İhracatçı ve parite riski

Salih NEFTÇİ

Dolar cuma günü uluslararası piyasalarda mark karşısında ciddi bir düşüş gösterdi. Ama yılbaşına kıyasla yine de yüksek.

Tekstil ihracatçısı Almanya'ya mal satıyor. mark kazanıyor. İhracatçı markın dolar karşısında değer yitirmesinden zarar eder mi?

Zarar ederse, yardımına kim gelmeli?

Güncel sorular.

KUR POLİTİKASI

İhracatçı malını üretmek için işçi çalıştırıyor. Bu işçilere maaşlarını TL olarak ödüyor.

Dolar marka karşı değer kazanırsa, bu maaşlar TL olarak yine aynı kalacak. Bir değişiklik olmayacak.

Demek ki burada bir tehlike yok.

Ama...

Ama, Ankara'da izlenen kur politikası, TL'nin değerini yarısı mark yarısı dolardan oluşan bir sepete göre ayarlıyor. Dolar marka karşı yükselirken TL de bundan nasibini alıyor. Marka karşı bir miktar reel değer kazanıyor.

İhracatçının Almanya'ya sattığı malların mark cinsi fiyatı yükseliyor.

Olumsuz bir gelişme.

Maliyetler enflasyondan dolayı yüzde 30-35 artarken, ihracatçının TL cinsi kazancı daha yavaş artıyor. Bir zarar var. Çünkü ihracatçının kazancı mark cinsinden. Ama maliyetleri TL olarak ödeniyor.

Dediğimiz gibi olumsuz...

GÖRELİ AVANTAJ

Ama burada ihracatçının yardımına bir başka gelişme geliyor.

Dolardaki hareket, Uzakdoğu ülkelerini çok daha olumsuz bir durumda bırakıyor. Çünkü bu ülkeler paralarını sadece dolara endeksliyorlar. Yani onların ihracat malları Avrupa'da daha da pahalı hale geliyor.

Türkiye ihracat mallarında göreli bir avantaj yakalıyor.

Demek ki o kadar da olumsuz değil.

YÜKÜMLÜLÜKLER

Ne yazık ki işler burada bitmiyor.

Diyelim ki ihracatçı yeni fabrika açmış. Bunun için dolar borçlanıp yatırım yapmış.

Veya hammadde olarak kullandığı pamuğu almak için dolar cinsinden fiyat biçip kontrat imzalamış.

Ve dolar aniden marka karşı yüzde 30 yükseliyor...

İhracatçının gelirleri mark cinsinden aynı kalırken, faiz maliyeti artar. Çünkü faizi dolar cinsinden ödeyecektir. Pamuk maliyeti de artacaktır. Çünkü bu fiyat da dolar cinsinden saptanmıştır.

Dünkü yazıda da değindiğimiz gibi ihracatçının bir ‘‘açığı vardır.''

Risk üstlenmektedir.

Doların marka karşı değer kazanması bu durumdaki ihracatçıları vuracaktır.

SONUÇ

Peki, ihracatçı ne yapsın?

Devletten mi yardım istesin?

Hükümet elbette yardımcı olacak adımlar atabilir. Ama doların mark karşısındaki değerini belirleyemez.

İhracatçının çaresi yok... Kendisini ‘‘hedge edecek.''

(Türkiye siyasetinin 1993 ortasından bu yana içine girdiği anormal koşullar ‘‘hedge'' konusunu gündemimizden düşürmüştü. Bu önemli konuya belli aralıklarla yine geri döneceğiz.)