Endometriyozis ve çikolata kisti

Sevgili okurlar bu haftaki konumuz ‘endometriozis’ ve sebep olduğu çikolata kistleri. Endometriozis, doğurganlık çağındaki kadınlarda sık görülen ve kadınların yaşamlarını önemli şekilde etkileyebilen bir hastalık. Dünya çapında 150 milyondan fazla kadında görülüyor. Bu hastalığa dikkat çekmek için her sene düzenlenen 13 Mart Dünya Endometriozis Günü etkinlikleri kapsamında 100 binlerce kadın yürüyor. (http://www.millionwomenmarch2014.org). Tedavi edilmezse kısırlığa bile yol açabilen bu hastalığı Ankara Medicana International Ankara Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Süleyman Akarsu’yla konuştuk ve hafta boyunca sizlerden gelen sorular doğrultusunda bilgi edindik.

- Endometriozis’i tanımlayabilir misiniz?
- Endometriozis, rahim iç yüzünü döşeyen ve her adet kanamasında dökülen endometrium dokusuna benzer dokunun rahim dışındaki bölgelerde bulunması sonucunda ortaya çıkıyor ve en sık olarak ağrı ve kısırlık belirtilerine neden oluyor. Rahim içerisindeki endometrium dokusunda olduğu gibi endometriozis odaklarında da her adet döneminde kalınlaşma, dökülme ve kanama olduğu için; kanama ve dökülen doku çevre dokularda iltihabi tepkilere ve yapışıklıklara yol açıyor. Kadınların yaşamını önemli derecede etkileyebilmesine karşın, pek çok hastaya erken tanı konamıyor ve şikayetlerin asıl nedeni yıllar sonra anlaşılabiliyor. Endometrioziste yaklaşık olarak ilk belirtiyle teşhis arasında 8 seneye yakın bir süre geçebiliyor.

AĞRI VE KISIRLIK

- Endometriozis’i olan kadınlarda ne gibi şikayetler görülür?
- Endometriozisin en sık rastlanan iki belirtisi ağrı ve kısırlıktır. Ağrı sadece adet sırasında olabileceği gibi sürekli de olabilir. Ağrı genellikle kasıklarda karın alt bölgesinde ve belde hissedilir. Hem adet sancısı çeken, hem de cinsel ilişki sırasında ağrısı olan kadınlarda, öncelikle endometriozis düşünülmelidir. Endometriozisi olan 10 kadından 4’ünde gebe kalma güçlüğü görülebilmektedir. Bazı hastalarda düzensiz ve şiddetli adet kanaması olabilir. Endometriyuma benzer dokunun yerleştiği bölgeye bağlı olarak yorgunluk ve halsizlik, adet sırasında ishal veya kabızlık, ağrılı ve kanamalı idrar yapma, kusma, burun kanaması, kanlı balgam gibi farklı şikayetler görülebilir.

- Endometriozis odakları hangi organlarda bulunabilir ve niye çikolata kisti denir?
- Endometriozis odakları karın içinde; yumurtalıklar, tüpler, karın iç zarı, rahim bağları ve rahim çevresinde, hatta rahim duvarının içinde görülebilir. Yumurtalıklarda oluştuğunda her adet döneminde dökülen kan ve doku oluşan kist içinde birikerek çikolata gibi kahverengi bir görünüm aldığı için çikolata kisti adı verilmektedir. Endometriozis odakları eski ameliyat, sezaryen izlerinde, mesanede ve bağırsaklarda da görülebilir. Hastalığa nadir olarak burun, göz, akciğerler gibi uzak bölgelerde de rastlanabilmektedir.

NEDENİ GİZEMİNİ KORUYOR

- Peki, Endometriyosiz’in görülme sıklığı nedir?
- Endometriozis üretken yaştaki her 10 kadından 1’inde görülmektedir. Bu da dünya çapında 170 milyondan fazla kadının en üretken çağlarında endometriozis nedeniyle acı çektikleri anlamına gelmektedir.

