dinlenme yerleri de yapılmış. Kısıtlı alanlarda ergonomik kullanıma büyük önem verilmiş. Kokpitin ön camı ise iki parçalı. Hizmetteki yolcu uçaklarına göre daha dik açıya sahip.

ÜÇ FARKLI MODEL

A350XWB’nin ilk modeli 900, 2012’nin sonunda uçacak. Koltuk kapasitesi iki sınıfta 314’e kadar çıkan uçağın teslimatları Katar Havayolları’na 2013’te başlayacak. İkinci model, yolcu kapasitesi 276 ila 375 arasında değişen 800 serisi. Üçüncü model ise koltuk kapasitesi 350 ila 475 arasında değişen 1000 serisi olacak. Airbus bu uçak için Rolls Royce’tan yeni bir motor istedi. Boeing’in 777 serisiyle birlikte yeni jumbo jeti 747-8’in de önünü kesmek isteyen 1000 serisi 2017’de uçacak.

KOMPOZİT

BOEING: 787’de yolcu uçaklarında ilk defa tamamı kompozit malzemeden oluşan bir tasarım yaptı. Güçlendirilmiş karbon fiber, 180 derece sıcaklıkta 6 bar basınçla özel fırınlarda şekillendiriliyor. Gövde üç ana kompozit parçadan oluşuyor. Hızlı üretim tekniği, hafiflik, en büyük avantajı. Ancak çarpma ve darbelere karşı oluşabilecek büyük hasarlarda nasıl bir teknik uygulanacağı konusunda tartışmalar sürüyor. Uçağın yüzde 50’sini kompozit olarak adlandırılan karbon fiber güçlendirilmiş plastik ve diğer türevleri oluşturuyor.

PANEL

AIRBUS: Farklı bir yol izleyen Airbus, gövdeyi panel teknolojisi kullanarak yani parça parça imal ediyor. Paneller, alüminyum ve kompozitin ‘sandviç’ olarak adlandırılan metotla birleştirilmesiyle oluşuyor. Bu teknoloji A380’den geliştiren Airbus, kompozit gibi hafifliğin yanı sıra çarpma gibi durumlarda panellerin değiştirilebileceğine dikkat çekiyor.
A350XWB’de kompozit oranı yüzde 55. Her iki uçakta da kalan malzemeler arasında özel alaşımlara sahip alüminyumun yanı sıra yüksek dayanıklılık sunan titanyum ve diğer metaller bulunuyor.

A350XWB’nin kabinindeki sanal yolculuğu Airbus’ın halkla ilişkiler sorumluları Susie Crowley ve Hamburg’dan Florian Seidel ile yaptım. Tabii onlar fotoğraf ve görüntü almamam için sık sık uyarıda bulundular.