Mark kimleri yaktı?

Salih NEFTÇİ

Pariteye bakarsak, mark yılbaşından beri dolar karşısında yüzde 30 değer yitirdi.

Büyük rakam.

Bu hareketten kimler zarar gördü?

Mark, Almanya'da çalışan gurbetçileri yaktı mı? Ya Almanya'ya mal satan ihracatçılar?

RİSK ÜSTLENMEK

Gurbetçilerle başlayalım.

Parasını Avrupa'da kazanan bir gurbetçi, markın değer kaybından fazla zarar görmez.

Avrupa paraları genelde marka endekslidir. Mark, dolar karşısında değer kaybedince Fransız Frangı da benzer bir şekilde değer kaybediyor. Geliri frank veya mark cinsinden olanlar ödemelerini yine aynı paralar ile yaptıklarından bir şey değişmemiş oluyor.

Mark kazanıp, mark harcarsanız, doların değer kazanması size neden zarar versin?

Benzer bir durum frank kazanıp, frank harcayan için de geçerli.

Çünkü kazandığınız para ile harcama yaptığınız para aynı veya birbirlerine endeksli.

Bir ‘‘açığınız’’ yok. Bir risk üstlenmemişsiniz.

KAÇAN FIRSAT

Bu durumda doların değer kazanması sizi vurmaz. Zararınız yok, sadece bir fırsat kaçırmış durumdasınız.

Ama sonradan baktığında insan çok fırsatlar görür. Örneğin Rusya'da hisse senetleri büyük prim yaptı. Almanya'daki gurbetçi veya Türkiye'deki mark yatırımcısı, Rus hisse senedi almadı diye...

‘‘Yandım!’’

Diyor mu? Doların değer kazanması da, gurbetçi açısından buna benzer bir şey.

Elbette farklı durumlar var.

BAZ MESELESİ

Amerika'da çalışıyorsunuz. Birikmiş paranız var. Bu parayı alıp mark cinsi bonolara yatırmışsınız.

Veya, Hoca'nın bedelsiz ithalat operasyonundan dolayı paranızı Türkiye'ye gönderirken dolar değil, mark hesabı açtırmışsınız.

Kendinizi ‘‘dolar bazında’’ yatırımcı olarak görüyorsunuz. Ama paranızı o aralar, daha çekici olduğunu düşündüğünüz mark cinsi enstrümanlara yatırmışsınız.

Yani, eninde sonunda getirinizi dolar cinsinden hesaplayacaksınız.

İşte markın değer kaybetmesi bu durumda sizi gerçekten vurur.

Çünkü, doları bozdurup marka yatırırken, ‘‘dolar açığınız’’ oluşmuştur.

Risk üstlenmişsiniz.

Böyle bir durumda mark, dolara karşı aniden değer yitirirse sizin mark cinsi yatırımınız da yüzde 30 azalacaktır. Çünkü bir gün gelecek mark cinsi paranızı çekecek, yine dolara geçeceksiniz.

‘‘Baz paranız’’ dolar. İster dolar cinsi harcama yaptığınızdan, ister ilke olarak doları seçtiğinizden...

Fark etmez.

SONUÇ

Doların kimi vurup kimi vurmayacağında kritik nokta ‘‘bir açığın’’ var olup olmadığı.

‘‘Açık’’ (exposure) varsa, risk de var.

İhracatçının durumunu ve neler yapması gerektiğini bir başka yazıda ele alacağız.