31 Mart yerel seçimi analizi (3) İl genel meclisleri ile merkez ilçe belediyeleri arasındaki güç dengesine bakınca...

Daha önce iki dönem belediye başkanlığı yapmış olan CHP’li Mehmet Siyam Kesimoğlu 20 bin 770 oyda kalırken, ondan 603 oy fazla oy alan MHP’nin adayı Derya Bulut 21 bin 173 oyla yarışı birinci bitirdi.

Kuşkusuz, Cumhur İttifakı bünyesinde varılan mutabakat çerçevesinde AK Parti’nin Kırklareli merkez ilçesinde aday göstermeyip taktik olarak MHP adayını desteklemesinin önemli bir rolü oldu sandıktan çıkan sonuçta.

Bu sonuç, Kırklareli’nin yerel yönetim düzeyinde bütünüyle MHP’ye geçtiği anlamına gelmiyor tabii ki. Kırklareli’nde, kalan 7 ilçe AK Parti (4), CHP (2) ve MHP (1) arasında dağıldı. İlginçtir ki, bu duruma rağmen Kırklareli’de kayıtlı bütün seçmenlerin oylarının yansıdığı il genel meclisinin toplamında CHP birinciliğini yine korudu.

CHP, geçen 14 Mayıs’ta yapılan milletvekili seçiminde Kırklareli’nin tümünde 120 bin 259 oy almıştı. Geçen 31 Mart’taki yerel seçimde il genel meclisi sandıklarında CHP’ye buna çok yakın bir sayıda, toplam 119 bin 632 oy çıktı.

Bu sonuçta, Kırklareli ilçeleri arasında kalabalık bir nüfusa sahip olan Lüleburgaz’da CHP’nin sahip olduğu üstünlüğün oynadığı rolü özellikle vurgulamak gerekir.

KÜTAHYA’DA AYNI DURUM AK PARTİ LEHİNE

Burada karşımıza çıkan konulardan biri, seçimlerden sonra merkez ilçelerde alınan sonucun kamuoyunda sıkça bütün bir ildeki sonucu yansıttığı gibi algılanmasıdır.

İllerin idari merkezleri bu ilçelerde bulunduğundan, burada alınan sonuçlar genellikle “il belediyesi” diye okunuyor, yazılıyor.

Kırklareli’de yaşanan durumun bir benzerini AK Parti açısından Kütahya’da gösterebiliriz.
Son seçimde iç Ege bölgesinin önemli illerinden Kütahya’da, merkez ilçede CHP adayı Eyüp Kahveci ile bir önceki başkan MHP adayı Alim Işık arasında son ana kadar süren kıran kırana bir mücadele gerçekleşti.

Finalde CHP’li aday tam 602 oy fazla alarak yarışı birinci tamamladı. CHP adayına 40 bin 712 (yüzde 29.69), MHP adayına ise 40 bin 110 (yüzde 29.25) oy çıktı.

Kütahya merkezi için AK Parti ile MHP arasında bir ittifak düzenlemesine gidilmemişti. AK Partili aday Kamil Saraçoğlu 37 bin 992 oyla üçüncü geldi. Onu, dördüncü sırada 11 bin 73 oyla Yeniden Refah Partisi adayı Osman Gezgin izledi.

Buna karşılık Kütahya’daki il genel meclisi için kullanılan oylara baktığımızda, AK Parti bu ilde bir kez daha birinci gelmiştir. AK Parti Kütahya’nın toplamında 117 bin 501 oy (yüzde 33.68) almış, onu en yakından 89 bin dolayında oyla MHP izlemiştir. Merkez ilçeyi kazanan CHP ise il genelinde 64 binin üstündeki oyuyla ancak üçüncü gelebilmiştir.

Bu arada, AK Parti’nin Kütahya’da birinci gelmekle birlikte, geçen 14 Mayıs seçimine kıyasla 60 binin üstünde bir oy kaybı yaşadığını da belirtelim.

33 İLDE MECLİS BİRİNCİLİĞİ İLE MERKEZ İLÇE BELEDİYESİ ÖRTÜŞÜYOR

Görüleceği gibi bir ilin prestijli, o ilin adıyla anılan merkez ilçesini kazanmak kuşkusuz önemli. Ancak bir partinin ilin tümü üzerindeki iddiası açısından bakmamız gereken temel referans il genel meclisi sonuçları. 

Büyükşehir statüsündeki 30 ilde büyükşehir belediye meclisleri için kullanılan oylar nasıl partilerin tabandaki destek durumunu yansıtıyorsa, kalan 51 ilde bu durumu ancak il genel meclislerinde beliren tabloda okuyabiliyoruz.

Bu tespitten sonra geride bıraktığımız yerel seçimde, merkez ilçeler ile il genel meclisleri arasındaki dengenin nasıl şekillendiğine daha yakından bakabiliriz. Sonuçları bu açıdan detaylı bir şekilde incelediğimizde şöyle bir tabloyla karşılaşıyoruz:

* 51 ilin 23’ünde il genel meclislerinde birinci parti konumunda olan AK Parti, bu illerin ancak 10’unda merkez ilçe belediyelerini de kontrol edebiliyor. Sırasıyla şu iller: Bingöl, Çorum, Elazığ, Isparta, Niğde, Rize, Aksaray, Bayburt, Karabük ve Düzce...

* CHP’ye gelince, bu parti il genel meclislerinde toplam 15 ilde birinci parti konumunda ve bunlardan 13’ünde merkez ilçedeki yerel yönetimi de üstlendi: Amasya, Artvin, Bilecik, Bolu, Çanakkale, Edirne, Kırşehir, Uşak, Zonguldak, Kırıkkkale, Bartın, Yalova, Kilis...