- Endometriyozis’in nedeni nedir? Risk altında olan hasta grubu var mıdır?
- Endometriozisin nedeni günümüzde gizemini koruyor. Hastalığa kalıtsal bir yatkınlık olduğu, birinci derece akrabalarında endometriozis olan kadınlarda hastalığın daha sık görülmesiyle anlaşılmıştır; ancak genetik geçişin nasıl olduğu henüz bilinmemektedir. En çok kabul edilen görüş, adet kanının tüpler aracılığı ile karın boşluğuna ters yönde akması ve karın içerisine rahim içinde olması gereken dokuların yerleşmesidir. Bu ters yönde akım her on kadından dokuzunda görülmesine rağmen bunların sadece birinde endometriozis görülmektedir. Bu durumun; kadınların çoğunda bağışıklık sisteminin ters yönlü akımla gelen dokuları yok ederken, bağışıklık sistemi sorunları olan kadınlarda bu dokuların yok edilememesi ve endometriozisle sonuçlanmasına bağlı olduğu düşünülmektedir.
Karın boşluğu dışında olan endometriozis odakları da endometrial dokunun rahim içerisinden kan damarlarıyla veya lenf yoluyla vücudun diğer bölgelerine yayılması şeklinde açıklanmaktadır. Endometriozis üreme çağındaki tüm kadınlarda görülebilir, ancak en sık olarak 25-34 yaşları arasında saptanmaktadır. Endometriozis olasılığı şiddetli adet ağrısı olan kadınlarda yaklaşık 4-6 kat, annesinde veya kız kardeşinde endometriozis olan kadınlarda 6-7 kat daha fazla olduğu bilinmektedir.

RİSKİ AZALTIYOR

- Doğum kontrol hapı, tampon, rahim içi araç kullanımı Endometriozis hastalığını nasıl etkiler?
- Doğum kontrol hapı kullanımı endometriozis riskini azaltır; rahim içi araç ve tampon kullanımı riski etkilemez. Çocuk sahibi olmak ve emzirmenin riski azalttığı bilinmektedir.

- Peki, kadınlar kendilerinde hangi belirtileri gördüğünde doktora başvurmalı?
- Adet sancısı veya sürekli bel ağrısı çeken, gebe kalma güçlüğü olan kadınlar bu şikayetlerini mutlaka zaman kaybetmeden doktorlarına bildirmeli. Tedavi yapılmadığı takdirde hastalık ilerler; şikayetleriniz artabilir ve tedavi güçleşebilir.

- Endometriozis’in ne gibi tedavileri vardır?
- Endometriozis tıbbi veya cerrahi olarak tedavi edilir. Tıbbi tedavide amaç endometriozis odaklarını geriletmek ve yok etmektir. Hastalığın östrojen etkisi altında şiddetlendiği bilindiği için, östrojenin etkisine karşı duracak hormonal tedaviler yapılır. Hormonal tedaviler adet döngüsünü baskılayarak endometriozis odaklarının kanamasını engeller ve küçülmelerini sağlar. Bu amaçla doğum kontrol hapları ve progestinler (progesteron hormonuna benzeyen ilaçlar) kullanılabilmektedir.
Cerrahi tedavi olarak laparoskopi tercih edilmektedir. Girişim sırasında endometriozis odakları temizlenebilmekte ve varsa yapışıklıklar açılmaya çalışılmaktadır. Tedavi seçiminde endometriozisin yaygınlık derecesi dikkate alınmaktadır.

SİZ SORUN UZMANLAR YANITLASIN

Önümüzdeki hafta konumuz, ofiste işe bağlı kas iskelet sistemi hastalıkları ve korunma yöntemleri. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Aslı Turan, konuyla ilgili sorularınızı yanıtlayacak. Sorularınızı, skalyoncu@hotmail.com adresinden ulaştırabilirsiniz.