Zorla ‘‘Bubble’’ olur mu?

Salih NEFTÇİ

Piyasalar ‘‘bubble’’lara alıştı.

Eskiden bubble'lar kendi kendine oluşur, bunun farkına nispeten yavaş varılırdı. Bu yönde genel bir inanç oluşunca, profesyoneller bir anda hareket ederler, fiyatları kademe kademe yukarı çekerlerdi.

Şimdi ise durum farklı.

Oyuncular, birisi biter bitmez hemen gelecek bubble'ı dört gözle beklemeye başlıyor, bir hareket yaşanmayınca, sabırsızlanıyorlar.

Piyasalarda bugünlerde de böyle bir hava sezinliyoruz.

(Aslında bireysel yatırımcı henüz tam farkına varamamış olabilir, ama bubble'ların niteliği de değişti. Eskiden sadece fiyatlar yükselirken yaşanan bubble'lar şimdi açığa satışla, fiyatlar düşerken de oluşuyor.)

BUBBLE NEDİR?

Finansal piyasa profesyoneli ‘‘bubble’’ denen nesneyi anında görüp tanıma konusunda uzman. Ancak olayı okurlar için bir kez daha tanımlayalım.

Bir menkul kıymet fiyatını alın. Ortada temel bir neden yokken fiyatlar bir miktar yukarı gitti diyelim.

Oyuncular bu rüzgârı arkalarına alıp alıma geçerler. Fiyatlar daha da yükselir. Yükselen fiyatlar spekülatif kazanç sağlamak isteyen yeni yatırımcıları piyasaya çeker. Yükseliş hızlanır. Oyuncular faiz veya temettü gibi gelirleri bir kenara koyarlar, kâğıtları temel niteliklerinden dolayı değil, sadece başkasına satmak için almaya başlarlar.

Bu sürece spekülatif balon diyoruz. İngilizce deyimiyle ‘‘bubble’’, yani sabun köpüğü.

BUBBLE'LARIN BİR ÖZELLİĞİ

Bubble'ların bir özelliği ne zaman başlayacaklarının belli olmaması. Bir de...

Ne zaman biteceklerini tahmin etmenin imkânsızlığı.

Sonunda kimin pahalı kâğıtlarla kalacağının bilinememesi.

Bunlar bubble yaşanması için gerekli olan koşullar, çünkü en sona kalan yatırımcı ne zaman biteceği belli olan bir harekete girmek istemeyecektir. Aynı nedenden ondan bir önceki de, bir önceki de...

Neticede fiyatları yukarı çeken süreç yaşanmaz.

Benzer bir nedenden dolayı bubble'ları bilerek başlatmak da zordur.

Bubble başlatma yeteneğine sahip olan kişi ve kurumlar, bundan büyük kazanç sağlayacaklarından bunu tekrarlayacaklardır. Olay sıklaşınca bubble denen olgu yavaş yavaş yüksek volatiliteye dönüşür. Hızlı çıkışları hemen hızlı düşüşler izler. Hareketler bubble olmaktan çıkar.

PİYASALARIN DURUMU

Piyasalara baktığımızda gençleri bugünlerde yeni bir bubble beklentisi içinde görüyoruz.

Ama dediğimiz gibi bu çeşit hareketlerin ne zaman başlayacağı belli değil.

Her ne kadar temelsiz hareketler ise de bubble'lar yine de bir çeşit rüzgâr yakalama zorunda. Belli bir psikolojik ortamda gerçekleşiyorlar.

Gördüğümüz kadarıyla da şu anda da böyle bir ortam yok.

SONUÇ

Sayın Yılmaz'ın Washington ziyareti sırasında piyasalara bazı olumlu haberler gelebilir. Ama bunun da gerekli olan bubble psikolojisini yaratacağından emin değiliz.

Gelen haberlere göre olsa olsa...

Bir bubble denemesi yaşanır.

Ama çok para kazanılan ‘‘gerçek’’ bir bubble oluşur mu?

Şüpheli.