31 Mart yerel seçim analizi (15) AK Parti’nin büyükşehirler dışındaki coğrafyada yaşadığı kayıpların dökümü

Bugünkü yazımızda AK Parti’nin aldığı bu sonucu değerlendirmek için önce nüfus olarak bazı küçük illere odaklanarak, fotoğrafın büyükşehirler dışında Anadolu’daki kesitlerini görmeye çalışacağız.

Bunun için ilk olarak ele alacağımız il, Orta Anadolu bölgesinden Karaman. Eskiden beri AK Parti’nin başat siyasi güç olduğu bir seçim bölgesi Karaman. Gelgelelim, iktidar partisi ilk kez 31 Mart’ta kayda değer bir gerilemeye uğramıştır burada. Geçen 14 Mayıs’ta gerçekleşen milletvekili seçiminde Karaman’da yaklaşık 67 bin oy alan AK Parti, 10.5 ay sonra il genel meclisi seçiminde 24 bin kadar bir düşüşle 42 bine inmiştir.

Seçmen sayısının iki seçim arasında anlamlı bir artış göstermediği bu ilimizde sandığa giden seçmenlerin sayısı 168 binden 156 bine gerileyerek 12 bin kadar eksilmiştir. Katılım oranı da yüzde 89.70’ten 82.29’a inmiştir.

Peki AK Parti’nin eksilen oyları nereye gitmiş olabilir?

MHP AK PARTİ’NİN ÖNÜNE GEÇİNCE

Sonuçlara karşılaştırmalı olarak baktığımızda, 14 Mayıs’ta MHP’nin Karaman’daki oyunun 29 bin dolayındayken, bu kez 53 bine çıktığını görüyoruz. Yaklaşık 24 binlik bir artışa karşılık geliyor. Ancak bu artış MHP’yi Karaman’da birinci parti yapmaya yetmiştir. Yaşanan 2002 sonrasında bir ilktir bu ilimizde.

Keza, Karaman’da 14 Mayıs’ta daha önce 3 bin 700 oy gibi mütevazı bir başlangıç yapan Yeniden Refah Partisi de oylarını iki kat artırarak 8 bine yaklaşmıştır.

İYİ Parti de milletvekili seçimindeki 18 binden 3 bine doğru sert bir düşüş yaşamıştır. 14 Mayıs’ta 30 bin dolayında oyu olan CHP cephesinde 500 oy kadar kadar bir gerileme kaydedilmiştir.

AK PARTİ VE MHP TABANLARINDAKİ GEÇİŞKENLİK

Bütün bu oy hareketleri bize ne anlatıyor? AK Parti’nin uğradığı kayıpların bir kısmının sandığa gitmeyen seçmenlerden kaynaklandığını düşünebiliriz. Oyların sınırlı bir miktarı muhtemelen Yeniden Refah Partisi’ne gitmiştir. Bununla birlikte, MHP’nin sağladığı artış AK Parti’den buraya doğru bir oy hareketinin meydana geldiğine işaret ediyor.

Bu hareketlerden Anadolu’da AK Parti ve MHP tabanları arasında geçişkenliğin sürmekte olduğunu da okuyabiliriz.

AK Parti açısından düşündürücü olan, partinin oy oranında 10 puanın üstüne çıkan düşüştür. İktidar partisinin 14 Mayıs’ta Karaman’da yüzde 40.96 olan oy oranı, 31 Mart’ta yüzde 28.74’e gelmiştir. Tam 12.22 puanlık bir gerileme var.

KÜTAHYA’DA AYNI KALIP TEKRARLANIYOR

Karaman’da karşımıza çıkan bu tablo Orta Anadolu’da 250 bin dolayında görece küçük nüfusa sahip bir ilimizde 10.5 ay kadar kısa bir süre zarfında meydana gelen önemli bir değişikliği göstermesi bakımından dikkat çekicidir.

Bu kalıbı büyük ölçüde tekrarlayan bir başka il, İç Ege bölgesinden Kütahya’dır. Burada AK Parti’nin oyları 180 binden 117 bine inerken, MHP oyları 50 binden 89 bine yükselmiştir. Yeniden Refah Partisi de 27 binden 42 bine çıkmıştır.

