Rasyolar nedir, neden değişti?

Salih NEFTÇİ

Evvelsi gün açıklanan kararlar dizisinde göze çarpan yeniliklerden birisi, bankaların bilançosuna getirilen yeni bazı sınırlamalardı.

Teknik tabiriyle bazı ‘‘rasyo’’larda değişiklik yapılmıştı.

Rasyo, finans dilinde orantı demek. Bankaların aldıkları riskler çeşitli kalemlere getirilen sınırlamalarla kontrol edilmeye çalışılıyor. Hazine, Merkez Bankası gibi denetlemeden sorumlu olan kurumlar, bu sınırlamaları rasyo adını verdikleri orantılara getiriyorlar.

YAPILANLAR

Evvelsi gün rasyolarla ilgili açıklanan kararlar şöyleydi:

Net döviz yükümlülüklerinin öz sermayeye oranı yüzde 50'den yüzde 30'a indiriliyordu.

Değişen ikinci rasyo, vadeli döviz satışları ile ilgiliydi. Net vadeli döviz yükümlülükleri öz sermayenin yüzde 15'ini aşamayacaktı.

Her iki değişiklik de kademeli olarak getirilmekteydi. Bankalara bilançolarını yeni koşullara uydurmak için altı aylık bir süre tanınıyordu.

NEDEN?

Rasyolara getirilen sınırlamalar doğrudan açık pozisyonu azaltmayı amaçlıyor.

Bilindiği gibi piyasalarda yerli yabancı kim varsa pozisyonlarını açabildikleri kadar açmış durumda. Bu süreç, Merkez Bankası üst yönetimince yapılan bazı açıklamaların hemen ardından, 1998'in başlarında başladı. Sonra kademe kademe artarak, son bugüne geldi dayandı.

Son zamanlarda pozisyonlar o kadar açılmış, Merkez Bankası'nda o kadar döviz toplanmıştı ki, Merkez Bankası zorunlu devirleri geçici bir süre için kabul etmeyeceğini piyasalara duyurmak zorunda kaldı.

(Zorunlu devir olunca, bir kurum, dövizi gidip belirli bir fiyattan Merkez Bankası'na vereceğini biliyor. Belirsizlik yok. Zorunlu devir ortadan kalkınca Merkez Bankası'nın ne zaman döviz alacağı belli olmadığından, döviz operasyonları biraz olsun belirsizleşiyor.)

Ama oyuncular açılan pozisyonları azaltacaklarına, ‘‘Döviz fiyatları bundan sonra daha da yavaş artacak galiba’’ diyerek pozisyonları daha da açmaya yöneldiler.

Bu köşede birkaç hafta önce ele aldığımız gibi pozisyon açmak isteyip de borç döviz bulamayanlar, son zamanlarda bunu vadeli piyasada satışa geçerek yapmaya başlamışlardı.

ÇALIŞIR MI?

Alınan son kararlar hem klasik açık pozisyonu azaltmaya yönelik, hem de bu yeni açık pozisyon çeşitlerine sınırlamalar getiriyor. Vadeli dövizde de pozisyon açmak zorlaşıyor.

Bu kararlar temkinli atılmış adımlar.

Olumlu.

Ankara'nın açık pozisyon konusundaki riskleri kontrol etmeye başlaması sevindirici.

Ama esas soru şu:

Yapılan son değişiklikler çalışır mı?

Açık pozisyon azalır mı?

SONUÇ

Bizce bir etkisi olur. Ama az.

Vadeli dövize getirilen sınırlama sanırız biraz daha etkili olacaktır.

Ancak spotta açılan pozisyonlar, rasyo değişikliklerinden sanırız fazla etkilenmeyecek. Daha doğrusu rakamlar belki değişmiş gibi gösterecek, ama esasta fazla değişiklik olmayacak.

---