Finansal sistem ve son kararlar (2)

Reeskontlar sorun çıkarabilir

Ekonomi yönetiminin aldığı kararlar arasında en tehlikeli olanı sanırız reeskontlara getirilen vergi konusudur.

Uygulama ilke olarak doğrudur. Ama herhangi bir geçiş süresi tanınmadan işlerlik kazandırılması sorun çıkarabilir.

REESKONTLARA VERGİ

Kurumlar eskiden kazanmış oldukları, ama henüz ceplerine girmemiş faizden vergi vermezlerdi. Vergi, para cebe ne zaman girerse o sene ödenirdi.

Kısa bir süre önce bu uygulama değiştirildi.

Kurumlar artık cebe girmemiş de olsa, kazandıkları faizin vergisini ödeyecekler.

Şöyle bakın, TL'ler, daha cebe girmeden, parayı bir yerden bulup gelecekteki TL'nin vergisini şimdiden ödeyeceksiniz.

Bu haliyle bile kurumların likidite ihtiyacını artıracak bir uygulama.

Ama işin esası daha da karışık.

BİRİKTİRİLEN VERGİLER

Eski uygulamada bir açık kapı vardı.

Kurumlara vergileri geleceğe doğru erteleme imkânı veriyordu. Detaylarına girmeyelim. Kimseye yararı yok.

Önemli olan bazı kurumların bu (yasal) imkânı ciddi biçimde kullanmış olmaları. Ödenecek vergileri biriktirmiş bulunmaları...

Söz konusu kurumlar şimdi bu paranın hepsini çıkarıp kısa bir süre içinde Hazine'ye ödeme zorunda olacaklar.

Bu miktardaki TL'yi her kurum bulabilecek mi? Yoksa bazı kurumlar zorlanma noktasına gelebilir mi?

Umarız ekonomi yönetimi bu konuda hesabı doğru yapmıştır.

İÇ BORÇLANMA

Yukarıda sözünü ettiğimiz açık kapının avantajı kurumlara bono aldırmasaydı. (Ankara belki de bu nedenle kapıyı açık bırakmıştı.)

Bu ‘‘açık kapıyı’’ kullanmak isteyenler bunu vadesi gelecek yıla sarkan bonoları alarak yaparlardı. ‘‘Vergi avantajı’’ olan kâğıtlar derken işte bunu kast ederdik.

Reeskontlara gelen vergiyle bonoların bu ‘‘vergi avantajı’’ şimdi ortadan kalkıyor.

Kurumlar eski çekicilikleri kalmadığı halde aynı miktarda uzun vadeli bonoyu almaya yine istekli olacaklar mı? Yoksa kısa vadeli kâğıtlara mı yönelecekler?

Ekonomi yönetimi umarız bu hesabı da iyi yapmıştır.

DIŞ BORÇLANMA

Türkiye dış borçlanma sırasında yurtdışı piyasalarda Eurobond satar.

Yüklü miktardaki bu ihraçları kim alır?

Şaşıracaksınız ama bu kâğıtların önemli bir kısmı eskiden döner dolaşır Türk bankalarının bilançosuna girerdi.

Aynı nedenden.

‘‘Vergi avantajı’’ndan dolayı.

Asya krizinin yol açmış olduğu olumsuz koşulların üzerine şimdi bu avantaj da ortadan kalkmış bulunuyor.

Hazine yine eskisi kadar kolay dış borç bulabilecek mi?

Umarız burada da hesaplar iyi yapılmıştır.

SONUÇ

Reeskont konusu daha bitmedi.

Çünkü özel sektöre bu uygulamayı getiren Ankara'nın kendisi bakın ne yapıyor.

Kapıdaki badire

Badire adım adım yaklaştı. Önce Güneydoğu Asya. Arkasından Kore ve Japonya. Daha sonra Çin. Türkiye'nin birçok ürünün satışında rekabet halinde oluduğu dinamik Asya ülkeleri paralarını devalüe etti veya devalüasyonun eşiğine geldi. Bankacılık sistemleri sarsıldı. Arkasından Rusya piyasaları karıştı ve kriz Türkiye sınırlarına dayandı. Görmek için uzman olmaya gerek yoktu.