Domates çiftçisi için karar zamanı

Sonrasında Mustafakemalpaşa Ziraat Odası Başkanı Mehmet Aydemir ile bir araya geldim. Edindiğim izlenimleri paylaşmakta yarar görüyorum çünkü soframızın en önemli ürünlerinden domatesin geleceğiyle ilgili olduğunu düşünüyorum. Domates üretimini etkileyecek önemli bir durum var. Eğer üretim etkilenirse fiyatların da dalgalanacağını tahmin etmek güç değil. Gelin bu tehlikenin izlerini beraber sürelim.

DÜNYADA ÜÇÜNCÜYÜZ

Türkiye, domates üretiminde Çin ve Hindistan’dan sonra dünyada üçüncü sırada. Yıllık ortalama üretimimiz 13 milyon ton seviyesinde. Bunun 4.5 milyon tonluk bölümü sanayi tipi domatesten oluşuyor ki bunlar salça ve konserve yapımında kullanılıyor.

Domates ihracatımız 2022 yılı verilerine göre 526 bin ton ve bu ihracattan elde edilen döviz miktarı ise 377 milyon 379 bin dolar oldu. En büyük alıcı bildiğiniz gibi Rusya. Salça, kurutulmuş domates ve diğer yan ürünler eklendiğinde kabaca 2 milyon ton domatesimizin ihracat yolcusu olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye, 120’den fazla ülkeye domates ve ürünlerini ihraç ediyor. Yüzde 7’lik ihracat payıyla dünyada beşinci sırada yer alıyoruz.

Domates ve salça başta olmak üzere domatesten üretilen diğer ürünlerin iç pazar için önemini ise sanırım belirtmeme gerek yok.
Zaman zaman domates fiyatlarıyla hop oturup hop kalktığımızı da...

İHRACAT GÖZLEM ALTINDA

İşte dünyadaki üretim-arz dengesizliği olasılığına karşı önce Ticaret Bakanlığı 7 Eylül 2022’de domates salçası ve konservesi başta olmak üzere işlenmiş ürünlerin ihracatının kayda alındığı açıkladı. Yani Bakanlık, bu ürünlerin ihracatını gözlem altına, takibe almış oldu.

Sonrasında Tarım Bakanlığı 2 Mart 2023 tarihi itibarıyla 14 Nisan 2023 tarihine kadar domatese ihracat kısıtlaması getirdi.

Başta sera üreticileri ve ihracatçılar olmak üzere domates ekonomisinin ülkeye katkısı hatırlanmış olacak ki Ticaret Bakanlığı üç gün sonra devreye girip bu yasağı kaldırdı ve domates ihracatının önü tekrar açıldı.

Ancak Ticaret Bakanlığı’nın 7 Eylül 2022’de yayınladığı salça ve konserve ürünlerinin ihracatının kayda alınması tebliği hâlâ geçerliliğini koruyor.

SÖZLEŞME ZAMANI

Tarla domateslerinin ekimine bazı bölgelerde nisan ayında başlanıyor. Salça ve konserve üreticileri sezon başında sanayi tipi domates üretecek çiftçilerle sözleşme imzalar. Bu sözleşmelerde çiftçiye verilecek tohum, fide, ilaç, gübre gibi yardımlar hasat fiyatları ve prim tutarları belirlenir. Yani çiftçi ekim yapmadan önce domatesten aşağı yukarı ne kadar para kazanabileceğini önceden öngörebilir.

Ancak sanayiciler Ticaret Bakanlığı’nın 7 Eylül 2022 tarihli tebliği ile salça ve konserve ürünlerinin ihracatının kayda alındığına dikkat çekiyor. Sanayiciler, “Bu tebliğ ihracata kısıtlama getirmiyor ama kısıtlamanın her an gelebileceğine yönelik algı nedeniyle uzun vadeli plan yapmamıza engel oluyor. Ya ihracat yasağı gelirse kaygısı ile satış yaptığımız ülkeler ile ihracat anlaşması yapamıyoruz. Bu yüzden de dönüp çiftçilerimizle sözleşme yapmamız da güç hale geldi” diye konuşuyor.

Sözleşme yapılmaması durumunda Türkiye’de yeterli domates ekimi yapılamayacağına ilişkin de bir kaygı var.

DOMATES STRATEJİK ÜRÜN

Domates Türkiye için stratejik bir ürün. İhracat potansiyeli çok yüksek. Mehmet Aydemir’in görüşüne katılmamak mümkün değil. Hatırlarsanız Rusya’nın domatese zaman zaman koyduğu ihracat yasağı geçmişte çok ciddi sorunlara neden olmuştu. Şimdi tam adını koymasak da kendi elimizle kısıtlama ya da yasak izlenimi veren bir kararımız var. Tarlasına domates ekecek çiftçinin zarar görmemesi, ihracat pazarlarını kaybetmemek için bu kararı gözden geçirmemizde fayda var. Nasıl olsa dış piyasalar çok dalgalanır yeni bir tablo ortaya çıkarsa, yeni bir karar almak her zaman elimizde...

ÇİFTÇİ BELİRSİZLİKTEN TEDİRGİN



MustafaKemalpaşa Karacabey bölgesinde yıllık 120 bin dekarlık alanda domates üretimi yapıldığına dikkat çeken Mustafakemalpaşa Ziraat Odası Başkanı Mehmet Aydemir “Sezon öncesi çiftçi önünü göremediği için kaygılı. Eğer sanayici çiftçiye tedirgin yaklaşırsa planlanan ekimden vazgeçme durumu doğar. Sanayicinin ihracat pazarını kaybetmemesi sadece bu yıl için değil önümüzdeki yıllar için de önemli. Domates üretiminde ülkemiz ve bölgemiz önemli bir noktada bunu kaybetmeyelim. Tam aksine dünyada bu kadar kıtlık yaşanırken domates üretimini destekleyici kararlar alalım ki ihracat pazarından daha çok pay alabilelim. Bu şansımızı kaçırmamak için çok kritik bir dönemdeyiz. Çiftçi kısa süre içinde ne ekeceğine karar verecek. Eğer domatesten vazgeçerse bu kararın mevsim şartları nedeniyle bir daha geri dönüşü mümkün değil” diye konuştu.