British Museum’u bütçe kesintisi mi yaktı

Makalede, Brookyln merkezli çevrimiçi sanat dergisi Hyperallergic’in çağrısı dile getiriliyor ve geçtiğimiz haftalarda ortaya çıkan hırsızlık skandalıyla gündeme gelen British Museum’un imajını, eserlerini geri isteyen ülkelere iade etmesinin düzelteceği belirtiliyordu.

İnsanlık tarihi ve kültür alanında 8 milyon obje ve eserin sergilendiği dünyanın belki de en önemli müzesi British Museum. Eski Mısır’dan Asya medeniyetlerine, Antik Yunan ve Roma’dan Orta Doğu’ya uzanan geniş bir yelpazede eserler barındıran müze her yıl milyonlarca ziyaretçiyi ağırlıyor. 1759’da açılan müzenin dünyanın dört bir tarafından Londra’ya kaçırılan eserlerle donatıldığını belirtmemizde fayda var.  Kaderin cilvesi... Her metrekaresi tarihi bir hırsızlık öyküsüyle oluşmuş müzenin kendisi de soyuldu. Son 30 yılda müzeden yaklaşık 2 bin eserin çalındığı ortaya çıktı. Müze müdürü Hartwig Fischer bu büyük güvenlik açığı nedeniyle istifa etti. Bir çalışan da görevden alındı.

eBAY’DE SATIŞA ÇIKTI

BBC’nin haberine göre çalınan parçalardan bazıları eBay’de, tahmini değerinin çok altında satışa kondu.

Müze yönetimi, milattan önce 15. ve 19. yüzyıllar arasında ortaya çıktığına inanılan bu parçalardan hiçbirinin yakın zamanda ziyaretçilere sergilenmediğini, daha çok araştırma amacıyla tutulduklarını belirtti. Kayıp kapsamındaki, 19. yüzyılın başlarından kalma mücevherlerin tanınmış tarihi eser koleksiyoncusu Charles Townley’nin koleksiyonundan alındığı düşünülüyor.

İstifa eden Hartwig Fischer ise ilk açıklamalarında “bir hayli olağandışı” olarak nitelediği bu olaylar sonrası parçaların geri kazandırılması için çabaladıklarını belirtmişti.

Müze kaybolan, hasarlı ya da çalıntı parçaların hangileri olduğuna dair nihai kayıtları tutmaya çalıştıklarını açıkladı, müzede güvenlik önlemleri sıkılaştırıldı.

Hırsızlık skandalını “British Museum’da Güneş Batıyor” başlıklı yazıyla yorumlayan Hyperallergic, müzenin imajını düzeltmesinin yolunun önce kendi verdiği zararları düzeltmekten geçtiğini belirtti.

ONARICI ADALET

Müzenin imajının kurtulmasının tek yolunun “onarıcı adalet” yani mağdurun uğradığı zararın giderilmesini hedefleyen bir anlayışla çözüleceğini yazan dergi, British Museum’a sömürgecilik döneminde ele geçirdiği eserleri iade etme çağrısında bulundu. 

Hyperallergic, eserleri ait oldukları ülkelere iade etmeyip daha iyi koruduğunu iddia eden müzedeki eserlerin bir çalışan tarafından çalınmış olmasını da ironik olarak tanımladı.

Müzede yapılan büyük bütçe kesintileri hırsızlığa zemin hazırlayan sebeplerden biri olarak gösteriliyor. 2009-2010 yıllarında kesintinin yüzde 37’yi bulduğuna dikkat çekiliyor.

Bu kesintilerin bir sonucu olarak British Museum’da küratör sayısının giderek azaldığı ve yapılacak işlerin de arttığı öne sürülüyor. Müze, hırsız ya da hırsızların koleksiyondan gizlice eşya çalmasının yolunu kolaylaştıracak yetersiz bir kataloğa sahip olduğu belirtiliyor.

TÜRKİYE İADE İSTEDİ

Birçok ülke yıllardır, özellikle Yunanistan’ın iadesini istediği Elgin Mermerleri kriziyle bilinen müzeden eserlerini geri istiyordu. Geçmişte illegal yollarla götürülen birçok eseri halen sergilemeye veya koleksiyonunda tutmaya devam eden British Museum’a bu hırsızlık skandalının ardından çeşitli ülkelerden yine iade talepleri yapıldı. Nijerya ‘Benin Bronzları’nı geri isterken Yunanistan Elgin Mermerleri’nin iade talebini yeniledi. Türkiye de iade talebinde bulunan ülkeler arasına girdi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, müzede Anadolu kökenli çok önemli eserler bulunduğunu dile getirdi. Boz, eserlerin durumu hakkında bilgi almak için müzeye mektup gönderdiklerini ve iade talebinde bulunduklarını söyledi.

Mektupta özetle, müzeye Anadolu’dan kaçırılan eserlerin akıbeti soruldu ve “Anlaşıldı ki siz iyi koruyamıyorsunuz, bizim eserlerimizi iade edin” dendi.

EN GÜVENLİ YER İNGİLTERE’YMİŞ

- MÜZE, 1963 tarihli British Museum Yasası’nı baz alarak eserleri iade etmekten kaçınıyor. Yasa, birkaç özel istisna dışında müze koleksiyonundaki eserleri iade etmeyi yasaklıyor, İngiltere’nin kültürel eserleri muhafaza etmek için en güvenli ve iyi yer olduğunu savunuyor.

BRİTİSH MUSEUM’DAKİ ANADOLU ESERLERİ

1- Nereidler Anıtı 

2- Halikarnassos’tan Mozaik�

3- Knidos Aslanı 

4- Bronz Aphrodite Büstü

5- Halikarnassos Mozolesi Kalıntıları

6- Ksanthos Antik Kenti’nden Payava Lahdi

7- Ksanthos Antik Kenti’nden Harpy Anıtı

8- Hatay’daki antik Alalah’tan İdrimi Heykeli