LENFÖDEM KADER DEĞİLDİR

Sevgili okurlar, bu hafta konumuz halk arasında ‘fil hastalığı’ olarak da bilinen ‘lenfödem...’
Vücutta biriken lenf sıvısı miktarının, lenfatik sistemimizin taşıyabileceğinden daha fazla olması anlamına gelen lenfödem, doğuştan, genetik faktörlerden, kanser cerrahisi sonrası veya sebepsiz de ortaya çıkabilir. Lenfödem teşhisi ancak bir uzman hekim tarafından konulabilir. Uzman genellikle hastanın öyküsünü dinledikten ve etraflı bir muayene yaptıktan sonra, hangi tür ödemin söz konusu olduğunu belirler. Eğer teşhis kesinlik kazanmamış ise, kötü huylu rahatsızlıkları da gündem dışı bırakmak amacıyla bazı hallerde modern görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile kontrol altına alınabilen lenfödem, ülkemizde bu işin eğitimini almış fizyoterapistler tarafından tedavi edilmektedir.
İşte bu hafta pek çok bilinmeyeni olan, geçmişte tedavisi mümkün olmayan bir hastalıkken artık modern yöntemlerle önlenebilir ve tedavi edilebilir hale gelen Lenfödem hastalığını konunun uzmanı fizyoterapist Seda Otan Güler ile konuştuk.

*Lenfödem nedir?
Hücrelerimiz bir sıvı ortamında bulunmaktadır. Hücrelerin içinde bulunduğu bu sıvıya lenf sıvısı adı verilir. Bu sıvının vücuttaki miktarını dengeleyen sisteme lenfatik sistem adı verilir. Lenf sıvısının vücuttaki dolaşımını lenf kanalları sağlamaktadır. Lenfatik sistemde, kan dolaşım sisteminde olduğu gibi, dolaşımı kolaylaştıracak kalp ve atardamar benzeri bir mekanizma yoktur. Bunun yerine, lenf sıvısının, lenf kanalları üzerindeki dolaşımı kas hareketleri ile yani günlük yaşantımızdaki hareketlilikle sağlanır. Şayet vücutta biriken lenf sıvısı miktarı, lenfatik sistemimizin taşıyabileceğinden fazla olursa lenfödem oluşur. Halk arasında bu hastalığa fil hastalığı adı verilir.

*Peki lenfödem nasıl oluşur. Risk faktörleri nelerdir?
Lenfödem doğuştan, ya da herhangi bir yaşta sebebi bilinmeyen bir şekilde başlayabilir. Bunun dışında cerrahi müdahaleler sonrası, radyasyona maruz kalma, enfeksiyon ya da travma sonrası da lenf ödem gelişebilir. Meme kanseri gibi bazı kanser türlerinde, tedavi için hastanın lenf düğümleri. Lenf düğümleri yukarıda sözünü ettiğimiz lenfatik dolaşım sisteminin en önemli unsurlarıdır. Ne kadar çok düğüm çıkarılırsa, lenfödem hastalığına yakalanma riski o kadar fazladır. Lenf düğümleri alınan hastaya bir de radyoterapi uygulaması yapılırsa risk oldukça artar.

YANLIŞ TEDAVİDE ŞİŞMELER ARTAR

*Bu hastalıkta erken teşhisin önemi nedir?
Lenfödem tablosunun ortaya çıkması ile vücutta ilgili bölgelerde, sıvı birikimi sonucu, şişmeler meydana gelir. Lenfödemin oluştuğu bölgeye bağlı olarak da hastaların yaşam kalitelerinde önemli bir azalma görülür. Anksiyete, depresyon ve uyum sorunları, sosyal ve seksüel problemler açığa çıkar. Lenfödemli kol veya bacak kolayca enfeksiyon kapar ve daha da kötüleşerek hastanın genel sağlığını da olumsuz etkiler. Ve ne yazık ki tedavi görmemiş, yetersiz veya yanlış tedavi gören hastaların kol ve bacak şişmeleri giderek artar. Gelişen bu problemler genellikle tedavinin başarısını da etkilemektedir.
Bu yüzden tedaviye erken dönemde başlanılması oldukça önemlidir. Doğru tedavi yöntemleri kullanılarak hastalığın yaşam kalitesi üzerindeki olumsuz etkileri sanılandan daha kolay bir şekilde bertaraf edilebilir.

*Gelelim tedaviye… Lenfödem tedavisi nasıl yapılır?
Lenfödem tedavisi 4 aşamadan oluşmaktadır. Bunlar manuel lenf drenajı,
cilt bakım, çok katlı bandaj ve egzersiz’dir.

