TSK, NATO Merkezi Komutanlık

ABD'nin Süleymaniye krizinin çözümüne dönük müzakereleri yürütmek üzere Ankara'ya NATO komutasında görevli bir korgenerali göndermiş olması ne anlama geliyor?Korgeneral John Sylvester, ABD'nin Almanya'nın Stuttgart kentinde bulunan Avrupa Komutanlığı'nın (European Command) Kurmay Başkanlığı görevini yürütüyor. Oysa Süleymaniye'de Türk özel harekátçılarını tutuklayan Amerikalı askerler, merkezi ABD'nin Florida eyaletindeki Tampa'da bulunan Merkez Komutanlığı'nın (Central Command) komutası altında görev yapıyorlar.Karşı karşıya gelen taraflar, Türk Genelkurmayı'na bağlı Özel Harekát görevlileri ile Tampa'daki Merkez Komutanlığı'na bağlı askerler. ABD Genelkurmayı, olayı soruşturmak ve konuyu Türk tarafı ile müzakere etmek üzere Ankara'ya Tampa'dan değil, Avrupa Komutanlığı'nın Stuttgart'taki karargáhından bir korgenerali gönderiyor.GERİLİMİN ANA KAYNAKLARINDAN BİRİKeza, geçen cuma günü Süleymaniye'deki skandala ilişkin haber Ankara'ya intikal ettiğinde, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hilmi Özkök'ün hemen telefona sarılıp şikáyetini aktardığı kişi de NATO Başkomutanı ve aynı zamanda ABD'nin Avrupa Komutanlığı'nın (European Command) başında bulunan Orgeneral James Jones'dan başkası değil.Jones, ilişkilerde patlak veren kriz üzerine geçen salı günü apar topar Ankara'ya gelerek havanın kısmen yumuşamasını sağlayan Amerikalı komutan. Burada karşımıza çıkan ilginç durum, bizi daha 1 Mart tezkere krizi öncesinde Türk ve ABD askeri makamları arasında patlak veren ve bugün de sürmekte olan gerilimin kaynaklarından bir tanesine götürüyor.MERKEZİ KOMUTANLIK'LA MESAİ YÜRÜTMEKTSK, ABD ile askeri işbirliğini geçen 50 yıl içinde çoğunluk NATO'nun kurumsal şemsiyesi altında yürüttü.Türk Genelkurmayı'nın muhatabı, hem NATO Başkomutanı hem de ABD'nin Avrupa Komutanlığı'nın başı olmak üzere çift şapkalı bir görev yürüten Avrupa'da yerleşik bir Amerikalı orgeneral oldu. Orgeneral Alexander Haig ve Orgeneral Bernard Rogers, NATO başkomutanları arasında Türk kamuoyu tarafından en çok tanınan isimler olarak sayılabilir.Afganistan harekátı bir istisna olarak alınabilirse, Türk askerleri, Irak harekátı öncesinde ve sonrasında ilk kez Merkez Komutanlığı ile yakın ve yoğun bir çalışma ilişkisi yürütmek durumuna girdiler. TÜRKİYE HEP ÇEKİNCELİYDİMerkezi Komutanlık, ABD'nin 1980 yılında Güneybatı Asya'daki petrol kaynaklarının güvenliğini sağlamak üzere oluşturduğu ünlü Acil Müdahale Birliği'nin (Rapid Deployment Force) 1983 yılında komutanlık statüsüne yükseltilmiş şekli. ABD'nin 9 operasyonel komutanlığından biri. Görev alanı, Afrika Burnu'ndan başlayıp, Arap Yarımadası'na, oradan İran, Afganistan ve Pakistan esas olmak üzere Güney Asya'ya ve Orta Asya ülkelerine kadar uzanan son derece geniş bir cografyaya yayılıyor.ABD, 1970'li yılların sonunda Özel Müdahale Birliği fikrini ortaya attığında daha o zamanlarda Türkiye'de ciddi bir hassasiyet oluşmuş, Ankara her seferinde NATO'nun sorumluluk alanının dışına çıkacak taahhütlere girmekten kaçınmıştı. O yıllarda korkulan senaryo, geride bıraktığımız Irak savaşında bir realite olarak yaşandı. İŞBİRLİĞİ KÜLTÜRÜ GELİŞMEDİ Türk-Amerikan askeri işbirliği NATO'nun kurumsal çerçevesi içinde yürüdüğü sürece ciddi sıkıntılarla karşılaşılmadı.Ancak Türk-ABD askeri işbirliği NATO çerçevesinden Ortadoğu'ya yani Merkezi Komutanlığın sorumluluk alanına kayınca sorunlar başgösterdi. Buradaki temel bir sorun, NATO'nun yapılanması içinde hálá Brüksel'deki ABD Avrupa Komutanlığı ile irtibatlı olan TSK'nın, Merkezi Komutanlık'la işbirliği çerçevesinin her seferinde boşlukta kalması, tanımlanamaması. Türkiye ile ABD arasındaki askeri işbirliği, NATO kavramları, bu ittifakın kurumsal kültürü üzerinden şekillendi. Türk askerlerinin, NATO şapkalı Amerikalı askerlerle çalışırken duydukları rahatlık ve güven Merkez Komutanlığı ile ilişkilerine yansıtılamadı. Sonuçta TSK ile Merkezi Komutanlık karşı karşıya geldiğinde, devreye ABD ordusunun NATO kanadının girmesi şaşırtıcı olmuyor.