CHP ise Kütahya’da 64 bin eşiğinde yoluna devam etmiş, ancak il merkezindeki belediyeyi kazanmıştır. İYİ Parti oyları 41 binden 13 bine doğru bir düşüşe sahne olmuştur.

51 İLDE İKİ PARTİNİN SONUÇLARI ÖLÇÜLEBİLİYOR

Bu örneklerin şöyle bir boyutu da var. Karaman ve Kütahya, büyükşehir statüsünde olmayan illerimiz. Bu durumda olan toplam 51 il var. Bu illerde, daha çok parti aidiyetinin ağır bastığı il genel meclisleri için de oy kullanılıyor.

Büyükşehirlerde AK Parti ile MHP uzlaşı yaparak seçime girdikleri için bu partilerin oyları sandıklarda büyük ölçüde birbirine içine geçmiştir. Ancak büyükşehirler dışında kalan il genel meclislerinde bu iki parti arasında ittifak yapılmadığından, aldıkları oyları, kimin ne aldığını, kimin ne kaybettiğini tam bir netlik içinde okuyabiliyoruz.

Ve Karaman, Kütahya gibi örnekler, büyükşehirlerde seçimde tam bir dayanışma içinde hareket eden Cumhur İttifakı’nın iki ana aktörünün küçük illere gelindiğinde, sıkça rekabete girdiklerini gösteriyor. Karaman’da il merkezindeki belediye başkanlığı seçimini AK Partili rakibi Mevlüt Akgün’e iki kat fark atan MHP adayı Savaş Kalaycı kazanmıştır.

Bugünkü yazımızda, AK Parti’nin büyükşehirlerdeki durumunu ayrı bir analize bırakarak, il genel meclisleri sandıklarında AK Parti ile MHP’nin oylarının birbirine karışmadığı 51 ile yakından bakıyoruz.

DÜZCE’DEKİ KAYIPLAR YENİDEN REFAH’A YÖNELİYOR

Şimdi Karaman ve Kütahya’ya kıyasla farklı seçmen davranışlarının işlediği bir başka ile geçelim. Bu kez durağımız Batı Karadeniz bölgesinden ve yine 2002 sonrasında hep AK Parti’nin kalesi olmuş bir ilimiz Düzce.

AK Parti, geçen 14 Mayıs seçiminde Düzce’de 131 bin oy almıştı. Bu seçimde ise 37 bin kadar oy kaybederek 94 bine gerilemiştir. İl genelinde birinci parti konumunu korusa da, oylarının yaklaşık yüzde 30’unu kaybetmiştir. MHP de 43 binden 33 bine gerilemiştir.

Bu ilde zemin kazanan aktör ise bir önceki seçimde 10 bin kadar oyla yola çıkan, ancak 10 ay sonra 31 Mart’ta oyunu 48 bine yükselten Yeniden Refah Partisi’dir. Partinin miktar olarak oy artışı 38 binin üstündedir.

Bu örnekte zemin kaybeden daha çok AK Parti, daha az MHP’dir.

ADIYAMAN’DA KİMLER KAZANÇLI?

Söz konusu 51 ili taradığımızda adaylara, bölgeye, yerel dinamiklere de bağlı olarak, farklı kategorilerde oy yönelişleri ile karşılaşabiliyoruz. Güneydoğu’da hemen dikkat çeken Adıyaman’daki sonuçlar bunlardan biridir.

Burada AK Parti’nin 14 Mayıs’ta 165 bin olan oyları son seçimde 103 bine inmiştir. Yaklaşık 62 bin dolayında bir kayıptan söz ediyoruz. Yeniden Refah’ın oylarının 15 binden 38 bine çıktığını, seçime bu kez kendi başına katılan Hüda Par’ın da 13 bin oy aldığını izliyoruz. CHP de 58 binden 77 bine çıkarak hatırı sayılır bir artış kaydetmiştir. MHP ise yaklaşık 13 binden 14 binin üstüne çıkmıştır.