*Bu tedavi aşamalarından biraz bahseder misiniz?
İlk aşama olan Manuel Lenf Drenajı(MLD), lenf sisteminin elle manipule edilerek, lenfödem nedeniyle bloke olmuş lenf sıvısının serbest akımının sağlanması tekniğidir. Manuel lenf drenajı, elle yapılan, karın bölgenizi, boyun bölgenizi, sırt bölgenizi dahi içine alan ve lenf anatomisine uygun olarak yapılan, ritmik ve yavaş bir masaj uygulamasıdır. Amacı lenf sıvısını lenf dolaşımına katarak ödem miktarını azaltmaktır. İkinci aşama olan cilt bakımında ise, Ödemden dolayı nemini kaybeden cildin, nemini tekrar kazanırmak için PH’ı nötr cilt bakım ürünleri kullanlılır. Açık yara varsa yara bakımı yapılır. Çok katlı bandaj tedavisinde lenfödem için özel üretilmiş kısa çekişli bandajlar, pamuk, sünger gibi materyallerle bandajlama yapılır.

TEŞHİS KONULDUYSA ‘ŞANSLISINIZ’

*Tedavide amaç hastalığı kontrol altında tutmak ve hayat kalitesini artırmak olduğuna göre son aşama olan egzersiz de çok önemli değil mi?
Evet. Çünkü lenfatik sıvının akış hızı, iskelet kasları tarafından sağlanan aralıklı dış basınca bağlıdır. Bu nedenle sıvı drenajına yardım etmek için, kas aktivitesi de gereklidir. Böylece venöz ve lenfatik pompa aktive edilmiş olur. Ritmik aktif egzersiz ve ekstremitelerin günlük yaşam aktivitelerinde kullanımı, kompresyon bandajı ve giysileri ile birlikte olmalıdır. Ağır objeleri kaldırmak gibi egzersizlerden kaçınılmalıdır. Çünkü bunlar, vasodilatasyon ve dolayısıyla lenf oluşumunu indükler. Eklem hareketinin korunması için normal eklem hareketleri gereklidir.

*Lenfödem tedavisinde hastayı neler bekliyor?
Lenfödem teşhisiniz konulduysa şanslısınız. Bunu duymak bir lenfödem hastası için biraz tuhaf gelebilir. Ancak birçok hasta bu hastalık nedir? Hangi doktora gitmesi gerekiyor? Ne yapması gerekiyor bilemez ve çaresiz kalır. Teşhisiniz koyulduysa bu noktadan sonra yapacağınız en doğru hareket, doğru tedaviyi bulmak olmalıdır.
Maalesef bu hastalığı hiçbir medikal uzmanlık alanı kendisine dahil etmemiştir. Teşhis konulduktan sonra da bu tedaviyi doğru uygulayacak kişiyi bulmak gerekmektedir. Türkiye’de ve dünyada bu tedavi, lenfödem üzerine eğitim almış fizyoterapistler tarafından yapılmaktadır. Tedavi göreceğiniz merkezde bu işi yapacak kişinin eğitim alıp almadığını sertifikası olup olmadığını mutlaka sorgulayınız.

*Son olarak lenfödem tedavisi ne kadar sürmektedir?
Tedavi süresi hastanın klinik bulgularına göre değişmektedir. Terapi 10 ila 30 seansa kadar sürebilmektedir. Hergün veya gün aşırı uygulanabilir. Seans süresi bir ile bir buçuk saat sürmektedir.

KISACA SEDA OTAN GÜLER

Fizyoterapist Seda Güler, 15 Temmuz 1979 tarihinde Yozgat’da doğdu. Lise eğitimini Yozgat’ta tamamlayan Güler, 2003’te Hacettepe Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon bölümünü bitirdi. 2009 yılında Alman Földi Klinikten, Lenf ödem tedavisi (üst ve alt ekstremite manuel lenf drenajı kompleks boşaltıcı fizyoterapi) üzerine eğitim aldı. Lenfödem ağırlıklı terapi uygulamalarına, Lenfödem ve Ozon Tedavi Merkezi’nde devam ediyor.

SİZ SORUN, UZMANLAR YANITLASIN

Önümüzdeki hafta konumuz, çocukların cerrahi sorunları ile ilgilenen bir bilim dalı olan ‘çocuk cerrahisi’ yani ‘pediatrik cerrahi...’
Bir çocuk cerrahı, anne karnından başlayıp ergenlik döneminin sonuna kadar çocuklarda ortaya çıkan sorunların cerrahi tedavileri ile uğraşır. Konuğumuz Özel TOBB ETÜ Hastanesi Çocuk Cerrahisi Bölüm Başkanı, Çocuk Cerrahisi ve Çocuk Ürolojisi Uzmanı Prof. Dr. Haluk ÖZTÜRK ile ‘çocuk cerrahisi nedir’, ‘çocuk cerrahisi operasyonları için bir zamanlama kuralı var mıdır’, ‘çocuklarda en sık görülen ve cerrahi müdahale gerektiren kasık bölgesi (İnguinal Kanal) sorunları nelerdir’ gibi merak edilen konuları konuşacağız. Sizler de hafta boyunca çocuk cerrahisi ile ilgili merak ettiklerinizi jineklinik@senolkalyoncu.com adresinden bana ulaştırabilirsiniz.