Pasif mühendis skandalı!

Yukarıdaki sözlerin sahibi bir yapı denetim şirketinin İK yöneticisi. Dün yani 19 Şubat 2023’te kendisiyle telefonda görüştüm. Şirketi, Yapı Denetim ve Deprem Mühendisliği Derneği’nin resmi internet sitesine ilan vermiş. Görünürde “uygulama denetçisi inşaat mühendisi” arıyorlar ama aslında her şey göstermelik. Kâğıt üzerinde... Aradıkları mühendisin özelliklerini sorduğumda tek söylediği ‘pasif’ çalışacak oldu. Yani kelimenin tam anlamıyla skandal.

Bakın yüzlerce bin lira hatta artık milyonlar ödediğimiz evler, binalar nasıl denetleniyor, daha doğrusu denetlenmiyor.

Kahramanmaraş’ta yaşanan depremler sonrasında Hürriyet Yazarı Sedat Ergin her zamanki titizliğiyle yapı denetimlerini konu alan üç ayrı yazı kaleme aldı. Dizi niteliğindeki bu üç yazı sistemdeki doğruları, yanlışları objektif bir şekilde ortaya koydu. Ayrıntısıyla okumanızda fayda var ama bana bir cümleyle özetleyin derseniz, şunu söylerim: Kâğıt üstünde her şey var, uygulamalarda durum içler acısı...

Gelin şimdi denetim şirketi skandalının ayrıntılarına bakalım.

KRİTİK ROL ONLARIN

İçinde oturduğumuz, alışveriş yaptığımız binaların inşaat denetiminde en önemli rollerden birini yapı denetim firmaları üstleniyor.

Yapı denetim firmaları kontrol sorumluluğunu yüklendikleri projelerde inşaatın imar planına, mevzuata, bu alandaki bilimsel ölçütlere uygun bir şekilde yürütülüp yürütülmediğinin incelemesini yapıyor.

Bu şirketler Bakanlık havuzuna kayıtlı. 2019’dan bu yana denetlenecek inşaat bu havuzdaki firmalar arasından elektronik ortamda kurayla belirleniyor. 

Denetim firmaları denetimi nasıl yapıyorlar? Tabii ki kadrolarında istihdam ettikleri profesyonel mühendis ve mimarlarla...

MÜHENDİS MİMAR ŞART

Yapı denetim firmaları Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan aldığı izin belgesiyle münhasıran yapı denetimi görevini yapan, ortakları tamamı mimar ve mühendislerden oluşan tüzel kişiyi ifade ediyor. Daha net anlatımla, yapı denetim kuruluşuna ortak olabilmek için mimarlık, inşaat mühendisliği, makine mühendisliği veya elektrik mühendisliği diplomasına sahip olmak şart.

Yapı denetim firmalarında asgari sayıda...

- Bir proje ve uygulama denetçisi mimarın,

- Bir proje ve uygulama denetçisi inşaat mühendisinin,

- Bir uygulama denetçisi inşaat mühendisinin,

- Bir proje ve uygulama denetçisi makine mühendisinin,

- Bir proje ve uygulama denetçisi elektrik mühendisinin bulunması gerekiyor.

İşini düzgün yapan denetim firmaları var mıdır? Elbette vardır. Onlar kesinlikle bu yazının konusu değil ama ya işini düzgün yapmayanlar... İşte onlar tam da bu yazının konusu...

DİPLOMA ÇALIŞIYOR

Yapı Denetim ve Deprem Mühendisliği Derneği’nin internet sitesine verilen ilanlardan, o ilan sahiplerinin açıklamalarından anlaşılıyor ki onlarca yapı denetim firması mühendisi değil ‘diplomayı’ çalıştırıyor. Mühendis evde oturuyor, evraklar ya önüne geliyor ya da hiç gelmiyor. Kaşe imzalar, elektronik imzalarla iş bitiriliyor. Evdeki mühendis bırakın inşaatı görmeyi, bizzat denetlemeyi; evraklarına bile elini sürmeden işini bitirmiş oluyor.

Eczanenin, kuaförün, tarım işletmesinin vb. diploma kiraladığını duymuştum ama yapı denetim işinde diploma kiralandığını, buna cüret edildiğini hiç duymamıştım.

6 Şubat’ta meydana gelen korkunç depremlere, 18 Şubat’ta Sedat Ergin’in Hürriyet’te bu konuyu ele almasına ve derneğin başkanını uyarmasına rağmen o ilanların hâlâ orada duruyor olması tam bir facia.

O denetim firmalarının denetlediği inşaatları düşünmek bile istemiyorum. Nasıl bir vicdansızlık, nasıl bir duyarsızlıktır. Abartısız, bunun adı “cinayete teşebbüs”tür.

NASIL İMZA ATIYORLAR

Peki ya diploma kiralayan mühendisler... Hiç denetlemedikleri, incelemedikleri bir binanın evraklarına hangi vicdanla “Uygundur” imzasını atabiliyorlar. Marmara, Van, Elazığ ve son olarak Kahramanmaraş depremlerinden hiç mi ders çıkarmadılar? Bu sahtekârlıkların ölüme neden olduğunun hiç mi farkında
değiller? 

75 yaş üstü de olur yeter ki imza atsın...

Yapı denetimi için mühendis arayan şirketler gerçekten sahada çalışacak mühendis işe alacaksa ilana ‘aktif çalışacak’ ibaresi giriyor. ‘Pasif çalışacak’ ibaresi ilanlardan siliniyor, ilan sahibi firmalar arandığında sözlü olarak belirtiliyor. İlanlardan birindeki 75 yaş üstü ayrıntısı da dikkat çekici.

AKTİF ÇALIŞMAK İSTİYORUM

Yapı denetim şirketleri pasif çalışacak mühendis arayadursun, Yapı Denetim ve Deprem Mühendisliği Derneği’nin resmi internet sitesinde bir de “iş arayanlar” bölümü var. Buradaki bazı ilanlarda ilan verenler şu ifadeleri kullanmış:

- Çok az şantiye tecrübem var. Ehliyetim var. AKTİF olarak çalışmak istiyorum. Yeni mühendisim.

- Yapı denetiminde AKTİF olarak çalışabileceğim iş arıyorum.

- Yeni mezun bir mimarım. Kontrol elemanı ihtiyacınız varsa tam zamanlı çalışmak isterim.

- Düzenli ödeme yapacak yapı denetim şirketi arıyorum.

Anlayacağınız iş arayan genç inşaat mühendislerinin iki önemli talebi var. AKTİF çalışmak ve DÜZENLİ ÖDEME ALMAK. Bu ilanlardan da ders çıkarmamız şart. Demek ki yapı denetim firmalarının çoğunluğu ne yazık ki genç mühendisleri PASİF çalıştırmak, yani diplomalarını kiralamak istiyor. Ayrıca sektörde çok yoğun bir biçimde maaş ödememe alışkanlığı var. Genç mühendislerin düzenli ödeme talebinin altında yatan da bu...

Özetle demem odur ki... Yapılardan önce yapı denetim firmalarını mercek altına almamız şart. Önce onların denetlenmesi, çürüklerinin bir an önce ayıklanması gerekiyor.

Enkaz kaldırmaya çalıştığımız şu günlerde birileri olası enkazlara imza atmaya devam ediyor... Aman dikkat!