Görüleceği gibi, Adıyaman’da hem Yeniden Refah, hem CHP, hem de HÜDA Par kazançlı çıkmaktadır. İl merkezinde belediyeyi CHP kazınmıştır.

AK PARTİ’NİN 51 İLDE TOPLAM  KAYBI 913 BİN OY

Şimdi bu örneklerden yola çıkarak 51 ildeki büyük fotoğrafa geçelim. Bu fotoğrafta AK Parti’nin değindiğimiz coğrafyanın büyük bir bölümünde ana yöneliş olarak değişen oranlarda önemli oy kayıplarına uğradığını, bununla birlikte yine de birinci parti olma vasfını koruduğunu görüyoruz.

Şöyle ki, AK Parti, 14 Mayıs milletvekili seçiminde bu 51 ilde yurtiçi oylar olarak 4 milyon 217 bin 895 oy almıştı. Bu sonuç, 51 ilin toplamında yüzde 37.40 gibi bir orana denk geliyordu.

Buna karşılık, geçen pazartesi akşamı açıklanan resmi sonuçlara göre 31 Mart’ta 51 ilin toplamında AK Parti’nin aldığı oy 3 milyon 304 bin 92’ye gerilemiştir. Oranı yüzde 32.15 ediyor.

Bir başka anlatımla, AK Parti’nin bu 51 ilde uğradığı oy kaybı tam olarak 913 bin 803’tür.

DÖRT KÜMEDE AK PARTİ’NİN OY HAREKETLERİ

Bu 51 ilde AK Partinin oy hareketlerinin seyrine baktığımızda şu ana yönelişlere dikkat çekebiliriz:

- Toplam 9 ilde oy oranındaki düşüş 10 puanın üstündedir. En kuvvetli oy kayıpları bu grupta ortaya çıkmıştır. Adıyaman, Gümüşhane, Kütahya, Sivas, Bayburt, Karaman, Batman, Iğdır ve Düzce bu kümede yer alıyor.

- En kalabalık kümede oy oranındaki düşüşün 5 ile 10 puan arasında seyrettiği 22 il yer alıyor. Sonuç itibarıyla bu illerde de yine önemli düşüşler söz konusudur. Bu iller: Afyon, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Çorum, Elazığ, Erzincan, Giresun, Kastamonu, Kırşehir, Nevşehir, Rize, Sinop, Uşak, Yozgat, Zonguldak, Aksaray, Kırıkkale, Bartın, Ardahan, Kilis, Osmaniye.

- Ayrıca, AK Parti’de düşüşün oran olarak 0 ile 5 puan aralığında yaşandığı 11 il var. Bunlar Amasya, Artvin, Bolu, Burdur, Çanakkale, Çankırı, Kars, Kırklareli, Siirt, Tokat ve Karabük’tür.

- Bir başka kümede oyların oran olarak artmış göründüğü 9 il karşımıza çıkıyor. Bu iller Ağrı, Edirne, Hakkari, Isparta, Muş, Niğde, Tunceli, Şırnak ve Yalova’dır.

Bunlar arasında oyların reel olarak artış gösterdiği Edirne, Hakkâri gibi illerin yanı sıra şöyle bir durumla karşılaşıyoruz. Bazı illerde AK Parti oyları miktar olarak sınırlı bir ölçüde gerilemiş olmakla birlikte, katılım oranı düştüğü için oran yükselmiş görünüyor. Yalova bunlar arasında. Bir de Ağrı, Niğde, Isparta gibi iller, aslında oy oranı ilk bakışta biraz artmış gibi belirse de, oy hareketlerinin büyük ölçüde sabit bir çizgide seyrettiği merkezlerdir.

Özetle AK Parti, kırsal dokunun ağır bastığı ve Türkiye’nin nüfusunun yüzde 22’sini oluşturan küçük illerde birinci parti konumunu korusa da yine de ciddi bir zemin kaybı yaşamıştır.

Bir sonraki değerlendirmede AK Parti’nin büyükşehirlerdeki durumuna bakacağız.