Köşe yazılarından hareketle Gaye Erkan

Dr. Hafize Gaye Erkan, Merkez Bankası’nın yeni başkanı olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından atandı. Erkan’ın Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in cebindeki isim mi olduğunu yoksa başka bir isim tarafından mı tavsiye edildiğini net olarak bilmiyoruz. Aslında artık bunun çok da önemi yok. Çünkü atama ile birlikte Erkan ismi üzerinde mutlak bir uzlaşma olduğu kesinleşmiş oldu.

Dr. Hafize Gaye Erkan’ın bugüne kadar üstlendiği görevleri göz önüne aldığımızda tecrübesiyle Türk finans sektörüne yeni bir soluk, anlayış getirmesini bekleyebiliriz. Peki ama Erkan’ın ekonomiyle ilgili görüşleri neler? Bu görüşlerden yola çıkıp Merkez Bankası’nın yeni dönemine ilişkin ipuçları yakalayabilir miyiz?

İLK YAZI KADINLARA

Dr. Hafize Gaye Erkan mart ayı başından bu yana Dünya gazetesinde köşeyazıları kaleme alıyordu. Atama sonrasında yazılarına şöyle bir göz atıp ipuçları yakalama çalıştım.

Hafize Gaye Erkan’ın Dünya’da kaleme aldığı ilk yazının başlığı ‘Finansta kadının adı yok’ olmuş. Dünya Kadınlar Günü’nde kaleme aldığı yazıda Erkan şu tespitlerde bulunmuş:

- ABD’de hem okuyup hem de çalıştığım ilk dönemlerde, karşımızdaki kişinin aksanına, cinsiyetine, ırkına göre hükümler verildiğini gördüm.

- 40 yaşının altında Türk ve Müslüman biri olarak 270 milyar dolarlık bir bankanın başkanı ve CEO’luk görevini yürüttüğümde dahi bu ön yargı karşıma çıktı. Zira kadınların çok fazla güçlü bir şekilde temsil edilmediği bir sektörde çalışıyordum.

- Borsa İstanbul’da (BIST) işlem gören en büyük 100 büyük şirketin yönetim kurulundaki kadın oranı 2021 yılında yüzde 15.3 olarak gerçekleşti.

- Tüm BIST işletmelerinin sadece 34’ünün yönetimi kurulu başkanı kadın ve sadece 16’sının yönetim kurullarında CEO’luk koltuğunda bir kadın oturuyor. Bankalarda da CEO ve genel müdürlük koltuğunda kadın yöneticilerin sayısı da son yıllarda göze çarpacak şekilde arttı.

Türkiye’de Merkez Bankası’nın başında artık bir kadın var. Bakalım bu finans dünyasındaki diğer kuruluşlara örnek olacak ve kadın yöneticilerin sayısı artacak mı? Umarım Hafize Gaye Erkan çok sayıda kız çocuğuna da rol model olacak kadar başarılı bir başkanlık dönemi geçirir.

KÜRESEL EKONOMİDE KARAMSAR

Hafize Gaye Erkan yazılarında Türk ekonomisine fazla değinmemiş daha çok küresel gelişmeleri kaleme almış. Yazılarından küresel ekonominin geleceğine ilişkin biraz karamsar olduğu sonucunu çıkardım. Ekonominin içinde bulunduğu kriz ortamının daha da derinleşeceği görüşlerini şu ifadelerle paylaşmış:

- Daha fazla banka zorlanacak... Küresel bulaşmanın kendisini göstermesi için önümüzde 1-2 ay daha var.

- Teknoloji ve perakende şirketlerinin mücadeleleri devam edecek.

- Kredi mevcudiyetinin azalması nedeniyle borç ve kredi piyasalarında daralma olacak. Gelişen kredi sıkışıklığı giderek daha fazla şirketin zorlanmasına neden olacak.

- Ekonomilerde düşük büyüme + süregelen yüksek enflasyon + artan faiz oranları hem şirketler hem de bireylerin borç ödeme kapasitesini etkiliyor. Finansal istikrarsızlık ve zayıflayan talep şirketlerin üretim ve istihdamda kısıtlama getirmesine neden olacak. Bu da işgücü piyasasının zayıflaması demek...

