Zarlar ters gelince

Salih NEFTÇİ

Amerikan Merkez Bankası FED'in üç gün önce LTCM adlı hedge fonunu kurtarmayı yeğlemiş olması üzerinde durulması gereken bir olaydır.

Olayın bazı yönlerini dünkü yazıda ele aldık.

Hedge fonları varlıklı yatırımcıların paralarını riskli yerlerde işleten şirketlere verilen isim. Fona girmek için en az 1 milyon dolar yatırmak gerekiyor. Bazen bu bile yetmiyor. Örneğin LTCM birçok varlıklı yatırımcının parasını 1997'de geri vermiş, işletmekten vazgeçmişti.

Hedge fonları riskli yatırımlar olduğundan, devletlerin kurmuş olduğu denetim mekanizmalarının dışında çalışıyorlar. Ne yaptıkları da bilinmiyor. Çünkü kendilerini denetleyen yok.

Oyunun kuralı böyle konuyor.

KURAL

‘‘Ben riskli yatırım yapacağım. Bilen gelsin.’’

Devlet de yatırımcıları uyarıyor.

‘‘Dikkat edin, denetleme yok. Paranız giderse ağlamayın.’’

Herkes bu kuralları kabulleniyor. Oyun başlıyor.

LTCM de işte bu çeşit bir şirketti. Hedge fonlarının belki de en teknik çalışanı idi. (Ünlü spekülatör Soros da bir hedge fonu sahibidir. Ama Soros'un şirketi Quantum, LTCM'in ancak onda biri boyutunda.)

İşte bütün bu ‘‘bilinenlere’’ rağmen FED geçen gün müdahale etti.

LTCM'i kurtarmayı yeğledi. Bu müdahale, olayları yakından izleyenlerce ‘‘yeni bilgiler içeren’’ bir hareket olarak yorumlandı.

POZİSYON

Peki LTCM neden battı?

Rusya'da paraları mı takılmıştı?

Hayır.

LTCM milyarlarca doları Rus bonolarına yatıracak kadar deneyimsiz bir yatırımcı değil. LTCM Amerikan şirketleri tarafından piyasaya sürülen bonoları satın almıştı.

Ama bunu ‘‘kendi parası’’ ile yapmıyordu. Çünkü kendi parasının 20 misli gibi bir boyutta yatırım yapmak istiyordu. Krediye ihtiyacı vardı.

Bunun için de LTCM gitti, Amerikan Hazinesi'nin bonolarını, ‘‘short etti.’’ Yani bu bonoları borç aldı ve sattı. Buradan gelen paraları da Amerikan şirketlerinin bonolarına yatırdı. (Esas pozisyon çok daha karmaşık. Biz burada olayı en basit şekline indiriyoruz.)

LTCM, şirket bonolarının değer kazanacağına, Amerikan Hazine bonolarının da değer yitireceğine oynuyordu.

Tersi oldu.

RUSYA

Rusya iflas bayrağını çekince birçok uluslararası bankanın parası gitti. Bunlar zaten daha önce de Asya'da para kaybetmişlerdi.Kredilerin geri çağrılması gündeme geldi.

Uluslararası şirketlerin riski arttı.

Aynı zamanda bu gelişmelerden korkan yatırımcılar da paralarını Amerikan Hazine bonolarında park etmeye başlamışlardı.

Neticede Amerikan şirketlerince satılmış olan bonolar, hızla değer kaybederken, Amerikan Hazine bonoları hızla değer kazandı.

LTCM sermayesini kaybetti.

SONUÇ

LTCM'in zorlukları türev enstrümanlardan kaynaklanmadı.

Şirket tek yönlü pozisyon almıştı.

Zarlar ters geldi.

---