Kriz döneminde iÅŸçi ve iÅŸverenin bazı özel hakları

Böyle bir ortamda, işsiz kalan ya da kalabilecek olan işçileri ve işverenleri, kısmen de olsa rahatlatan bazı düzenlemeler var.

Ä°ÅžSÄ°ZLÄ°K SÄ°GORTASIÂ

Sigortalı işsizin; işsizlik ödeneği, sağlık sigortası ve mesleki eğitim hizmetlerinden yararlanabilmesi için;

İşten çıkartıldığı tarihten önceki son 120 gün, prim ödeyerek, sürekli çalışmış olması,

Son üç yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş olması,

Kendi istek ve kusuru dışında, işini kaybetmiş olması gerekmektedir. Görüldüğü gibi, son üç yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş olmayana, işsizlik ödeneği yok.

İşten ayrıldığı tarihi izleyen günden itibaren 30 gün içinde, İş-Kur’a başvuran sigortalı işsize;

En az 600 gün çalışmışsa 180 gün,

En az 900 gün çalışmışsa 240 gün,

En az 1.080 gün çalışmışsa 300 gün,

süre ile işsizlik ödeneği yani işsizlik sigortası aylığı ödenir.

İşsizlik sigortası aylığı, son 4 aylık ücretin, aylık ortalamasının yüzde 40’ı oranında hesaplanıyor ve asgari ücretin brüt tutarının yüzde 80’ini yani 532,80 TL’yi aşamıyor. Asgari ücretliye ise 266,40 TL işsizlik aylığı ödeniyor.

İlk işsizlik ödeneğinin ödenmeye başladığı Mart 2002 tarihinden Ocak 2009 sonuna kadar, 1 milyon 352 bin kişiye 1 milyar 916 milyon TL yani toplam fon geliri olan 42,7 milyar liranın 4,5’i kadar ödeme yapıldı. İşsizlik Sigortası Fonu’nda Ocak 2009 sonu itibariyle mevcut para 39.1 milyar TL’ye ulaştı. Fonun güçlü mali yapısına bakarak, işsizlik ödeneğinin, kriz döneminde 180 günden 360 güne çıkartılması anlamlı bir uygulama olacak.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ

Genel ekonomik kriz veya zorlayıcı nedenlerle, geçici olarak en az 4 hafta işin durması veya kısa çalışma durumunda, en fazla üç ay süre ile işsizlik sigortası fonundan, "işsizlik yardımı" tutarında ödeme yapılıyor. Ocak 2009’da, 651 kişiye 491.729 TL "kısa çalışma ödemesi" yapıldı. Bu ödeneğin, yakında 6 aya yükseltilmesi ve ödeme tutarının yüzde 50 artırılması söz konusu.

İşverenin konkordato ilanı, aciz vesikası alması, iflası, iflasın ertelenmesi nedeniyle, ödeme güçlüğüne düşmesi durumunda, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan "üç aylık ödenmeyen ücret alacakları", işçinin son bir yılda aynı işyerinde çalışması koşuluyla, temel ücreti üzerinden, 4.329 TL’yi aşmayacak şekilde, başvuru tarihinden itibaren 30 gün içinde ödeniyor.

2008 yılında 827 kişiye bu fondan 1 milyon 072 bin TL ödeme yapıldı. 2009 yılı Ocak ayında ise, 46 kişiye 52.294 TL ödeme yapıldı.

DÄ°ÄžERLERÄ°

1-Ücretsiz İzin: İşçinin kendisinin talep etmesi veya işveren tarafından önerilen ücretsiz izne işçinin açıkça rıza göstermesi durumunda, "ücretsiz izin" uygulanması mümkün olabiliyor. Ancak, bununla ilgili olarak taraflar arasında yapılan anlaşmanın, "yazılı olması" gerekiyor.

2-İşçinin Ödünç Verilmesi: 4857 sayılı İş Kanunu’nun 7. maddesine göre işveren, yazılı onaylarını almak suretiyle işçilerini "altı ay süre ile" holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde ya da benzer bir işte çalışmak koşuluyla bir başka işverene geçici iş ilişkisi kapsamında gönderebilir. Altı aylık süre "en fazla 18 aya kadar" çıkarılabilir.

3-İşçi Ücretinden İndirim Yapılması: İş Kanunu’nun 62. maddesine göre, işveren işçinin ücretinden tek taraflı bir kararla indirim yapamaz. Ancak işçi ile işveren ücrette değişiklik ve indirim konusunda bir uzlaşma içerisinde olur ve işçi de bu çerçevede indirimi kabul ederse indirim söz konusu olabilir.