- Artan faiz oranları + artan inşaat maliyetleri + uzaktan çalışma trendleri çoğunlukla ticari emlak piyasasında baskı oluşturacaktır. Dolayısıyla ticari emlak sektöründe kırılganlıklar bekliyorum.

- Girişimci piyasasına olan etkisine geldiğimizde, Silikon Vadisi Bankası’ndan (SVB) alamadıkları kredileri teknoloji şirketleri ve start-uplar nereden sağlayacak? Bu durum bu şirketlerin küresel yatırımcılarını nasıl etkileyecek?

- Ortada olası “ayı piyasası” senaryosu da var tabi... Eğer Fed faiz arttırımına devam ederse, hepimiz daha da yaklaşan bir kredi krizi veya daralmasıyla karşı karşıya kalacağız. Ve Fed’in agresif parasal sıkılaştırmasının muhtemel bir sonucu olarak bu yılın ortaları veya sonlarında Amerika’da bir resesyon bekliyorum. 

- Özetlemek gerekirse, Fed faizleri arttırıyor. Ekonomi yavaşlıyor. Piyasalar düşüyor, balonlar patlıyor ama tamamen değil. Fed pivotları kolay para yine başka sektörlerde balon yaratıyor. Daha da kötüye gidiyor... Belki Japonya daha iyisini biliyordur, yıllardır sadece düşük faizli dönemde kaldılar...

‘DOLARDAN KAÇIŞ HIZLANIYOR’

- ERKAN, dünyada ortaya çıkan makroekonomik zorlukların, gelişmiş ekonomilerde uzun süredir düşük ve negatif reel faiz oranlarının neden olduğu istikrarsızlığın yalnızca “ilk sonuçları” olduğu görüşünde. 2022’de dünyanın, temelde farklı bir ekonomi ve yatırım rejimine geçiş yaptığına dikkat çeken Erkan, şu noktaların altını çizmiş:

- Yatırımcılar için kritik öneme sahip olan, resmi rezerv varlıklarda altının payı, merkez bankalarının son on yılda yaptığı alımlara rağmen, tarihsel standartlara göre hala düşük.

- Gümüş, tüm zamanların en yüksek seviyesinin yarısında işlem görüyor, ancak devam eden arz açıklarının yeni bir paradigmasına giriyor. Altın-gümüş oranı sürdürülebilir bir gerilemede mi? World Silver Survey’e göre, endüstriyel gümüş talebinin bir dizi yapısal nedenden dolayı küresel GSYH’den daha hızlı artması muhtemeldir: Bunlar arasında yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş, araçların elektrifikasyonu ve 5G ağlarının kullanıma sunulması yer alıyor.”

- Dolardan kaçış ivmesi hızlanıyor gibi. En önemlisi, doları ekarte etmenin yollarını belirleyen sadece Rusya değil. 26 Nisan’da Endonezya, denizaşırı ticari ödemelerinde yerel para birimi lehine dolardan uzaklaşmayı planladığını açıkladı. Brezilya ve Çin arasındaki gelişen ilişkilerin dolarsızlaştırmaya yönelik ivmeyi hızlandırması muhtemeldir.

ÇOK ZOR DÖNEMDE

- HAFİZE Gaye Erkan ülkelerin her anlamda birbiriyle çatıştığı, merkez bankalarının agresif politikalar izlediği, Türk ekonomisinin kendine has zorluklarının olduğu bir dönemde Türk Lirası’nın kalbinin attığı kuruma başkan oldu. Önümüzdeki günlerde alınacak her türlü karar piyasaların yeniden şekillen-mesine, iş dünyasının rekabet gücüne ve yabancı yatırımcıların yönüne vesile olacak. En önemlisi de hane halkının gelir-gider dengesinin iyileşip kötüleşmesi bu kararlarla gerçekleşecek. Umarım Erkan ve ekonomide karar verici pozisyondaki tüm isimler bu zor dönemden alnının akıyla çıkar.