Serdar Turgut: 24 saat borsa

Serdar TURGUT

21'inci yüzyılın başlarında bildiğimiz anlamdaki medeniyetin tamamen çökmesi ihtimali son gelen haberle iyice arttı.

Haberde Amerikan piyasalarında borsaların ve özellikle Wall Street'in 24 saat aralıksız çalışmasının düşünüldüğü belirtiliyordu.

Bu konuda yapılmakta olan teknik çalışmalar son aşamasına gelmiş.

Gereken altyapı hazırlanmış ve 24 saatlik borsa için startın verilmesine kalmış iş.

***

Bu gelişmenin son derece vahim sonuçlara yol açacağını düşünüyorum.

Borsa yatırımı zaten karakteri icabı insanı aşırı strese sokan ve oldukça da nevrotik yapan bir şeydir.

Bir saatten diğerine ne olacağı belli olmayan, bir baktığınızda servetlerin uçup gittiği, bir başka saatte de servetlerin üçe katlandığı siber-gerçeklik dünyasıdır borsa.

Üstüne üstlük tıp dünyasından gelen bilgilere göre yatırımcıların büyük bölümünün borsa bağımlısı oldukları da ortaya çıktı.

Yatırımcı bir süre sonra 24 saat aktif olarak borsayı ve parayı düşünmeye başlıyormuş.

Uyku düzeni bozuluyor, seksi düşünmemeye başlıyor ve hatta yemek, içmek bile ona fuzuli işlerden gelmeye başlıyormuş.

Bir gazetede şu aşağıdaki haberi okumuştum.

Haberin kaynakları belli, bu nedenle gerçek olması gerekiyor ama bence aynı zamanda had safhada da sürreel bir olay:

Kadın borsa bağımlısı hale gelmiş.

Öyle ki kocasıyla sevişirken bile kulaklıkla radyodan borsadan son haberleri, ekonomideki gelişmeleri dinliyormuş.

Jinekolog olan kocası bir süre sonra bu durumu fark edip, kadına neden sevişirken radyo dinlediğini sormuş.

Kadın da romantik müzik dinlediğini, böylece yaşadığı muazzam deneyi daha da güzel hale getirdiğini söylemiş.

Kadın bütün parasını borsada kaybetmiş.

Kocasıyla da ayrılmış.

Şu anda sefalet içinde, ancak borsa bağımlılığı doğal olarak kumar bağımlılığına dönüşmüş.

Parası olmadığı için bu kez de düşkünler evinde her gece düzenlenen bingo partilerinde 25 sente oynayarak bu bağımlılığını tatmin etmeye çalışıyormuş.

***

Düşünsenize hiç paydos vermeyen bir borsada paranızı yatırmış olduğunuzu...

Uyku tutmaz kimseyi vallahi.

Gecenin ikisinde, üçünde ter içinde uyanıp bilgisayarlarının başına koşacak insanlar, 24 saatlik borsa başlayınca.

Ve belki de insanlar artık sevişirken, bir ellerinde telefon, yatırımcı şirket elemanlarına ‘‘sat-al’’ talimatları verecekler.

Kimse sakin bir akşamda, romantik bir yemek yiyemeyecek.

Klasik müzik konserleri, durmadan çalan telefon sesleriyle Türkiye'dekileri aratacak hale gelecek.

Kathleen Battle opera söylerken, bir yandan da son aldığı káğıtların durumunu merak edecek ve birkaç nota birden atlayabilecek.

Ama yuhalanmayacak; çünkü seyirci de o anda borsayı, paralarını düşünüyor olacak.

***

Batı medeniyetinin en önemli temel direklerinden bir tanesi ‘‘Happy Hour’’ denilen içki saatidir.

Bu mutlu saattir; çünkü çalışma saati sona ermiştir artık ve tabii ki bu saat boyunca içkiler de yarı fiyatınadır.

Gün ne kadar stresli olursa olsun, hatta kişi borsada bile çalışsa, saati geldiğinde o günü kapatıp en azından ertesi sabaha kadar işle ilgili hiçbir şeyi düşünmeme özgürlüğü vardı. Kapitalizmde işten kurtulmak imkánsızdır aslında, ama düzen insanların kendilerini yenilemesi ve çalışırken daha da verimli olabilmesi için dinlenme saati kavramına disiplinli bir şekilde uyulmasını isterdi.

Şimdi kapitalizm yeni bir evreye geçiyor.

24 saat hiç durmadan para kazanılıp, kaybedilecek yeni bir düzen bu.

İnsanın kendini yenileyemediği, ekonomi politiğin jargonunda bireyin yeniden üretilemediği, durmadan tüketildiği bir yeni evreye giriliyor sermaye birikiminde.

Borsa denilen şey, fiziksel bir mekánda var olmasına rağmen aslında fiktif, sürreel, siber bir ortamdır.

Paralar káğıt üzerinde kazanılır, kaybedilir.

Ve her şeyin bir anda tepetaklak aşağıya gitmemesi ve kriz çıkmaması için de çok sıkı tedbirler alınmıştır belli başlı borsalarda.

Şimdi 24 saatlik borsaya geçilince herkes bilgisayarı aracılığıyla oynamaya başlayacak.

Kontroller elden kaçırılacak.

Ve belki de sırf bu yüzden her şeyin bir anda tepetaklak düşmesi riski de kapıya dayanmış olacak.

***

24 saat hiç durmadan paranın, káğıtların düşünüleceği bir dünya yaratmaya hazırlanıyor kapitalizm.

Halbuki somut üretim sürecinde yani fabrikalarda eğilim, iş gününü kısaltmak yönündeydi.

Böylece Marx'ın bir zamanlar düşlediği, sabah klasik müzik konserine giden, arada iki saat çalışan, öğleden sonra spor yapan, balık tutan, eve gitmeden de bir yarım saat daha çalışıp barda içki içtikten sonra dinlenmeye çekilen işçi tipini yaratacaktı az daha kapitalizm.

Belki yine bunlar olacak ama bu kez spor yaparken o insan bir yandan da ekranda durmadan geçen hisse senedi rakamlarını izleyecek.

Balık tutarken de kulağı radyoda yine haber dinleyecek.

Kapitalizm çok kötü bir oyun oynamaya hazırlanıyor bireye. Hem ona görünürde çok boş vakit veriyor, hem de onu 24 saat boyunca yeniden esir almak için adım atıyor.

Kendi sonunu hazırlıyor gibi bir his de var içimde.