Krizle otomotiv sektörü 10 yıl geriye döndü

Birbiri ardına yaşanan ekonomik krizler, otomotiv başta olmak üzere tüm sektörleri olumsuz etkiledi. Ancak, 2001 otomotiv sektörü için ‘‘kabus’’ yılı oldu. Otomotivde talep durdu, üretim düştü. Satışlar son 10 yılın en düşük seviyesine geriledi. Bu tablo içinde tek sevindirici gelişme, ihracattaki artış oldu. Otomotivciler, üretim, satışlar, ithalat ve ihracatta rekor kırılan 2000 yılını gülümseyerek hatırlarken, 2001 yılını ise krizden ders alarak unutmaya çalışıyorlar. Yine de, 2001 yılının hafızalardan silinmesi zor gibi gözüküyor.

2001 yılının Ocak-Kasım döneminde toplam 254 bin 364 adet motorlu taşıt aracı üretildi. Üretim, 2000 yılına göre yüzde 38 oranında azaldı. Ekonomik kriz nedeniyle iç pazarda yaşanan talep daralmasına rağmen üretimin kısıtlı olarak devam etmesi 182 bin dolayındaki araç ihracatından kaynaklandı. Yalnız iç pazara yönelik toplam üretim 2000 yılına göre yüzde 78 oranında azaldı.

2001 yılının otomobil üretimi, 2000 yılına göre yüzde 41 azalarak 166 bin 440 adet olarak gerçekleşti. Otomobilde de iç pazardaki daralmaya karşılık, bu yıl gerçekleştiren 132 bin dolayındaki otomobil ihracatı, üretimin devamını sağladı. İç pazar için yapılan otomobil üretimi sadece 34 bin 342 adet oldu.

Vergi indirimi de kurtaramadı

Sektörde yaşanan kriz, yılın son aylarında hükümetin bazı tedbirler almasını sağladı. Hükümet, satışları canlandırmak ve vergi gelirlerini artırmak için, önce Ek Taşıt Alım Vergisi'ni yüzde 6'ya, daha sonra KDV'yi yüzde 18'e indirdi. Vergilerdeki indirime, otomotivcilerin ellerinde bulunan stokları eritmek için kampanyalar düzenlemesi eklenince, otomobil satın almayı ya da değiştirmeyi düşünenlere cazip fırsatlar yarattı. Bütün bunlar son aylarda, talebi canlandırdı, ancak yine de otomotiv sektörünü kurtarmaya yetmedi. 2000 yılına göre, Ocak-Kasım 2001 dönemi toplam otomobil satışları yüzde 74 azaldı. 11 ayda 62 bin 913 adet ithal, 50 bin 519 adet yerli olmak üzere toplam 113 bin 432 adet otomobil satıldı. Geçen yıl aynı dönemde otomobil satışları 435 bin 270 adet olarak gerçekleşmişti.

Satışlar son 10 yılın en düşük seviyesine indi. 1993 yılında yaşanan ekonomik krizden sonraki yıl olan 1994 yılında bile satışları 205 bin 431 adet olmuştu. Yine 10 yıl içinde en düşük satışlar 188 bin 572 adetle 1995'te gerçekleşmişti.

2001 yılının Aralık ayındaki satış rakamları henüz netlik kazanmadı. Ancak, 15 ile 17 bin arasında bir satış rakamına ulaşılması bekleniyor. Bu gerçekleştiği taktirde, 2001 toplamında otomobil satışlarının 130 bin adete yükseleceği tahmin ediliyor.

Otomotiv en fazla ihracat yapan üçüncü sektör oldu

İÇ pazarda duran talep, otomotiv sektörünü dış pazarlara yoğunlaştırdı. Böylece, Türkiye ekonomisinde yaşanan tarihi küçülmeye rağmen, otomotiv sektörü ihracat sayesinde ayakta kaldı. İhracatçı sektörler arasında en yüksek artış otomotivde yaşandı. Hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı yüzde 1, demir ve demir dışı metaller ise yüzde 19.4 oranında arttı. Taşıt araçları ve yan sanayii ihracatındaki artış ise yüzde 48.3 oldu. 2001 yılı 11 ayında ihracat 3.5 milyar liraya yükseldi. Böylece otomotiv sektörü, en fazla ihracat yapan sektör sıralamasında hazırgiyim ve konfeksiyon ile demir ve demir dışı metallerden sonra üçüncü sırada yer aldı.

2001 yılı ihracatında en büyük artış yüzde 175 ile minibüs ve kamyonette yaşanırken, otomobil ihracatındaki artış yüzde 83 oldu. 2000 yılında 72 bin 162 adet olan otomobil ihracatı, 2001 yılında 132 bin 98 adete yükseldi.

2001 yılı Ocak-Kasım döneminde 132 bin 98 adeti otomobil olmak üzere toplam hafif araç ihracatı ise 177 bin 262 adet oldu. Bu dönemde Renault 80 bin 968 adet otomobil, Tofaş ise 50 bin 799 adet otomobil ve 39 bin 800 adet hafif ticari araç olmak üzere 90 bin 599 adet hafif araç ihraç etti.

2002 yılında otomobil satın almak artık zor

2001 yılı otomobil sahibi olmak için inanılmaz fırsatlar sundu. Yüzde 130 devalüasyona rağmen fiyatlardaki artışın yüzde 80'de kalması, hükümetin Ek Taşıt Alım Vergisi'ni yüzde 6'ya, KDV'yi ise yüzde 18'e indirmesi, firmaların satışları artırmak için düzenledikleri kampanyalar, fiyatları uygun hale getirdi.

Ancak, yarından sonra durum tersine dönecek. Ek Taşıt Alım Vergisi ve KDV oranlarındaki geçici indirim sona erecek. KDV ve ek vergideki artış, fiyatlara yansıyacak. Bunun yanı sıra Taşıt Alım Vergisi yüzde 53, Motorlu Taşıtlar Vergisi ise yüzde 75 olarak uygulanmaya başlayacak. Bütün bunlara otomotivcilerin 2001'de erteledikleri zamlar eklenince, otomobil fiyatları yüksek oranlarda zamlanacak. Artık 2002'de otomobil satın almak daha zor hale gelecek.

Otoda satışlar ne oldu?

Yıl Satışlar

1993 384

1994 205

1995 188

1996 203

1997 294

1998 279

1999 241

2000 435

2001 113

11 aylık satışlar