* DEM Parti toplam 6 ilde hem il genel meclisi çoğunluğuna hem de merkez ilçe belediye yönetimine sahip: Ağrı, Hakkâri, Muş, Siirt, Batman ve Iğdır...

* MHP’nin hem il genel meclislerinde birinci olduğu hem de merkez ilçe belediyesini kazandığı 4 il var: Çankırı, Erzincan, Tokat ve Karaman...

DENGE HANGİ İLLERDE DEĞİŞTİ

Buraya kadar sıraladığımız 33 ilde ise il genel meclisi birinciliği ile merkez ilçe kontrolü örtüşüyor. Ancak kalan 18 ilde işler değişiyor. Şöyle ki:

* CHP, AK Parti’nin il genel meclisi oylarında önde olduğu şu 8 ilde merkez ilçelerde belediyeleri kazandı: Adıyaman, Afyon, Burdur, Giresun, Kastamonu, Kütahya, Sinop, Ardahan...

* MHP ise AK Parti’nin il genel meclisinde önde olduğu Osmaniye ve Gümüşhane’de merkez ilçeleri almış bulunuyor.
Cumhur ittifakı çerçevesinde varılan uzlaşıyla AK Parti, MHP Lideri Devlet Bahçeli’nin memleketi olan Osmaniye’de aday çıkarmama kararı almıştı.

Buna karşılık AK Parti, DEM Parti’nin il genelinde çoğunluğa sahip olduğu Şırnak ve Bitlis’in merkez ilçelerini kazandı.

Bu arada şu dikkat çekici sonuçları da sıralayalım: MHP, DEM’in çoğunlukta olduğu Kars’ta merkez ilçeyi alırken, İYİ Parti de AK Parti’nin çoğunlukta olduğu Nevşehir’de merkez ilçede seçimi kazandı.

Büyük Birlik Partisi de daha önce olduğu gibi bir kez daha AK Parti’nin il bazında çoğunluğu aldığı Sivas’ta merkez ilçeyi kazandı. DEM Parti çok az bir farkla CHP’nin çoğunlukta olduğu Tunceli’de merkez ilçeyi kazanırken, AK Parti’nin çoğunlukta olduğu Yozgat’ta merkez ilçe Yeniden Refah Partisi’ne gitti.

KIRSALDA AK PARTİ, ŞEHİR MERKEZLERİNDE CHP Mİ?

Sonuçta, büyükşehir statüsünde olmayan toplam 51 ilin 21’inde şehir merkezindeki ilçelerde belediyeler CHP’nin, 12’sinde AK Parti’nin, 8’inde MHP’nin ve 7’sinde DEM’in kontrolünde bulunuyor. Yeniden Refah, İYİ Parti ve Büyük Birlik Partisi sadece birer ilde merkez ilçe belediyesini kazanmıştır.

Dünkü yazımızda söz konusu 51 ilde il genel meclisi toplam oylarında üstünlüğün yüzde 32.1 ile AK Parti’de olduğunu, CHP’nin yüzde 23.2 ile ikinci geldiğini yazmıştık.

Bu faktörü de hesaba katarak, CHP’nin şehir merkezlerinde göreceli olarak daha önde olması nasıl açıklanabilir? Bu durumda AK Parti’nin oy toplamında önde olduğu illerin azımsanmayacak bir bölümünde şehirleşme olgusunun daha çok CHP’ye zemin kazandırdığı görülüyor. AK Parti de şehir merkezinden kırsala doğru açılan sosyolojik katmanda göreceli olarak daha kuvvetli bir destek zeminine sahiptir.

51 İLDE KISMİ İŞBİRLİĞİ KISMİ REKABET MODELİ

Odaklandığımız 51 ilde seçim sonuçlarını değerlendirirken ittifak sistemiyle ilgili bir gözlemi de kayda geçirelim. Cumhur İttifakı bileşenleri, yerel seçim öncesinde 30 büyükşehir için tam işbirliğine giderken kalan 51 ilde işbirliğini kısmen daha sınırlı bir çerçevede tutmuşlardı.

MHP, bu çerçevede önemli bir bölümü Güneydoğu’da olmak üzere 24 ilin merkezinde belediye başkan adayı çıkarmayarak, doğrudan AK Parti adayını destekledi. AK Parti bunlardan yalnızca 5’ini alabilmiştir (Bingöl, Bitlis, Çorum, Rize, Şırnak). 

AK Parti de karşılığında 5 ilin merkez ilçeleri için (Kırklareli, Erzincan, Bartın, Kars, Osmaniye) aday çıkartmayarak il merkezlerinde doğrudan MHP’li adayları destekledi. Bunlardan Bartın CHP’ye giderken, diğer dördünü MHP kazanmıştır.

Buna karşılık, iki parti 22 ilin merkezinde kendi adaylarını çıkartarak birbirlerine rakip olarak sahaya çıkmıştır. Bu rekabetin yaşandığı illerden 8’ini AK Parti önde bitirmiştir (Afyon, Aksaray,  Bayburt,  Düzce, Elazığ, Isparta, Karabük, Niğde).

MHP ise Çankırı, Gümüşhane, Karaman ve Tokat olmak üzere 4 il merkezini almıştır.

Bu kategoride CHP 7 ilin (Amasya, Kastamonu, Kırıkkale, Kilis, Kütahya,  Uşak) merkez belediyelerini alırken, İYİ Parti, BBP ve Yeniden Refah birer belediye başkanlığı kazanmıştır.

Özetle, AK Parti ile MHP arasında son seçimde büyükşehirlerde işleyen yakın işbirliği modeli, ağırlıklı olarak Anadolu’daki 51 ilde yerini kısmi işbirliği-kısmi rekabet modeline bırakmıştır.

Detaylı seçim analizlerine devam edeceğiz.