Yedi başlıkta Ankara Zirvesi'nin dökümü

1) ANAYASA KOMİTESİ İÇİN FİNALE DOĞRU:

Yayımlanan ortak bildiride “Anayasa komitesinin oluşumuna dair çalışmaların başarıyla tamamlandığı”nın açıklanmış olması zirvenin en somut, elle tutulur sonuçlarından biri olarak görülebilir. Bu açıklama gerçekten hayata geçirilebilirse, Ankara zirvesi, Suriye’de dokuz yıldır süren iç savaşın ardından siyasi çözüm arayışının başlamasına kapıyı aralayan bir toplantı olarak kayıtlara geçebilir. Liderlerin açıklamalarında komiteye katılacak delegelerin isim listesi konusundaki pürüzlerin tümüyle çözüme kavuştuğu belirtilmiştir. Bu, kuşkusuz başlı başına önemli bir gelişmedir. Bununla birlikte, anayasa komitesi toplandığında kararların ne şekilde alınacağı, örneğin oylamalarda karar yeterlik sayısının ne olacağı gibi usul konularında kat edilmesi gereken biraz daha mesafe olduğu anlaşılıyor.

2) İDLİB’DE TSK GÖZLEM NOKTALARINA DEVAM

Zirve İdlib’de yüzbinlerce insanın yerinden olduğu ciddi bir göç dalgasının hemen ertesinde gerçekleştiği için Hatay’ın doğusundaki bu bölgeyle ilgili nasıl bir anlayış birliğinin ortaya çıkacağı en önemli soruyu oluşturuyordu. Bildiride geçen yıl tam bugün Türkiye ile Rusya arasında imzalanan Soçi Mutabakatı’nın tüm unsurlarıyla hayata geçirileceğinin belirtilmiş olması, uygulamada karşılaşılan bütün güçlüklere rağmen tarafların bu mutabakattan vazgeçemediklerini gösteriyor. Bu arada, metinde Türkiye’nin İdlib’deki askeri gözlem noktalarının güvenliği konusunda alınacak somut önlemlerden söz edilmesi, Rusya’nın Türkiye’nin buradaki askeri varlığına herhangi bir zarar gelmeyeceği hususunda verdiği kuvvetli bir güvence olarak görülebilir.

3) ANCAK RUSYA KISITLI HAREKATTA ISRARLI

Ancak konu Soçi Mutabakatı’nın bundan sonrasında nasıl uygulanacağına gelince farklı vurgular karşımıza çıkıyor. Bir kere “insani durumun daha da kötüleşmesi riskinden duyulan endişe”nin ifade edilmesi, tarafların yeni bir göç dalgası ihtimalinden rahatsız olduklarını gösteriyor. Bu çerçevede “sahada sükunetin sağlanması gerekliliği” de vurgulanıyor. Gelgelelim, aynı zamanda BM’nin ‘terörist’ olarak tanımladığı Heyet Tahrir üş Şam’ın “tamamen ortadan kaldırılması” için atılacak adımlardan da söz ediliyor. Buradaki en dikkat çekici açıklama, Rusya lideri Vladimir Putin’in “Terör tehdidini yok etmek için Suriye ordusuna kısıtlı harekatlarda destek vereceğiz. Çünkü mutabakatlarımız terör örgütlerini kapsamamaktadır” şeklindeki sözleridir. Putin’in bu sözleri, Esad ordusunun topyekun olmasa da kısıtlı bir çerçevedeki askeri operasyonlarının Rusya desteğinde süreceğini gösteriyor. Buna karşılık Rusya lideri, “Sivil halkın zarar görmemesi için her türlü adımı atmaya hazırız” şeklinde bir güvence de veriyor. Yakın zamandaki tecrübelerin ışığında hem askeri operasyonların sürdürülmesi hem de insani durumun kötüleşmemesi hedeflerinin nasıl bir arada gözetileceği sorusu önümüzdeki günlere dönük ciddi bir belirsizlik yaratıyor.  

4) FIRAT’IN DOĞUSUNDA ABD’YE TAVIR

Bir başka önemli konu, tarafların Fırat’ın doğusuna bakışlarıyla ilgilidir. Üç lider, bildiride aralarındaki önemli bir ortak payda olarak “gayrimeşru özyönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere, terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni gerçeklikler yaratılması girişimlerini reddederek, Suriye’nin toprak bütünlüğünü zayıflatmayı amaçlayan ve komşu ülkelerin güvenliğini tehdit eden ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıklarını” vurgulamıştır. Burada mesaj çok açık bir şekilde ABD’ye ve onun sahadaki müttefiki olan PKK’nın Suriye’deki uzantısı PYD/YPG’ye gidiyor. Üç ülke, böylelikle PYD/YPG kontrolündeki özerk yönetime karşı açık bir tavır alıyor.

5) RUSYA FIRAT’IN DOĞUSUNDA ESAD’I GÖRMEK İSTİYOR

Buna karşılık liderlerin açıklamaları, DEAŞ (IŞİD) tehdidi konusunda farklı bakışların bulunduğuna işaret ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “(Suriye’de) DEAŞ tehdidi ortadan kalkmıştır. En büyük tehdit kaynağı PKK ve onun uzantısı YPG’dir” derken, Putin “Kuzeydoğu bölgesindeki durum bizi endişelendiriyor. Çünkü IŞİD (DEAŞ) hücreleri aktif hale geliyor” diyerek farklı bir tutum sergiliyor. Putin’in “İstikrarın sağlanması bölgenin kontrolünün Suriye hükümetine geçmesiyle mümkün olacaktır” şeklindeki sözleri, Esad rejiminin bir an önce Fırat’ın doğusunda egemenliğini tesis etmesini istediğini gösteriyor.

6) İRAN ANKARA İLE ŞAM ARASINDA NORMALLEŞME BEKLENTİSİNDE

Bu arada, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin Suriye ile Türkiye arasında 1998 yılında imzalanan Adana Mutabakatı’nın yeniden hayata geçirilmesinin “iki tarafın endişelerini giderecek bir başlangıç için uygun olacağı” yolundaki sözleri de Tahran’ın Ankara ile Esad rejimi arasındaki normalleşme beklentisini yansıtıyor. Bu noktada Putin de Ruhani ile aynı dalga boyundadır.

7) ERDOĞAN’DAN FIRAT’IN GÜNEYİNE DOĞRU BARIŞ KORİDORU

Erdoğan, Fırat’ın doğusunda sınır boyunca oluşturulacak ‘güvenli bölge’ye yerleştirilmesi tasarlanan Suriyeli mülteci sayısını daha önce bir milyon şeklinde telaffuz ederken, dün bu hedefi iki milyona çıkartması dikkat çekicidir. Erdoğan, mültecilerin aktarılacağı yerleşimlerin aynı zamanda Fırat’ın güney doğu aksında Rakka ve Deyrezor’a doğru indirilebileceğini, böylelikle Suriye’ye dönüş yapacak mülteci sayısının üç milyona çıkabileceğini de söylemiştir. Dönüş yapacak mülteci sayısının mümkün olduğunca yukarı çekilmesinin Erdoğan için önemli bir siyasi hedef haline gelmekte olduğunu söyleyebiliriz.