Floransa’da başlayan Rönesans’ı Çin nasıl tetikledi

Pekin 2008 açılış töreninin rengi ve coşkusu bütün dünyayı büyüledi. Törenin en önemli yönü ise Çin’in tarihine yaptığı güçlü vurgulardı. Yönetmen Zhang Yimou, Hero filminde sergilediği dünyayı etkileyen yaratıcılık hünerini Pekin 2008’in açılışında, Çin’i dünya tarihinde yeni yörüngesine oturtmakta kullandı. Pusula, kağıt ve barutun ilk kez Çin’de bulunup kullanıldığını anlattı coşkulu törende.

Aslında Çin Kültür Devrimi sırasında karşı devrimcilik simgesi olarak gördüğü her şeye tutunuyor son yıllarda. Vurgu hep Çin’in derin ve kadim kültürünün yüceltilmesine yapılıyor.

Birkaç yıl önce yayınladığı 1421 adlı kitapta, Amerika’nın ilk Çin İmparatoru tarafından gönderilen filolar tarafından bulunduğunu belgeleri ile iddia eden ve bu nedenle müesses nizam tarihçilerinin yerden yere vurduğu Gavin Menzies, yeni kitabında yine büyük tepki çeken bir iddiayı kanıtlamayı hedefliyor. Kitabın kapağı bu iddiayı çok net bir şekilde ortaya koyuyor: "1434: Muhteşem bir Çin Filosu’nun İtalya’ya Gidip Rönesans’ı Tetiklediği Yıl."

*

Çin imparatorluk geleneğinin güçlü hadım - kul bürokratlarından, Müslüman Uygur Amiral Zheng He, Çin’in yaratıcı tarihini güçlü bir şekilde vurguladığı şu günlerde hep öne çıkartılıyor. Menzies, 1421 adlı kitabında başladığı öyküyü 1434’te sürdürürken, başrolü yine Zheng He’ye veriyor. Menzies, Zheng He komutasındaki yüzlerce gemilik filoların dünyanın dört tarafına gidip, Çin’in büyüklüğünü, sanat ve bilimde ulaştığı seviyeyi gösteren bilgileri paylaştığını, bu arada, Çin’e nasıl gidileceğini anlatan dünya haritalarını da keşfettikleri ülkelerin hükümdarlarına teslim ettiklerini anlatıyor.

Bu paylaşımın temel nedeni, Çin’in eriştiği ülkelerin hükümdarlarına, vergilerini nereye, hangi yollardan göndereceklerini göstermek.

İşte bu filolardan biri, 1434 yılında, Kızıldeniz’den Nil Nehri’ne şimdi kapanmış olan kanaldan geçiyor, İskenderiye’den Akdeniz’e açılıyor, Girit üzerinden kuzeye çıkıp Adriyatik Denizi’ne giriyor ve Venedik açıklarında demirliyor.

Menzies’e göre, işte bu olay, Rönesans’ı tetikliyor.

*

Batı tarihi ile algılamaları kökünden sarsan bu iddiasıyla, Rönesans sırasında Toskana Bölgesi’nde ve özel olarak da Floransa’da ortaya çıkan yeniliklerin tamamına yakınının çok önceleri Çin’de bilindiğini kanıtlaması gerekiyor Menzies’in. Yazar, 1421 adlı kitabından sonra oluşan güçlü ilişki ağının da yardımı ile bulmacanın parçalarını teker teker tamamlıyor.

İngiliz donanmasından emekli bir nükleer denizaltı komutanı olan Menzies’in parlak profesyonel geçmişi onu bir çatlak olarak nitelemeyi olanaksız kılıyor.

Menzies, Çin arşivlerinden bulup çıkarttığı çizimler ve haritalar ile, Rönesans’ın bilimsel ve kültürel şahlanmasına atfedilen neredeyse herşeyin, çok önceden Çin’de bilindiğini gösteriyor. Leonardo da Vinci’nin makinelerinden Floransa’nın ünlü matematikçi ve gökbilimcilerinin hesaplamalarına kadar tüm yenilikleri Çin’e atfeden Menzies’in 1434 kitabında, Avrupa ülkelerinin okyanus keşiflerinin de aslında keşif olmadığı, Çin haritalarına baka baka denizlerin aşıldığı anlatılıyor.

Bu kitaba Çinli bilim adamları tarafından verilen desteğin büyüklüğü, Çin Halk Cumhuriyeti’nin ’biz sizden önce de vardık’ vurgusunu güçlenerek sürdüreceğini kanıtlıyor.